Ο Αφθώδης Πυρετός (ΑΠ - Foot and Mouth Disease, FMD) αποτελεί ιογενές νόσημα οξείας εμφάνισης και υψίστης μεταδοτικότητας των δίχηλων ζώων, μεταξύ αυτών τα βοοειδή, τα πρόβατα, οι αίγες και οι χοίροι.
Το νόσημα χαρακτηρίζεται από τον σχηματισμό φυσαλίδων, διαβρώσεων και ελκών εσωτερικά του στόματος, στη μύτη, στις θηλές και στα άκρα. Το ποσοστό θνησιμότητας στα ενήλικα ζώα είναι χαμηλό, σε αντίθεση με τα νεαρά που χαρακτηρίζεται υψηλό. Αποτελεί νόσημα με σοβαρές άμεσες και έμμεσες οικονομικές επιπτώσεις λόγω της μείωσης της παραγωγικότητας, της θνησιμότητας, των περιορισμών στο εμπόριο ζώντων ζώων και προϊόντων και του υψηλού κόστους εφαρμογής των μέτρων ελέγχου και εκρίζωσης του νοσήματος (κτηνιατρικές υπηρεσίες, θανατώσεις, αποζημιώσεις, εποπτεία).
Πρόκειται για νόσημα υποχρεωτικής δήλωσης και η έγκαιρη ενημέρωση των κτηνιατρικών αρχών σε περίπτωση υποψίας εκτός από νομική υποχρέωση (Νόμος 4235/2014 ΦΕΚ Α32, ΒΔ 26/3/1936 ΦΕΚ Α174, ΠΔ133/1992 ΦΕΚ Α66), συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή του.
Μετάδοση
Ο ιός εισέρχεται στον οργανισμό κυρίως διαμέσου του αναπνευστικού και του πεπτικού συστήματος. Η αναπνευστική οδός αποτελεί την κύρια πύλη εισόδου για τα μηρυκαστικά με μικρές ποσότητες του ιού να απαιτούνται για να προκαλέσουν λοίμωξη. Σε αντίθεση με τα μηρυκαστικά, οι χοίροι μολύνονται κυρίως μέσω του πεπτικού συστήματος. Η λοιμογόνος δύναμη του ιού είναι πολύ μεγάλη. Αρκεί ένα λοιμογόνο σωματίδιο για να μολυνθεί ένα βοοειδές.
Ο ιός μπορεί επίσης να εισέλθει στον οργανισμό:
1) διαμέσου διαβρώσεων και τραυμάτων του δέρματος (σκληρές ζωοτροφές, τραυματισμοί και πληγές των άκρων, τραυματισμοί από τις αλμεκτικές μηχανές κτλ),
2) κατά την Τεχνητή γονιμοποίηση,
3) ιατρογενώς (μη ασφαλή εμβόλια, μολυσμένες βελόνες και φάρμακα, κτηνιατρικά εργαλεία κτλ).
Η μετάδοση του ιού στα ζώα προκαλείται:
α) άμεσα με την επαφή με ζώα που νοσούν ή ζώα φορείς,
β) έμμεσα με υλικά, εξοπλισμό, μηχανήματα, οχήματα και με τον άνθρωπο που μπορεί να φέρει τον ιό στα υποδήματα και στα ρούχα του, γ)προϊόντα ζωικής προέλευσης όπως γάλα, κρέας
δ) ζωοτροφές: ο ιός μπορεί να εξαπλωθεί εάν χοίροι ταΐζονται με ανεπεξέργαστο χυλό, ή νεαρά ζώα με γάλα που δεν έχει υποστεί θερμική επεξεργασία
ε) αέρας: αερολύματα που περιέχουν τον ιό μπορούν να τον μεταφέρουν με τον αέρα σε μεγάλες αποστάσεις (60 χλμ πάνω από τη στεριά και 300 χλμ πάνω από την θάλασσα), στ) άνθρωπος: ο άνθρωπος μπορεί να μεταφέρει τον ιό στην αναπνευστική οδό μέχρι και 48 ώρες. Για τον λόγο αυτό αποτελεί κοινή πρακτική η καραντίνα για διάστημα 5-7 ημέρες μετά την επαφή του με τον ιό.
Ο Αφθώδης Πυρετός χαρακτηρίζεται από οξεία εμπύρετη αντίδραση και σχηματισμό φυσαλίδων σε στόμα, ρύγχος και άκρα. Η περίοδος επώασης του ιού διαρκεί από 2 έως 14 ημέρες (συνήθως 6 ημέρες).
Η σοβαρότητα της κλινικής εικόνας εξαρτάται από δύο παραμέτρους: από τον ίδιο τον ιό (το στέλεχος του ιού, τη μολυσματική δόση) και από τον ξενιστή( ηλικία, είδος του ζώου καθώς και από την προϋπάρχουσα ανοσία). Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή και απόντα έως οξεία. Η νοσηρότητα ανέρχεται στο 100%, ενώ η θνητότητα κυμαίνεται στα ενήλικα από 1-5% και στα νεαρά ζώα στο 20%.
Η ανάρρωση σε περιστατικά χωρίς επιπλοκές επέρχεται συνήθως μετά από δύο εβδομάδες.
Ο αφθώδης πυρετός είναι μια κατάσταση πολύ επώδυνη για τα ζώα λόγω των αλλοιώσεων στην στοματική κοιλότητα και στα άκρα. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να ακινητοποιούνται καλά πριν την εξέταση.
Βοοειδή:
Τα συμπτώματα που παρατηρούνται στα βοοειδή είναι: κατάπτωση, ανορεξία, πυρετός, μείωση της γαλακτοπαραγωγής. Στοματίτιδα με σιελόρροια και έντονο τριγμό των δοντιών λόγω των αλλοιώσεων (φυσαλίδες και έλκη) στα χείλη και στη στοματική κοιλότητα και του πόνου Χωλότητα λόγω των αλλοιώσεων στα κάτω άκρα και στις χηλές. Αλλοιώσεις παρουσιάζονται και στις θηλές των μαστών. Στους μόσχους μπορεί να παρατηρηθούν αιφνίδιοι θάνατοι λόγω μυοκαρδίτιδας, ενώ στις έγκυες αγελάδες υπάρχει αυξημένος κίνδυνος αποβολής.
Αιγοπρόβατα:
Η νόσος εμφανίζει ηπιότερα κλινικά συμπτώματα από ότι στους χοίρους και τα βοοειδή όπως κατάπτωση, ανορεξία, πυρετός, μείωση της γαλακτοπαραγωγής. Αλλοιώσεις όπως φυσαλίδες μπορεί να παρατηρηθούν στην επιφάνεια της γλώσσας και στα ούλα, αλλά συχνά είναι τόσο μικροσκοπικές που είναι δύσκολο να εντοπιστούν. Στα άκρα οι αλλοιώσεις βρίσκονται στα όρια μεταξύ του δέρματος και της στεφάνης των χηλών, καθώς και στα μεσοδακτύλια διαστήματα. Στους αμνούς μπορεί να παρατηρηθούν αιφνίδιοι θάνατοι λόγω μυοκαρδίτιδας και αποβολές στα έγκυα ζώα. Λόγω της ήπιας συμπτωματολογίας ή και της απουσίας κλινικών συμπτωμάτων στα πρόβατα και τις αίγες, μπορεί να απεκκρίνουν τον ιό «σιωπηλά» και να μεταδίδουν τη νόσο χωρίς να γίνουν αντιληπτά.
Χοίροι:
Οι χοίροι παρουσιάζουν συνήθως οξεία κλινική εικόνα με πυρετό, κατάπτωση, ανορεξία. Εμφανίζονται φυσαλίδες ή και έλκη στο ρύγχος και στην επιφάνεια της γλώσσας. Οι αλλοιώσεις είναι πιο έντονες στα κάτω άκρα, πάνω στη στεφανιαία ζώνη ή το μεσοδακτύλιο διάστημα. Συχνά παρατηρείται αποκόλληση της χηλής, γνωστό και ως “thimbling”.
Τα ζώα αδυνατούν να σταθούν στα πόδια τους και αρνούνται να μετακινηθούν. Λόγω του έντονου άλγους στα πίσω άκρα, παρατηρείται στους χοίρους χαρακτηριστική στάση καθισμένου σκύλου (dog sitting position). Στα νεαρά ζώα παρουσιάζονται αιφνίδιοι θάνατοι λόγω μυοκαρδίτιδας. Υ
γειονομικά Μέτρα σε Περίπτωση Υποψίας και Επιβεβαίωσης του Νοσήματος Σε περίπτωση όπου υπάρχει υποψία του νοσήματος, ο κτηνοτρόφος, ο κτηνίατρος και κάθε εμπλεκόμενος φορέας οφείλει να ενημερώσει τις τοπικές Κτηνιατρικές Αρχές. Η έγκαιρη ενημέρωση πέρα από νοµική υποχρέωση (Νόµος 4235/2014 ΦΕΚ Α32, Β∆ 26/3/1936 ΦΕΚ Α174, Π∆133/1992ΦΕΚ Α66), συμβάλλει στην άµεση λήψη μέτρων και στην αποτελεσματικότερη διαχείριση του νοσήματος.
Οι ενέργειες των Κτηνιατρικών Αρχών και τα μέτρα που λαμβάνονται σε περίπτωση υποψίας ή και επιβεβαίωσης περιγράφονται στο Π∆ 32/2007 (ΦΕΚ Α 30/2007) σε συμμόρφωση της Οδηγίας 2003/85 ΕΕ, καθώς και στο Σχέδιο Εκτάκτου Ανάγκης της Απόφασης 258618/17-3-2008 (ΦΕΚ Β 451/2008). Οι κτηνίατροι των τοπικών κτηνιατρικών Αρχών πριν την μετάβαση τους στην εκμετάλλευση για να διερευνήσουν την υποψία, να επικοινωνούν µε το Τμήμα Λοιμωδών και Παρασιτικών Νοσημάτων της Δ/νσης Υγείας των Ζώων για τη λήψη των κατάλληλων μέτρων και τη ∆ιεύθυνση Κτηνιατρικού Κέντρου Αθηνών, Τµήµα Μοριακής ∆ιαγνωστικής, Αφθώδη Πυρετού, Ιολογικών, Ρικετσιακών και Εξωτικών Νοσηµάτων, Εργαστήριο Αφθώδη, για τη διαδικασία της δειγματοληψίας και της αποστολής των δειγμάτων. Πρόληψη της νόσου Η έγκαιρη ενημέρωση, η άμεση διάγνωση και η άμεση ενεργοποίηση των κρατικών µηχανισµών αποτελλούν το κλειδί για τη γρήγορη αντιμετώπιση και εξάλειψη της νόσου.
Σε χώρες ελεύθερες του νοσήματος λαμβάνονται μέτρα για την απαγόρευση και τον έλεγχο στις εισαγωγές ζώντων ζώων και προϊόντων ζωικής προέλευσης από ενζωοτικές περιοχές. Η εφαρμογή µέτρων βιοασφάλειας στις εκτροφές αιγοπροβάτων µπορεί να αποτρέψει την είσοδο του νοσήματος στην εκτροφή. Επιγραμματικά αναφέρονται ορισμένα από αυτά:
Περίφραξη των εγκαταστάσεων για την αποτροπή εισόδου και εξόδου ζώων. Απολυµαντική τάφρος στην είσοδο-έξοδο των εγκαταστάσεων. Καθαρισµός και απολύµανση των εγκαταστάσεων σε τακτική βάση. Εφαρμογή προγράμματος
Απεντόµωσης -Μυοκτονίας των εγκαταστάσεων σε τακτική βάση. Περιορισµός της εισόδου οχηµάτων και άλλων µηχανηµάτων στις εγκαταστάσεις και στους βοσκοτόπους, στα εντελώς απαραίτητα. Ιδιαίτερη προσοχή σε οχήµατα που έρχονται σε επαφή και µε άλλες κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις.
Καθαρισµός και απολύµανση των οχηµάτων που εισέρχονται και εξέρχονται από τις εγκαταστάσεις.
Περιορισµός των ανθρώπων που εισέρχονται στις εγκαταστάσεις και έρχονται σε επαφή µε τα ζώα και ιδιαίτερη προσοχή σε όσους έρχονται σε επαφή και µε άλλες κτηνοτροφικές εκµεταλλεύσεις. Καθαρισµός και απολύµανση των υποδηµάτων των ανθρώπων που εισέρχονται και εξέρχονται από την εκμετάλλευση. Έλεγχος της προέλευσης των ζωοτροφών,
Έλεγχος της προέλευσης των µμηχανημάτων και των συσκευών που χρησιμοποιούνται στις εγκαταστάσεις και στους βοσκότοπους Χώρος αποµόνωσης για τα ζώα που νοσούν καθώς και για τα ζώα που εισέρχονται για πρώτη φορά στην εκτροφή πριν την ανάμιξη τους µε τα ήδη υπάρχοντα ζώα.
Προµήθεια ζώων µε νόµιµες διαδικασίες: Ενημέρωση των κτηνιατρικών αρχών, ταυτοποίηση των ζώων µε ενώτια ή ηλεκτρονικούς βώλους, επίσηµα έγγραφα (υγειονοµικά πιστοποιητικά)
Καθηµερινός έλεγχος των ζώων για τον εντοπισµό κλινικών συµπτωµάτων
Αποφυγή προμήθειας μεταχειρισμένων εξαρτημάτων, εργαλείων, εξοπλισμού από άλλες εκμεταλλεύσεις και ιδιαίτερα όταν προέρχονται από περιοχές και Χώρες όπου το νόσημα ενδημεί.
e-ea.gr