Τα Ακαρνανικά όρη, η κορυφή Μπούμστος και Τσέρεκας «ζώνη ειδικής προστασίας GR2310011 όρος Τσέρεκας (όρη Aκαρνανικά)» διαθέτουν μια αξιοθαύμαστη βιοποικιλότητα που δεν έχει ακόμη μελετηθεί ακριβώς από την επιστημονική κοινότητα. Χαρακτηριστικό της περιοχής είναι η αλληλουχία απομονωμένων και δυσπρόσιτων ασβεστολιθικών βουνών με ιδιαίτερα καλά διατηρημένο φυσικό και πολιτισμικό τοπίο, όπου κυριαρχεί ακόμη η εκτατική κτηνοτροφία.
Εδώ, φιλοξενείται μια σημαντική ποικιλία ειδών πανίδας και χλωρίδας της χώρας, οικότοποι προτεραιότητας για διατήρηση στην Ευρώπη (βάση της Κ.Ο. 92/43) όπως το απομονωμένο δάσος της Κεφαλληνιακής Ελάτης και τα βοσκοδάση ήμερης Βελανιδιάς (Quercusithaburesis), ενδημικά είδη φυτών καθώς και πλήθος ειδών της πανίδας του Ελληνικού Κόκκινου Βιβλίου.
Στην περιοχή παρουσιάζονται είδη που είναι παγκοσμίως απειλούμενα με εξαφάνιση όπως το Όρνιο (Gyps fulvus) που ζει και αναπαράγεται εδώ και προέρχεται από Κροατία και Σερβία, επίσης ο Bασιλαετός (Aguila heliaca) από τη Σλοβακία.
Στους γκρεμούς του όρους Τσέρεκας στην περιοχή της Παλαίρου στην δυτική κορυφογραμμή των Ακαρνανικών βουνών βρίσκεται η αποικία των Όρνιων της περιοχής, δηλαδή οι θέσεις φωλιάσματος τους που αποτελούν την δεύτερη και σημαντικότερη θέση αναπαραγωγής και διαχείμασης για το είδος στην ηπειρωτική χώρα (μετά τα στενά του Νέστου στη Σαμοθράκη).
Σύμφωνα με τα στοιχεία παρακολούθησης του είδους από την ελληνική ομάδα εργασίας για τους Γύπες, την περίοδο 2005-2008 η αποικία αυτή αριθμούσε από 4 έως 6 ζευγάρια, αλλά ο συνολικός πληθυσμός έχει ξεπεράσει και τα 34 άτομα(καταγράφηκαν στις 11/3/2006 όμως σύμφωνα με πληροφορίες ντόπιων πάνω από 50 άτομα έχουν παρατηρηθεί εδώ). Πληροφορίες άλλων ορνιθολόγων αναφέρουν ότι μόλις την προηγούμενη δεκαετία στην περιοχή αναπαράγονταν πάνω από 15-20 ζευγάρια.
Ο Μπούμστος αποτελεί σήμερα για τα όρνια το σημαντικό χώρο τροφοληψίας κυρίως διότι το βουνό αυτό και στις γύρω περιοχές διατηρούνται χιλιάδες αιγοπρόβατα και αγελάδες ελευθέρας βοσκής τα οποία εκτρέφονται με παραδοσιακό τρόπο. Ενδεικτικό είναι ότι σύμφωνα με πληροφορίες χιλιάδες αιγοπρόβατα διατηρούνται σήμερα στο Αρχοντοχώρι. Σημαντικότερο όλων είναι ότι τα βράχια των δυτικών πλαγιών του Μπούμστου, πάνω από το χωριό Παναγούλα, χρησιμοποιούνται ως κούρνιες από τα Όρνια.
Το χειμώνα του 2011 καταγράφηκε στο Μπούμστο ο μέγιστος αριθμός των 25 Όρνιων, ενώ συνολικά στο ευρύτερο ορεινό σύμπλεγμα εκτιμάται με ασφάλεια ότι υπάρχουν το ελάχιστο 28 άτομα του είδους. Οι πτήσεις των πουλιών γύρω από την κορυφή του Μπούμστου προς αναζήτηση τροφής είναι καθημερινό φαινόμενο.
Τα Ακαρνανικά όρη αποτελούν τον τελευταίο βιώσιμο θύλακα για το όρνιο στην Δυτική Ελλάδα και την Ήπειρο και έναν από τους ελάχιστους εναπομείναντες στην ηπειρωτική χώρα (όπου το είδος είναι απειλούμενο). Το Όρνιο περιλαμβάνεται στο Ελληνικό κόκκινο Βιβλίο στην κατηγορία ως «κρισίμως κινδυνεύον» (CR,C1».
Πριν την δεκαετία του 90 τα όρνια φώλιαζαν σε διάφορες θέσεις γύρω από την περιοχή, όπως στη νήσο Οξειά, στο όρος Βελούτσα (Αστακός), στην Παλιοβούνα, στην Γαβροβού (Βάτος Ξηρομέρου) και στην Κανάλα (περιοχή του Βάλτου), πολλοί λένε πως από δω βγήκε η λαϊκή ρήση «σαν Όρνιο της Κανάλας» αν και οι ντόπιοι την περιοχή που υπάρχει και μια μεγάλη γρούσπα την λένε και Καλάνα». 1-2 ζεύγη που υπάρχουν στην κλεισούρα δείχνει πως σχετίζονται με τον πληθυσμό των Ακαρνανικών, πολλοί πάλι λένε πως από δω βγήκε η λαϊκή ρήση της περιοχής «είσαι σαν Όρνιο της Κλεισούρας» .
Η σημασία της περιοχής σε διεθνές επίπεδο
Η εξαιρετική αξία του συγκεκριμένου βουνού για την διαχείμαση του βαλκανικού πληθυσμού των Όρνιων και ιδιαίτερα των χωρών της δυτικής Βαλκανικής αναδεικνύεται σε ετήσια βάση το φθινόπωρο όταν δεκάδες νεαρά και ανώριμα άτομα κατέρχονται από τις υπόλοιπες Βαλκανικές Χώρες.
Τα πουλιά αυτά έχει παρατηρηθεί πως έρχονται από την Κροατία και Σερβία.
Οι ενεργές λοιπόν αποικίες των πουλιών αυτών είναι του Τσέρεκα στα Ακαρνανικά που είναι και η κυριότερη και η αποικία του φαραγγιού Κλεισούρας, ενώ υπάρχουν πάρα πολλές εγκαταλελειμμένες σε πολλά σημεία της Αιτ/νίας.
Η ορεινή αλληλουχία Ακαρνανικά, Πεταλάς, Αράκυνθος, Βαρασόβα, Κλόκοβα, αποτελεί την πλέον κρίσιμη περιοχή για τον ιθαγενή πληθυσμό, όπως και γι’ αυτόν που διαχειμάζει ερχόμενος από βορειότερες χώρες.
Συμπερασματικά τα Ακαρνανικά βουνά παραμένουν πλέον η μοναδική περιοχή στην δυτική Ελλάδα που διατηρείτε ένας βιώσιμος αναπαραγωγικός πληθυσμός.
Το δυτικό τμήμα των Ακαρνανικών η περιοχή Τσέρεκας ανήκει στο ευρωπαϊκό δίκτυοNATURA ως Ζώνη Προστασίας για την σπάνια ορνιθοπανίδα της (σε εφαρμογή της οδηγίας 79/409 «για την διατήρηση των πουλιών και των ενδιαιτημάτων τους».
Πολλά στοιχεία είναι παρμένα από τη μελέτη του Δασολόγου Δρ. Ρήγα Τσιακίρη, PhD, MSc οικολογίας προέδρου Ελληνικής ομάδας εργασίας για τα πτωματοφάγα αρπακτικά και Γιάννη Ρουσόπουλου MSc, περιβαλλοντολόγου με τίτλο «Η σημασία του Μπούμστου και των Ακαρνανικών στην διατήρηση απειλούμενων αρπακτικών πουλιών της Ελλάδας και της Ευρώπης», που είναι μια προκαταρκτική ανασκόπηση επιστημονικών δεδομένων σχετικά με την προτεινόμενη αδειοδότηση αιολικού σταθμού ισχύος 16MW στην κορυφή Μπούμστος των Ακαρνανικών ορέων, στο περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Ελλάδας.
Π.Σ.Κ.Α.
Επιμέλεια Κουτιβής Ευάγγελος