Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, το Σάββατο 2 Ιουλίου 2016, η Ιερά Μητρόπολη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου πραγματοποιεί Αρχιερατική Θεία Λειτουργία στο Σπήλαιο του Αγίου Νικολάου της Βαράσοβας, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ.κ. Ιεροθέου πλαισιωμένου από Ιερείς της Μητροπόλεως.
Τη Θεία Λειτουργία παρακολουθούν εκατοντάδες πιστοί από όλα τα μέρη του Νομού και όχι μόνο, που έρχονται στο Σπήλαιο με τις βαρκούλες που διαθέτουν οι ψαράδες της περιοχής από το πρωί ώρα 7 μέχρι τις 8 και στη συνέχεια ανεβαίνουν με πολύ κόπο το μονοπάτι που οδηγεί στο Σπήλαιο.
Στο τέλος της Θείας λειτουργίας πραγματοποιείται αρτοκλασία. Το ετήσιο αυτό προσκύνημα το περιμένουν με χαρά πολλοί Χριστιανοί που εύχονται και ευχαριστούν τον Άγιο Νικόλαο για τη δύναμη που τους δίνει να πραγματοποιήσουν το προσκύνημα τους αυτό.
Μετά από τη Θεία Λειτουργία, περίπου 10.30, θα τελεσθεί μνημόσυνο για τον αείμνηστο καθηγητή Αθανάσιο Παλιούρα στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου στην Κάτω Βασιλική.
Η Βαράσοβα την εποχή εκείνη υπήρξε μεγάλο ασκητικό κέντρο με πάρα πολλά σπήλαια. Σύμφωνα με μαρτυρίες βοσκών και κατοίκων της περιοχής.
Υπήρχαν εβδομήντα δύο εκκλησιές, παρεκκλήσια και σπήλαια στις κορφές και στις πλαγιές της τρίκορφης Βαράσοβας και από τότε έλαβε και το όνομα «Άγιο Όρος της Αιτωλίας». Σήμερα γνωρίζουμε ότι από τον 9ο μέχρι τον 12ο αιώνα μ.Χ., Καππαδόκες ζωγράφοι ταξίδευαν από την Ανατολή προς την Ιταλία προτιμώντας το χερσαίο δρόμο Κορινθιακού – Πατραϊκού κόλπου και κάποιοι απ’ αυτούς έμειναν αρκετό καιρό, ιδρύοντας ασκητική Πολιτεία, προκειμένου να ζωγραφίσουν μορφές Αγίων σε σπήλαια της Βαράσοβας.
Στην Ανατολική πλευρά της Βαράσοβας βλέπουμε το μεγάλο και εντυπωσιακό σπήλαιο του Αγίου Νικολάου με αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Πρόκειται για ένα μοναστηριακό συγκρότημα φρουριακού τύπου και που για 10 αιώνες ασκήτεψε μεγάλος αριθμός μοναχών. Τόπος ιερός, τόπος ιστορικός. Το 1991 υπό την εποπτεία του Ομότιμου Καθηγητού Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων αείμνηστου Αθανασίου Παλιούρα, άρχισε η ανασκαφή στο σπήλαιο αυτό όπου έφερε στο φως σπουδαία ευρήματα.
Το άνοιγμα του σπηλαίου έκλειναν διώροφα κελιά ενώ από τον εξωτερικό περίβολο άρχιζε η κεντρική είσοδος – διαβατικό, το οποίο οδηγεί στην είσοδο του μικρού καθολικού γύρω από το οποίο τοποθετούνται εκτός από τα κελιά, δεξαμενή νερού, τράπεζα, εστία, μαγειρείο, φούρνος. Στην Β.Δ. πλευρά του σπηλαίου υπήρχε τριώροφος πύργος που χρησίμευε ως παρατηρητήριο προς τον Πατραϊκό κόλπο. Πίσω από το Ιερό του ναού βρέθηκαν, κοιμητήριο, τάφοι μονώροφοι και διώροφοι με εκατοντάδες σκελετούς, καθώς πολλά οστά και κάρες Αγίων και μοναχών.
Βορειοδυτικά του σπηλαίου υπάρχει μια κόγχη – άνοιγμα σε ύψος δέκα μέτρων και σε πλάτος έξι μέτρων μία άλλη, καθώς και ξύλινη σκάλα που οδηγούσε στο πάνω σπήλαιο, την εγκλείστρα. Η εγκλείστρα κάνει το σπήλαιο μοναδικό στον Ελλαδικό χώρο.
Στον απομονωμένο αυτό χώρο ανέβαινε για αρκετές ημέρες ίσως και μήνες, ο ασκητής – καλόγερος για περισσότερη προσευχή.
Σπήλαιο με εγκλείστρα, συναντάμε στον Άγιο Ιωάννη-Χοζεβίτη στην Έρημο ανάμεσα Ιεροσολύμων και Ιεριχούς και στον Άγιο Νεόφυτο στην Κύπρο. Η μοναδικότητα αυτή προσδίδει στο σπήλαιο του Αγίου Νικολάου της Βαράσοβας ξεχωριστό ενδιαφέρον καθ’ ότι από τον 9ο μέχρι τον 19ο αιώνα μ.Χ. παρατηρούμε σημαντική δραστηριότητα ως λατρευτικό και ησυχαστικό κέντρο μοναχών – ασκητών.
Χρήστος Γερ. Σιάσος