φωτογρ. akarnania.net
Η Μονή Ζαπατίνας βρίσκεται νοτιοανατολικά του χωριού Ζάβιτσα (από το 1927 μετονομάστηκε σε Αρχοντοχώρι) στους πρόποδες της κορυφής των ακαρνανικού όρους Καλοβούνι. Η Μονή Ζαπατίνας λέγεται ότι χτίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα από κάποιον που ονομάζονταν Ζαπατίνας (γράφεται και Ζαμπατίνας)...
Σύμφωνα με την παράδοση, βοσκοί είδαν ένα βράδυ φως εκεί και πήγαν να δουν τι είναι. Τότε βρήκαν την εικόνα της Παναγίας που λαμποκοπούσε. Όταν έγινε γνωστή η εύρεση της εικόνας ήρθε ο Ζαπατίνας από την Πελοπόννησο να προσκυνήσει. Όταν είδε την εικόνα γνώρισε ότι ήταν η δική του, που είχε χαθεί μυστηριωδώς από το σπίτι του. Αφού έπεισε τους τσοπάνους, ότι ήταν δική του, την πήρε πίσω στο σπίτι του. Όμως η εικόνα χάθηκε πάλι και βρέθηκε πίσω στο ίδιο μέρος. Ήρθε πάλι ο Ζαπατίνας και, αφού πούλησε την περιουσία του στην Πελοπόννησο, έχτισε μοναστήρι και έγινε ο ίδιος ο πρώτος ηγούμενος του. Οι κάτοικοι πιστεύουν ότι την εικόνα της Παναγίας τη ζωγράφισε ο ίδιος ο Ευαγγελιστής Λουκάς.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Τούρκοι έσφαξαν όλους του καλόγερους εκτός από τον ηγούμενο. Στην Επανάσταση πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες, αφού εκεί έβρισκαν καταφύγιο κυνηγημένοι, κυρίως Ηπειρώτες. Πολλοί Ηπειρώτες, μετά την καταστροφή των Καλαρρυτών, του Συράκου, αλλά και άλλων χωριών της Άρτας και όλης της Ηπείρου κατέβηκαν στην Επαναστατημένη Ακαρνανία και από εκεί περνούσαν στον Κάλαμο και τα Επτάνησα μέσω της ρεματιάς της Βερίνας. Μετά την Επανάσταση η Μονή έμεινε με ένα καλόγερο, τον οποίο ένα βράδυ έπιασαν οι ληστές και του ζητούσαν τα χρήματα της Μονής. Αυτός τους έλεγε ότι δεν έχει χρήματα, αλλά αυτοί δεν τον πίστευαν και τον έδεσαν σε ένα δέντρο. Το πιο πιθανό ήταν να μην είχε χρήματα η Μονή, αφού είχε χάσει πολλά από τα κτήματά της. Από τα βασανιστήρια ο άτυχος καλόγερος υπέφερε πολλά, την άλλη μέρα τον βρήκαν οι Ζαβιτσάνοι κρεμασμένο στο δέντρο.
Γνωστοί ηγούμενοι διετέλεσαν: Ο αρχιμανδρίτης Νικηφόρος Ζαβογιάννης από τη Ζάβιτσα, που είχε μεγάλη προσφορά στον Αγώνα, αφού ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας και κατηχητής και έλαβε μέρος και στον ένοπλο αγώνα. Ο Μπέτζος Ιερώνυμος από τη Ζάβιτσα, που έλαβε μέρος στις μάχες του Αετού, της Ζαπατίνας κ.ά. Γνωστός είναι και ο μοναχός ο Χρυσόστομος Καρούσος που έλαβε μέρος στον Αγώνα, όμως πιάστηκε αιχμάλωτος στο Βραχώρι και οι Τούρκοι τον έπνιξαν στον Αχελώου.
Σήμερα σώζεται το καθολικό της Μονής, ο περόχτιστος περίβολος, τα ερείπια των κελιών και απ’ έξω η στέρνα της. Ο ναός έχει πολλές τοιχογραφίες, όμως δεν διακρίνονται καλά, αφού έχουν ασβεστωθεί. Η Μονή διαλύθηκε μετά την Επανάσταση επί Όθωνα και η περιουσία της Εκποιήθηκε με διάταγμα της Αντιβασιλείας. Γιορτάζει στις 23 Αυγούστου, όπου είναι τα εννιαήμερα της Παναγίας. Τη μέρα αυτή τελείται η Θεία λειτουργία και την επισκέπτονται πλήθος πιστών.
Γ. Σ. Μ.
aitoloakarnaniko