Στην πρόσφατη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου Αγρινίου ειπώθηκε αναφορικά με το τεχνολογικό και αρχειακό υλικό των Καπναποθηκών Αφών Παναγόπουλουύμφωνα, το οποίο έχει δωρήθηκε στο δήμο Αγρινίου, πως η τύχη του αγνοείται… Σημειωτέον ότι το υλικό αυτό προορίζονταν να αξιοποιηθεί για τη δημιουργία Μουσείου Καπνού στο Αγρίνιο. Η π. Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνω Κωνσταντίνας Μπάδα έχοντας γνώση της υπόθεσης αφού το εν λόγω αρχείο αρχικά είχε παραχωρηθεί στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων -όταν τα Τμήματα του Αγρινίου υπάγονταν σε αυτό- προβαίνει για το θέμα μέσω ανοιχτής επιστολής σε δημόσια παρέμβαση καλώντας τη δημοτική αρχή Αγρινίου «όχι μόνο να αναζητήσει, να ενημερώσει και να προβάλλει την ύπαρξη αυτού του σημαντικού μουσειακού και αρχειακού υλικού, αλλά και να αναλάβει πλέον σοβαρές πρωτοβουλίες για να το καταστήσει πυρήνα του σχεδιαζόμενου από χρόνια μουσείου καπνού».
Αναλυτικά η Ανοιχτή Επιστολή της Κ. Μπάδα:
Αναμένοντας κι εγώ, μια υπεύθυνη και τεκμηριωμένη απάντηση για την τύχη του τεχνολογικού και αρχειακού υλικού που προέρχεται από τις καπναποθήκες των Αφών Παναγόπουλου , έκρινα σκόπιμο να αναφερθώ, με βάση έγγραφα, στοιχεία και ενέργειες, στο ιστορικό της δωρεάς του προαναφερόμενου υλικού καταρχήν στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και στη συνέχεια από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στο Δήμο Αγρινίου και να προτείνω να διεξαχθεί μια ουσιαστική και γόνιμη συζήτηση/ ενημέρωση για το θέμα της ύπαρξης και της αξιοποίησης του υλικού των καπναποθηκών των Αφών Παναγόπουλου. Πρόκειται κ. Δήμαρχε και μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, για σημαντικό υλικό που συνιστά μέρος της βιομηχανικής πολιτισμικής κληρονομιάς της πόλης του Αγρινίου και της δεμένης με τον καπνό ιστορίας του. Με αυτήν την πραγματική και πολιτισμική αξία, διασώθηκε και διαφυλάχθηκε, με τη φροντίδα πολλών ανθρώπων, για να αποτελέσει, ως μουσειακό και αρχειακό υλικό τη βάση ίδρυσης ενός Μουσείου καπνού στο Αγρίνιο .Πρόσθετα είμαι βέβαιη ότι εμπεριέχει αναφορές και τεκμήρια που θα αναδεικνύουν όχι μόνο την ιστορία της επεξεργασίας και εμπορίας του καπνού και του κόσμου της εργασίας του αλλά και θα φωτίζουν πτυχές της ιστορίας της κατοχής και της αντίστασης στο Αγρίνιο και στην ευρύτερη περιοχή. Οι καπναποθήκες Αφών Παναγόπουλου υπήρξαν ο κατεξοχήν χώρος που μετατράπηκε στη διάρκεια της γερμανοϊταλικής κατοχής, σε φυλακές και σε χώρο βασανισμού των Ελλήνων κρατουμένων. Η καταγραμμένη συλλογική και κοινωνική μνήμη της πόλης εγγράφει με πολλούς τρόπους γεγονότα και τραυματικές εμπειρίες εγκλεισμού και βασανιστηρίων πολλών Αγρινιωτών ενώ ανάγει τις αποθήκες Αφών Παναγόπουλου σε σύμβολο όχι μόνο του εργασιακού μόχθου αλλά και σε σύμβολο θυσίας και αντίστασης.
Ιστορικό:
1 ) Επιδιώκοντας η Εταιρεία Επεξεργασίας Καπνού και Εμπορίας των Αφών Παναγόπουλου τη διάσωση και την αξιοποίηση του τεχνολογικού της εξοπλισμού, και του Ιστορικού της Αρχείου για την ίδρυση Μουσείου Καπνού στην πόλη του Αγρινίου απευθύνθηκε, λίγο πριν από την κατεδάφιση του κτιρίου των Καπναποθηκών της (2004) , στο Δήμο Αγρινίου προκειμένου να του παραχωρήσει το υλικό της βιομηχανικής πολιτισμικής κληρονομιάς και το ιστορικό αρχείο που είχε στη διάθεσή της, θεωρώντας, σωστά, ότι ο Δήμος είναι ο κατεξοχήν φορέας που θα μπορούσε να προστατεύσει το υλικό και να το αξιοποιήσει για την πραγμάτωση του πάγιου αιτήματος ίδρυσης Μουσείου καπνού στην πόλη του Αγρινίου. Η παραχώρηση προϋπέθετε την εξασφάλιση επαρκούς χώρου για την τοποθέτηση του μεγάλου σε όγκο τεχνολογικού υλικού. Η δωρεά τελικά του υλικού προς τον Δήμο Αγρινίου δεν πραγματοποιήθηκε λόγω της αδυναμίας του τελευταίου να εξασφαλίσει άμεσα τον απαιτούμενο χώρο για τη στέγαση του υλικού.
2) Στη συνέχεια η Εταιρεία, διά του διευθυντή της, Νικόλαου Κωνσταντινίδη, απευθύνθηκε στη Σχολή Διαχείρισης Φυσικών Πόρων και Επιχειρήσεων , για να παραχωρήσει στο Πανεπιστήμιο πλέον το προαναφερόμενο υλικό. Μετά από επίπονες και συντονισμένες ενέργειές μας, ως Σχολή , ως Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ως ακαδημαϊκά μέλη, καταφέραμε να εξασφαλίσουμε άμεσα τον απαιτούμενο χώρο για την στέγαση και την προστασία του υλικού. Σημειώνεται ότι ο χρόνος για τη μεταφορά του υλικού σε ασφαλές μέρος ήταν ιδιαίτερα περιορισμένος –καθώς το κτίριο των καπναποθηκών – που λειτουργούσαν ως το 2002 – βρισκόταν ήδη στη διαδικασία κατεδάφισής του ( για να κτιστεί στη θέση του μια σύγχρονη πολυκατοικία ).
3) Ανταποκρινόμενο το πανεπιστήμιο θετικά στην πρόταση της Εταιρείας, απευθύνθηκε στο Υπουργείο Γεωργίας , Γεν. Διεύθυνση Διοικ. Υποστήριξης Δ/νση Πολιτικής Γης, αιτούμενο την δωρεάν χρήση της ισόγειας αίθουσας (επιφανείας 700 περίπου τ.μ ), του κτιρίου του πρώην Οργανισμού καπνού – επί της οδού Μακρή 18 Αγρίνιο – προκειμένου να γίνει εφικτή η ασφαλής στέγαση του υλικού .
4) Το Υπουργείο Γεωργίας παραχώρησε, σχεδόν άμεσα, με την υπ΄αριθμ. 5520 ΠΕ / 25.2. 2004 απόφασή του, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων τη χρήση του ισογείου του προαναφερόμου κτιρίου για να χρησιμοποιηθεί, όπως τονίζεται και στην απόφαση, «αποκλειστικά και μόνο , ως χώρος αποθήκευσης του μηχανολογικού εξοπλισμού και αρχειακού υλικού για την ίδρυση Μουσείου Καπνού» . Η διάρκεια δε της παραχώρησης της χρήσης ορίσθηκε «για τρία ( 3) έτη, από την ημέρα σύνταξης του πρωτοκόλλου παράδοσης και παραλαβής της ανωτέρω αίθουσας».
5) Αμέσως μετά την εξασφάλιση του χώρου, το Πανεπιστήμιο αποδέχθηκε τη δωρεά των ειδών της Εταιρείας Επεξεργασίας Καπνού και Εμπορίας, των Αφων Παναγόπουλου που συνοπτικά περιγράφονται παρακάτω:
• Πλήρες συγκρότημα υγραντηρίων
• Πάγκο αποδεματοποίησης καπνών
• Γραμμή μεταφοράς και διαλογής καπνών ( ταπί)
• Μηχάνημα αποκονίωσης
• Ξεφυλλιστικό
• Χαρμανιέρα ( αποσυναρμολογημένη)
• Κόσκινο
• Συγκρότημα πατητικής μηχανής
• Πρέσσα μεταλλική
• Πρέσες ξύλινες δύο
• Ζυγαριά ξύλινη
• Ένα σημαντικό σε όγκο και σε περιεχόμενο Αρχείο Εγγράφων και άλλων τεκμηρίων.
6) Στη συνέχεια και μετά από την ολοκλήρωση όλων των ενεργειών παραχώρησης του υλικού και αποδοχής αυτού εκ μέρους του Πανεπιστημίου, η Εταιρεία με έγγραφό της με ημερομηνία 13 Απριλίου 2004, ενημέρωσε το Πανεπιστήμιο ότι ήδη προέβη στη μεταφορά και στην αποθήκευση όλου του προαναφερόμενου – ογκώδους, εξ όσων γνωρίζω προσωπικά, υλικού στον χώρο του κτιρίου του Εθνικού Οργανισμού Καπνού (Μακρή 18, Αγρίνιο) και ότι αυτό ανήκε πλέον στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
7) Στη συνέχεια το Πανεπιστήμιο, αναγνωρίζοντας το ενδιαφέρον του Δήμου Αγρινίου για την ίδρυση Μουσείου Καπνού και το αίτημά του για παραχώρηση από το Υπουργείο Γεωργίας της χρήσης όλου του κτιρίου του ΕΟΚ προκειμένου να στεγάσει σε αυτό το μελλοντικό «Μουσείο Καπνού, το Λαογραφικό επίσης Μουσείο και άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες», συμφώνησε να παραχωρήσει τα αποθηκευμένα στο κτίριο του ΕΟΚ αντικείμενα και το αρχειακό υλικό της Εταιρείας Αφών Παναγόπουλου στον Δήμο Αγρινίου (έγγραφο υπ΄αριθμ. 15316/9 – 5 – 2007).
8) Τελικά με την αριθμ. Πρωτ. 560/19522, 17/2/2012 απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων παραχωρήθηκε η χρήση του κτιρίου του πρώην ΕΟΚ στον Δήμο Αγρινίου. Η προαναφερόμενη Απόφαση η οποία αναρτήθηκε και στο Διαδίκτυο ( ΑΔΑ : ΒΟΖΑΒ – Ν95 ), αναφέρεται στο προαναφερόμενο έγγραφο του Πανεπιστημίου και κοινοποιείται τόσο στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων όσο και στη Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Τομέα Λαογραφίας.
9) Ο μηχανολογικός εξοπλισμός και το Αρχείο των καπναποθηκών των Αφών Παναγόπουλου περιήλθαν στο Δήμο Αγρινίου και λογικά θα πρέπει όλο το υλικό να παρέμεινε ασφαλές μέσα στο κτίριο του πρώην Οργανισμού Καπνού, αναμένοντας ενέργειες για την προστασία και την αξιοποίησή τους. Στην προοπτική δε της αξιοποίησής του. πρότεινα κατά καιρούς να προχωρήσει μια πρώτη ταξινόμηση του Αρχειακού υλικού – με τη συμβολή φοιτητών του τμήματος Ιστορίας – Αρχαιολογίας– αλλά δεν κατέστη αυτό δυνατόν.
Είναι επομένως απόλυτα αναγκαίο ο Δήμος όχι μόνο να αναζητήσει, να ενημερώσει και να προβάλλει την ύπαρξη αυτού του σημαντικού μουσειακού και αρχειακού υλικού, αλλά και να αναλάβει πλέον σοβαρές πρωτοβουλίες για να το καταστήσει πυρήνα του σχεδιαζόμενου από χρόνια μουσείου καπνού.
Αναμένοντας τις ενέργειές σας
Με τιμή
Κωνσταντίνα Μπάδα
π. καθηγήτρια Κοινωνικής Λαογραφίας
Τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας
Πανεπιστημίου Ιωαννίνων