Πόσος καιρός χρειάζεται για να ολοκληρωθεί ένα μεγάλο έργο; Ποιες είναι οι μεγάλες δυσκολίες που συνήθως συναντά; Ποιες είναι οι πηγές χρηματοδότησης; Αυτά τα 3 βασικά ερωτήματα είναι τα πλέον συνηθισμένα στο σχεδιασμό ενός έργου. Στην Ελλάδα δυστυχώς και τα 3 δεν έχουν σαφή απάντηση.
Πως είναι δυνατόν να λέμε ότι θα γίνει ένα έργο όταν δεν μπορούμε να απαντήσουμε πότε θα ξεκινήσει και πότε θα ολοκληρωθεί ένα έργο; Το λέμε όμως και αυτό αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη προβλήματα στα έργα της χώρας...
Η συνήθης πρακτική στη χώρα είναι το έργο να εξαγγέλλεται με χρονοδιαγράμματα που εκ των προτέρων είναι αδύνατο να τηρηθούν.
Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Ας μην πούμε για ακραία παραδείγματα (όπως το Μετρό Θεσσαλονίκης ή οι αυτοκινητόδρομοι). Ας πούμε για το έργο επέκτασης του Τραμ από το Φάληρο στον Πειραιά. Ο σχεδιασμός ολοκληρώθηκε το 2007, ο διαγωνισμός ξεκίνησε το 2009. Από τότε χρειάστηκαν 4 ολόκληρα χρόνια για να ξεκινήσει το έργο.
Το έργο ξεκίνησε το 2013 με στόχο να ολοκληρωθεί σε 25 μήνες, δηλαδή στις αρχές του 2015. Σήμερα λέμε ότι θα είμαστε ευχαριστημένοι αν το έργο ολοκληρωθεί μέχρι το καλοκαίρι του 2017. Δηλαδή από την ώρα που δημοπρατήθηκε μέχρι την ώρα που (υποθετικά πάντα) λειτουργήσει, θα έχουν περάσει 8 χρόνια. Αυτό για ένα έργο που μαζί με τη διαγωνιστική διαδικασία δεν θα έπρεπε να ξεπερνά τα 2,5 χρόνια. Τα χρονοδιαγράμματα που έχουμε ακούσει έχουν φυσικά αυτοακυρωθεί…
Ποιες είναι οι μεγάλες δυσκολίες που συνήθως καθυστερούν ένα δημόσιο έργο. Εδώ θα χρειαστεί να μετρήσουμε και σίγουρα θα ξεχάσουμε κάποιες. Καταρχάς έχουμε σε πολύ μεγάλο ποσοστό είτε λανθασμένες είτε λειψές είτε κακοφτιαγμένες μελέτες. Αυτές πάνω στην ώρα εκτέλεσης του έργου αν χρειαστεί να αλλάξουν φέρνουν καταστροφικά αποτελέσματα στο χρόνο και το κόστος του. Παράδειγμα η επέκταση του Μετρό προς Πειραιά. Στις μελέτες δεν είχε υπολογισθεί πως στο σταθμό ΠΕΙΡΑΙΑΣ υπάρχει αγωγός της ΕΥΔΑΠ. Το αποτέλεσμα είναι να γίνουν ξανά μελέτες και 4,5 χρόνια μετά την εκκίνηση των έργων ο σταθμός να μην έχει σκαφτεί ακόμα τραβώντας όλο το έργο πίσω.
Έχουμε επίσης το μέγα θέμα των απαλλοτριώσεων. Στο έργο του Άκτιο-Αμβρακία οι εργασίες ξεκίνησαν το 2010 και σήμερα 6 χρόνια μετά, κυρίως λόγω των απαλλοτριώσεων το έργο είναι περίπου στα μισά. Τι σημαίνει αυτό; Επιδίκαση αποζημιώσεων υπέρ του αναδόχου, αύξηση του κόστους και του χρόνου για το Δημόσιο.
Δίδυμο πρόβλημα αυτό των αρχαιολογικών ανασκαφών. Η Ελλάδα είναι χώρα πλούσια σε αρχαία ιστορία και 8 στα 10 έργα αποκαλύπτουν την ιστορία της χώρας. Το πρόβλημα είναι το ίδιο με τις απαλλοτριώσεις και δημιουργεί μεγάλη αύξηση κόστους και χρόνου στο Δημόσιο. Τα 2 αυτά θέματα έχουν απασχολήσει το Υπουργείο Υποδομών και η υπόσχεση είναι στο νέο θεσμικό πλαίσιο για τα Δημόσια Έργα να ολοκληρώνονται πρώτα αρχαιολογικά και απαλλοτριώσεις και μετά να ξεκινά το έργο. Η λύση αυτή θα φέρει μεγάλη βελτίωση στους χρόνους εκτέλεσης ενός έργου.
Το τρίτο θέμα, η χρηματοδότηση χωρά πολύ κουβέντα. Η κρίση και τα παραπάνω προβλήματα φέρνουν πρόβλημα και στη χρηματοδότηση. Για παράδειγμα το έργο για την ανισοπεδοποίηση της Περιφερειακής Θεσσαλονίκης. Το έργο είχε χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ και επρόκειτο να τελειώσει το 2015. Κατά τη διάρκεια των έργων του συνέβησαν όλα τα παραπάνω προβλήματα: κακές μελέτες, αρχαιολογικά έφεραν λάθος χρονοδιάγραμμα. Το έργο τώρα υπολογίζεται να τελειώσει με τις καλύτερες συνθήκες στο τέλος του 2017 και με χρηματοδότηση από το ΠΔΕ και όχι το ΕΣΠΑ, χάνοντας σημαντικό κομμάτι της επιδότησης από την ΕΕ.
Αυτά τα προβλήματα είναι η κορυφή ενός παγόβουνου που ταλαιπωρεί τα έργα καθώς υπάρχουν και άλλα συνήθως «κρυφά» προβλήματα που τραβούν μήνες αν όχι χρόνια ένα έργο. Μελέτες που πρέπει να εγκριθούν, δανειοθάλαμοι που πρέπει να χρησιμοποιηθούν, υλικά που έρχονται από μακριά, κυκλοφοριακές ρυθμίσεις και εγκρίσεις, για να μην αναφερθούμε στα προβλήματα από προσφυγές στο ΣτΕ ή σε άλλα όργανα.
Τα έργα σήμερα στην Ελλάδα δεν τελειώνουν γιατί πραγματικά δεν μπορούν να τελειώσουν. Η απλοποίηση, λιγότερη γραφειοκρατία, αξιολόγηση και λύση κατά προτεραιότητα θα φέρει νέο αέρα στον χώρο των κατασκευών που σήμερα λιμνάζει και μυρίζει άσχημα. Η καλυτέρευση των συνθηκών θα επιφέρει βελτίωση και στον τρόπο που οι πολίτες εμπιστεύονται την τοπική αυτοδιοίκηση ή την Κεντρική Κυβέρνηση. Όσο πιο θολά τόσο πιο δύσπιστα. Οι λύσεις έχουν βρεθεί και έχουν εφαρμοστεί σε άλλες χώρες. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε την Ατλαντίδα, αλλά να κοιτάξουμε δίπλα μας, τόσο κοντά, στην Ευρώπη.
Καλή Εβδομάδα σε όλους
20.6.2016
Νίκος Καραγιάννης-ypodomes.com