ΟΙ ΝΕΡΟΤΡΙΒΕΣ ΣΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ…ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

"-Μωρ’ καλή νοικοκυρά, βάλε ίδιασε το βλαρι. Το ‘βάλα το ίδιασα και το νεροτρούβιασα..." 

Νερόμυλοι, νεροτριβές, μαντάνι μπορεί να παραπέμπουν σε άλλες εποχές άγνωστες προς τους νεότερους, αλλά η συμβολή τους στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας υπήρξε ανεκτίμητη, με απτά έως σήμερα αποτελέσματα. 

Στην περιοχή του Ξηρομέρου για την δημιουργία τους ιδιαίτερο ρόλο έπαιξαν τα νερά των Ακαρνανικών όρεων. Τα παλιά Αχυρά, το Βούστρι και ιδιαίτερα το Μοναστηράκι πρωτοστατούσαν σε μύλους. 

Στους νερόμυλους της εποχής άλεθαν σιτάρι και καλαμπόκι όπου έβγαζαν το αλεύρι (το καθάριο) και το καλαμποκίσιο (ροκίσιο). Επίσης έκοβαν και το αλεύρι(από σιτάρι) για τους νόστιμους τραχανάδες. 

Κάθε μύλος είχε και την νεροτριβή του όπου έπλεναν τα ρούχα κυρίως μετά το Πάσχα που ξέστρωναν τα σπίτια αλλά και τις προίκες των κοριτσιών τους. Εκεί υπήρχαν και τα μαντάνια, μεγάλα ξύλινα σφυριά που με την δύναμη του νερού έδερναν τα μάλλινα ρούχα (μαντανίες - σαίσματα- απλάδια) για να αποκτήσουν τρίχωμα και να είναι πιο μαλακά και ζεστά. 

Στις όχθες των ποταμών βρίσκονται μικρά και μεγάλα πέτρινα κτίσματα, εκ των οποίων τα περισσότερα είναι ερειπωμένα...

Νερόμυλοι και Νεροτριβές, μας υποδεικνύουν έργα πρωτόγονα, που όμως εξυπηρετούσαν τέλεια τις ανάγκες και προσέφεραν μεγάλη βοήθεια στους ντόπιους πληθυσμούς. 
Έτσι και στο Μοναστηράκι λόγω του νερού του Κεφαλόβρυσου, υπήρχαν πολλοί νερόμυλοι, στους οποίους αλέθονταν σιτάρι όχι μόνο των κατοίκων του χωριού αλλά και των γειτονικών χωριών, Θυρρείου, Δρυμού, Παλαίρου, Πογωνιάς, Πλαγιάς, Σκλαβαίνων, Παλιαμπέλων κ.α. Οι περισσότεροι από αυτούς διέθεταν νεροτριβή και μαντάνια για το πλύσιμο των χοντρών ρούχων, όπως οι στρώσεις και τα κλινοσκεπάσματα (κουρελούδες, μαντανίες, απλάδια, τσέργες κ.α.). 

Σήμερα με την αλλαγή του τρόπου ζωής και τις σύγχρονες εξελίξεις στο Μοναστηράκι έχουν απομείνει τέσσερις νεροτριβές. Οι ξακουστές νεροτριβές του Μοναστηρακίου μαζί με αυτές της Κορπής ήταν περίπου 25. Από αυτές σήμερα έχουν εναπομείνει μόνο τέσσερις (4) που λειτουργούν και είναι: του Κώστα Πετρόπουλου, του Χρήστου Πετρόπουλου (όπου είναι και ο μοναδικός μύλος που λειτουργεί μέχρι και σήμερα), του Αλκιβιάδη Ρόκου (που την δουλεύει η σύζυγός του Βάσω Ρόκου) και του Χαλιμούρδα Αντώνη (μάλιστα ο γιός του Ανδρέας Χαλιμούρδας έχει φτιάξει και μία από τις πιο σύγχρονες εγκαταστάσεις της περιοχής τα ταπητοκαθαριστήρια «ΑΡΙΣΤΟΝ»). 

Οι Μύλοι εκείνη την εποχή σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων του Μοναστηρακίου, εκτός από το κύριο έργο τους χρησίμευαν και ως ξενώνες για τους οικοδόμους και τους ειδικούς ράπτες χονδρών ρούχων, οι οποίοι έρχονταν από την Ήπειρο για εποχικές εργασίες. Ο χώρος των μύλων ήταν πρόσφορος διότι εκεί υπήρχε η νεροτριβή για το πλύσιμο των ρούχων και άνετος χώρος για τα ζώα τους, που τα χρησιμοποιούσαν για την εργασία τους και τις μετακινήσεις τους. 

Οι νεροτριβές ήταν υπαίθριες ή στεγασμένες-μόνες τους ή σε κτίσμα με νερόμυλο ή και μαντάνι και χρησίμευαν για την επεξεργασία μάλλινων υφαντών κατά το στάδιο της κατασκευής τους, για να αφρατέψουν, και να δέσουν μεταξύ τους τα μάλλινα νήματα ή ακόμη για το ετήσιο πλύσιμό τους. 

Ουσιαστικά πρόκειται για έναν ανεστραμμένο κάδο σε σχήμα κόλουρου κώνου με το μεγαλύτερο τμήμα χωμένο μέσα στο έδαφος ώστε η πίεση του νερού να μη δημιουργεί κινδύνους ανοίγματος των τοιχωμάτων. Το νερό έρχεται με ορμή από τον ποταμό του χωριού τον Κεφαλόβρυσο και πέφτει με ορμή μέσα στον κάδο. Φυσικά όλες οι νεροτριβές βρίσκονται από την πλατεία και κάτω διότι όπως όλοι ξέρουμε ο κεφαλόβρυσος το ποτάμι αναβλύζει στο κέντρο του χωριού. 
Η πτώση του νερού προκαλεί την δημιουργία στροβίλων που συμπαρασύρουν τα ρούχα από κάτω προς τα πάνω και η δημιουργούμενη τριβή των ρούχων με το νερό δίνει μία άλλη όψη στα υφαντά και χοντρά ρούχα «αναμαλλιάζουν», χνουδιάζουν, γίνονται αφράτα και τα στημόνια με τα υφάδια δημιουργούν ένα σώμα (κλείνουν τα αναμεταξύ τους κενά). 

Έτσι καταλαβαίνουμε ότι η αποτελεσματικότητα της νεροτριβής στηρίζεται στην ορμή του νερού ενώ για πρακτικούς λόγους απαγορεύεται το απορρυπαντικό. Εξάλλου ο όγκος του νερού καθιστά αδύνατη οποιαδήποτε δράση του στα ρούχα. 
Παλαιότερα που όλες οι νοικοκυρές στα χωριά ύφαιναν στον αργαλειό οι νεροτριβές συνδέονταν στενά με την καθημερινή ζωή και χρησιμοποιούνταν βάζοντας τα στο νερό να ανοίξει το μαλλί (φτιάξιμο των ρούχων) και για να πλένουν τα μάλλινα σκεπάσματα, τα στρωσίδια, τις κουβέρτες και τα ρούχα του αργαλειού και να δίνουν μια ωραία εμφάνιση στα προικιά της νύφης. 
Το πλύσιμο των ρούχων γινόταν καθόλη την διάρκεια του χρόνου αλλά περισσότερο μετά το Πάσχα που οι νοικοκυρές ξέστρωναν τα σπίτια τους και θα έβαζαν στην άκρη τα χειμωνιάτικα. 

Τελειώνοντας μπορούμε να αναφέρουμε ότι οι νεροτριβές συνέβαλαν σημαντικά στην καθημερινή οικονομική και κοινωνική ζωή καθώς παράλληλα με το πλύσιμο των ρούχων ήταν κι ένας χώρος συνεύρεσης κυρίως των γυναικών. 

Συνηθισμένο θέαμα στη νεροτριβή τα απλωμένα για να στεγνώσουν ρούχα από το δυνατό φως και τον αέρα. 

Ακόμα και στη σημερινή εποχή πολλοί άνθρωποι ακολουθούν των παραδοσιακό τρόπο πλυσίματος των ρούχων τους. Οι νεροτριβές του παρελθόντος ξαναγεννιούνται και γίνονται τα βιολογικά πλυντήρια του σήμερα. 

Πολλοί ήταν και είναι αυτοί που έρχονται και βάζουν τα ρούχα τους στις νεροτριβές του Μοναστηρακίου ενώ άλλοι τα πλένουν μόνοι τους με λιγότερο κόστος προς τον ιδιοκτήτη της νεροτριβής ενώ άλλοι τα αφήνουν και τα πλένουν οι ιδιοκτήτες με μεγαλύτερο κόστος. 

Είναι βέβαιο ότι η ανάδειξη και η προβολή αυτών μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό πόλο έλξης των επισκεπτών που θέλουν να γνωρίσουν την πολιτισμική κληρονομιά του τόπου αλλά και ιδιαίτερα την περιοχή του Μοναστηρακίου και τις ομορφιές του. Δεν είναι εξάλλου τυχαία η έκφραση "όπου υπάρχει νερό ο τόπος είναι ευλογημένος"... 

Γράφει ο Βαγγέλης Κουτιβής