Εισαγωγή μαθήματος τοπικής ιστορίας και σπουδή ιδιαίτερων πολιτισμικών γνωρισμάτων.
Η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι πολυδιάστατη, πολυδύναμη, πολύμορφη. Αρχίζει με τον αγώνα για επιβίωση, συνεχίζεται με την προσπάθεια για κοινωνική και πολιτική οργάνωση, ολοκληρώνεται με τη ζήτηση της αλήθειας, τη δημιουργία ή τη θέαση της ομορφιάς, με την αναζήτηση της ευδαιμονίας και τη βίωση της αρετής, με τη γοητεία της απεραντοσύνης και της αιωνιότητας.
Όλες οι κατευθύνσεις της ανθρώπινης προσπάθειας (οικονομική, κοινωνική, πολιτική, επιστημονική, ηθική, καλλιτεχνική, θρησκευτική) είναι νόμιμες, συνεκφράζουν τη ζωή και συνοικοδομούν τον πολιτισμό, για να αποκρυσταλλωθούν τελικά σε συγκεκριμένες μορφές που εκφράζουν ορισμένο περιεχόμενο. Οι κατευθύνσεις αυτές είναι, με άλλα λόγια, αυτό που αποκαλούμε πολιτισμική παράδοση.
Και ενώ όλοι ανεξαιρέτως οι άνθρωποι μετέχουμε στη σύνθεση και δημιουργία αυτής της παράδοσης, στην πραγματικότητα δεν αντιλαμβανόμαστε το πώς. Έχουμε, όμως, τη συλλογική συνείδηση της κοινής αφετηρίας και γνωρίζουμε ότι οι μορφές της πολιτισμικής δημιουργίας, το περιεχόμενο και η λειτουργία της ποικίλουν ανά περιοχή.
Αποδίδουμε δε αυτή την ποικιλότητα στις ιστορικές συγκυρίες και τις κοινωνικοπολιτικές μεταβολές, οι οποίες οδήγησαν στις όποιες ιδιαιτερότητες. Οι ιδιαιτερότητες αυτές, δεν μαρτυρούν παρά την ξεχωριστή φυσιογνωμία του υποσυνόλου ενός λαού, που στο πέρασμα των χρόνων απέκτησε την ιδιαίτερη πολιτιστική του κληρονομιά.
Η απάντηση στο πώς, είναι η ίδια η διαδρομή της ομάδας των ανθρώπων στους οποίους θέλουμε να αναφερθούμε. Και με τον όρο «διαδρομή», δεν εννοούμε παρά την ιστορική τους διαδρομή.
Εδώ όμως δημιουργείται ένα ζήτημα: Ποια σημασία έχει αυτή η διαδρομή των Αιτωλών και Ακαρνάνων λ.χ. και τι εξυπηρετεί η αναζήτηση βήμα προς βήμα της αναλλοίωτης, θεωρούμε, ιστορικής αυθυπαρξίας την εποχή της παγκοσμιοποίησης, της «Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» και της πολυπολιτισμικής κοινωνίας;
Πρέπει ο σύγχρονος Αγρινιώτης, Ναυπάκτιος ή Βαλτινός να εντρυφήσει στην ιδιαίτερη ιστορία του ή ωφελιμότερο θα ήταν να εστιάσει στα σημερινά δεδομένα και να προσαρμοστεί στις επιταγές του σύγχρονου πολιτισμού;
Και στη μεν πρώτη περίπτωση γιατί «πρέπει» να ενισχύσει το αίσθημα της αυθυπαρξίας περιφρουρώντας απ’ την παγκόσμια διάχυση την πολιτισμική του περιουσία, ενώ παράλληλα στη δεύτερη εκδοχή, για ποιόν θα ήταν «ωφελιμότερο» η αναμόρφωση σε νέες συνθήκες μιας διευρυμένης πλέον αλλά χαλαρής ηθικοπνευματικής συνοχής των διάφορων κοινωνιών;
Τέτοιου είδους αντιφατικές κρίσεις και αλληλοσυγκυνόμενες απόψεις συνθέτουν θεωρητικά τη συγκεχυμένη εικόνα του ίδιου του, αμφιλεγόμενου, σύγχρονου πολιτισμού. Τη σύγχυση αυτή επιτείνουν οι πραγματικές -και γι’ αυτό αναμφισβήτητες- αντινομίες του.
Παρόλο δε που η καταγραφή και η ερμηνεία των αντινομιών αυτών, ανάλογα με τον τρόπο του τις προσεγγίζει ο καθένας, τις μεθόδους ανάλυσης και τα κριτήρια που χρησιμοποιεί, καταλήγουν σε τέτοια ποικιλία εκτιμήσεων, που λογικά θα έπρεπε να συνθέτουν σαφή και ολοκληρωμένη την εικόνα του, εντούτοις, οδηγούν στο ακριβώς αντίθετο: Στην έμφαση της σύγχυσης. Συνεπώς, με όση διάθεση αντικειμενικότητας κι αν προσπαθήσει κανείς να προσεγγίσει τα παραπάνω ερωτήματα, δεν θα καταφέρει παρά να εκφράσει τις προσωπικές του εκτιμήσεις.
Αντικειμενικό, τρόπω τινά, κύρος μπορεί να προσδώσει μόνο η κοινή του υποσυνόλου των ανθρώπων στους οποίους αναφέρονται τα ερωτήματα (εν προκειμένω των Αιτωλών και Ακαρνάνων), εκτίμηση. Τότε και μόνο τότε, όταν η συνολική αξιολόγηση δημιουργήσει κοινή συνείδηση, δύσκολα κάποιος μπορεί να προβάλει τις όποιες του επιφυλάξεις, ως διορατική δυναμική μιας προόδου, που αναπόφευκτα συνθλίβει την ιδιαιτερότητα του τοπικού πολιτισμού.
Στο agrinioreport.com δεν χάνουμε ευκαιρία να εστιάσουμε στην ανάδειξη των μνημείων του τόπου μας και την προβολή του φυσικού πολιτισμού, σε ιστορικά θέματα, στα σύγχρονα επιτεύγματα και τις πολιτιστικές εκδηλώσεις, μέσα από την καταγραφή, ανάλυση και επεξεργασία όλων αυτών των ζητημάτων που συνθέτουν τον επίκαιρο πολιτισμό, με τις όποιες μεταβολές εμφανίζονται κάθε φορά στην οργάνωση του κράτους, στη δομή της κοινωνίας και στις ηθικές της αξίες, μέσα από την αισθητική έκφραση του ιδεολογικού της πυρήνα εν γένει.
Και είναι προφανές ότι αναζητούμε τον συνδετικό κρίκο των εκτιμήσεων των αναγνωστών μας, ώστε ακριβώς να προβάλουμε μια νέα δυναμική στην κοινή των Αιτωλών και Ακαρνάνων συνείδηση, με στόχο όχι τους τύπους, αλλά το περιεχόμενο και τη δημιουργική πνοή που εγκλείεται σ’ αυτή.
Ο ρόλος μας είναι βεβαίως διαφορετικός, αυτό όμως δεν μας αποτρέπει στο όνομα οποιουδήποτε πολιτικού ρεαλισμού ή ειδησιογραφικής υστερίας επί της τρέχουσας πολιτικής επικαιρότητας στα της Αιτ/νίας πράγματα, απ’ το να διατηρούμε την πηγή και εστία δημιουργίας ιδεών και αξιών ή να προβάλλουμε τρόπους σκέψεις, να παραλλάξουμε μοτίβα, να ανασυνθέσουμε στοιχεία, να αντλήσουμε γνώση και εμπειρία χρήσιμη, όχι μόνο για την κατανόηση, αλλά και για την εξέλιξη της Αιτωλοακαρνανικής πολιτισμικής παράδοσης και ιστορίας.
Θεωρούμε δε ότι αυτή η προσπάθεια που εκφράζεται πολύ πιο συγκεκριμένα μέσα από τη δράση πολιτιστικών συλλόγων, πνευματικών κέντρων, αλλά και μεμονωμένων προσώπων, που μοχθούν για την επιβίωση του ιδιαίτερου, καλούμενου, πολιτισμού, θα πρέπει επί τέλους να γίνει υπόθεση της πολιτείας.
Η ιδέα της συγγραφής εγχειριδίων τοπικής ιστορίας και διδασκαλίας τους στα σχολεία, δεν ανήκει σε μας και δεν είναι καινούργια. Οι προηγούμενες «προοδευτικές» κυβερνήσεις προσέδωσαν σαφή πολυπολιτισμικό χαρακτήρα στο εκπαιδευτικό σύστημα. Και ίσως αυτό να ήταν αναγκαίο. Είναι όμως απαραίτητο όσο ποτέ σήμερα να επιδιωχθεί η ισορροπία της γνώσης, άσχετα αν είναι το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα που «μπατάρει» ευρωπαϊκά ή αν εξωγενείς παράγοντες (νέες τεχνολογίες, οικονομία, αγορά, κτλ) αλλοιώνουν τις συνειδήσεις αμερικανικά.
Ένα τέτοιο εγχειρίδιο των Αιτωλών και Ακαρνάνων παράδοσης λ.χ. θα μπορούσε να ξεκινά από την κάθοδο των Ηρακλειδών και την μετ’ αυτών εποίκηση των Αιτωλών στην Ηλεία, όπου γεννήθηκε ο ιερότατος του ανθρωπίνου είδους θεσμός, οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Και να φτάνει μέχρι την επίδραση της καπνοπαραγωγής του Αγρινίου στην εθνική οικονομία και τις οικονομικές – κοινωνικές μεταβολές που σήμερα συντελούνται με τη σταδιακή κατάργηση του προϊόντος.
Ο Αιτωλοακαρνάνας μαθητής πολύ πιο εύκολα θα αφομοίωνε γνώσεις που εκλαμβάνει ως ίδιας αναφοράς κτήμα, γιατί πολύ απλά θα έβρισκε μεγαλύτερο ενδιαφέρον σε μια διαδικασία που αναφέρεται στον ίδιο, στο χωριό του, στους ανθρώπους απ’ όπου κατάγεται. Και επειδή η Ελληνική Ιστορία είναι τόσο συνεκτική, μαθαίνοντας ο Ναυπάκτιος λ.χ. πότε και γιατί η πόλη του ονομάστηκε έτσι ή ο Αγρινιώτης πώς δημιουργήθηκε και από ποιους ο Ι. Ναός όπου εκκλησιάζεται, θα μάθαινε συγχρόνως την ιστορία του Ελληνικού Έθνους συνολικά και κατ’ επέκταση θα μπορούσε να διεισδύσει πιο άνετα και στα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Όσο οι κυβερνήσεις δεν εννοούν να αντιληφθούν τη χρησιμότητα ενός τέτοιου εγχειριδίου οι απαντήσεις των μαθητών σε ερωτήσεις τύπου «τι γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου;» θα είναι απελπιστικές. Και εφ όσον μέχρι σήμερα δεν έχει εκφραστεί κανενός είδους προοπτική ένταξης μαθήματος τοπικής ιστορίας στα σχολεία, θα πρέπει οι ίδιες οι τοπικές κοινωνίες, δια των θεσμοθετημένων φορέων της, να αναλάβουν την πρωτοβουλία έκδοσης και διανομής σε κάθε σχολείο, αν όχι σε κάθε σπίτι, ενός τέτοιου βιβλίου.
Υπάρχουν ασφαλώς οι μεμονωμένες προσπάθειες (και ο υποφαινόμενος του κειμένου συντάκτης έχει κάνει τη δική του με το «Αιτωλία και Ακαρνανία: Εν αρχή ην ο Μύθος», το οποίο και είναι στη διάθεση οποιουδήποτε θελήσει να αναλάβει την πρωτοβουλία για ένα τέτοιο εγχείρημα) στις οποίες αναφερθήκαμε προηγούμενα, όμως αυτές όσο μόχθο και επιστημονική αρτιότητα αν εμπεριέχουν, δεν είναι αρκετές, είτε επειδή καταπιάνονται με συγκεκριμένα ζητήματα και περιόδους, είτε κυρίως επειδή στερούνται της ευρύτητας και της αποδοχής που ένα παρόμοιο εγχείρημα θα έπρεπε να έχει στη βάση της τοπικής κοινωνίας.
Η Αιτ/νία διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό (ιστορικοί, λογοτέχνες, επιστήμονες, καλλιτέχνες κτλ), όπως και το αρχείο (σε ότι αφορά τα πρόσφατα γεγονότα, επιτεύγματα, οργανωτικές αναμορφώσεις κτλ), που θα μπορούσε να επωμιστεί αυτή την προσπάθεια, σε συνεργασία ίσως, προς κατοχύρωση της αντικειμενικής της ισχύς, με φορείς όπως το παιδαγωγικό ινστιτούτο.
Το πρόσωπο ή ο φορέας που θα αναλάβει μια τέτοια πρωτοβουλία, δεν θα προσφέρει απλώς πολύτιμες υπηρεσίες στον τόπο του, αλλά θα συνδέσει το όνομά του με ένα έργο παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Και μην ξεχνάμε ότι η ιστορία και η πολιτισμική παράδοση, δεν είναι κάτι στατικό, αλλά εξελίσσεται, συμπληρώνεται, ανανεώνεται και προσαρμόζεται κατά την αριστοτελική θεωρία της εντελέχειας, ως ζωντανός οργανισμός.
Φώτης Μπερίκος