 |
| Στη Χάρτα τής Ελλάδος, που εκδόθηκε με μέριμνα τού Ρήγα Βελεστινλή, αφού έκανε πρώτα έρευνες στις βιβλιοθήκες τής δυτικής Ευρώπης, παρατηρούμε, ότι η υπό εξέταση περιοχή αναφέρεται ως Παλήρη. πηγή: http://www.freeinquiry.gr/pro.php?id=2818 |
Εάν παρατηρήσουμε παλαιούς χάρτες της περιοχής θα δούμε τα τοπωνύμια των οικισμών με Τούρκικες, Σλαβικές, Βλάχικες, Ρωμαίικες διαλέκτους και ρίζες.
Στην περιοχή επί εποχής του Αλή Πασά έχουμε, Βόνιτσα, Ζαβέρδα(Παλαιρος), Περατιά, Χελολίβαδο(Αγιος Νικόλαος), Πλαγιά, Κονιδάρι, Αγιοβασίλης(Θύριο), Αβώρανη(Λιβαδάκι), Χειμαδιό Παλιάμπελα (Παλιάμπελα), Νησί, Μπαλήμπεϊ (Δρυμός), Ντεροβά (Σπάρτο) σε αυτά τα τοπωνύμια θα κάνουμε μία ανάλυση για την προέλευσή τους.
Βόνιτσα
Η ονομασία τής Βόνιτσας, την οποία πολλές φορές την συναντάμε και ως Βόνδιτζα, προέρχεται από τη σλαβική λέξη «Βόνδιτσα», που σημαίνει «τρεχούμενα νερά».
Συνδέεται με τη σλαβική λέξη "βόντα" (= νερό - τόπος με πολλά νερά), ενώ το υποκοριστικό τού βόντα στα ρώσικα είναι βότκα, απ’ όπου και το δημοφιλές αλκοολούχο ποτό, το οποίο οι Σλάβοι είθισται να καταναλώνουν δηλαδή, «σα νεράκι». .....
Τη λέξη συνοδεύει και η υποκοριστική σλαβική κατάληξη -ίτσα, που συνάπτεται συνήθως σε ονόματα προσηγορικά, όπως Γορίτσα, Λεσνίτσα κ.λπ., δηλαδή βουναλάκι, μικρό δάσος ή μικρή νεροτροβιά. Σήμερα η Βόνιτσα έχει μετονομαστεί σε Δήμο Ανακτορίου, αλλά οι κάτοικοι μεταξύ τους εξακολουθούν να αυτοαποκαλούνται «βονιτσάνοι» κι όχι «ανακτόριοι».
Μια άλλη εκδοχή αναφέρει, ότι το τοπωνύμιο Βόνιτσα μπορεί να προέρχεται και από τη βουλγαρική λέξη, που σημαίνει αγκίστρι.
Βρήκαμε κάποιες απόψεις για την προέλευση του ονόματος τις παραθέτουμε παρακάτω:
α)Η προέλευση της ονομασίας Ζαβέρδα (οι κάτοικοι το προφέρουν και Ζαβέρτα σε συμβολαιογραφικά έγγραφα του
1836-1846 αναγράφεται και ως Τσαβέρδα, Τζαβέρδα, Τσαβέρτα, Τζαβέρτα μας είναι άγνωστη.
Σε χρυσόβουλο του Δεσπότη της Ηπείρου Συμεών Παλαιολόγου του Σέρβου που εκδόθηκε το 1361 για να επιβεβαιώσει ποιες περιοχές ανήκουν στο Δούκα της Άρτας Ουρσίνο, γιατί τα σχετικά έγγραφα είχαν καεί κατά την πυρκαγιά που είχε καταστρέψει την Άρτα εκείνη την εποχή, αναφέρεται ότι ο Δούκας κατέχει, μεταξύ άλλων, «την Αγίαν Μαύραν μετά της Λευκάδος, την Περατίαν εν τω θέματι Ξηρομέρου, μετά του Παραδείσου και των Ζαβερδών». Αραβαντινός(1856,310).
Άλλη Ζαβέρδα (ή Ζαβέρδες) στο Ξηρόμερο δεν υπάρχει. Η ονομασία Πάλαιρος αποδόθηκε στη Ζαβέρδα με διοικητική απόφαση το 1836 λόγω του ότι στην περιοχή (κοντά στο διαλυμένο οικισμό Κεχροπούλα) βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Παλαίρου.
Με το ΦΕΚ 81/1928 την 12/3/1928 η παλαιά ονομασία καταργήθηκε και η νέα, Πάλαιρος, έγινε η επίσημη ονομασία.
β)Πρόκειται για σύνθεση τού σλαβικού προθέματος za (εξ ου και Za-greb , Ζα-γόρι αλλά και Πρέβε-ζα), που θα πει «πίσω από» ή «στα πλάγια» και τού βλάχικου -βέρδα-, που προφανέστατα προέρχεται από το λατινικό verde, το οποίο σημαίνει πράσινο ή κήπος.
Με άλλα λόγια, η λέξη Ζαβέρδα είναι σλαβο-βλάχικη και ενδεχομένως να σημαίνει αυτό, που πραγματικά φαίνεται ότι είναι το σημερινό χωριό, δηλαδή «η πράσινη πλαγιά» ή τέλος πάντων κάτι παρεμφερές, που σίγουρα θα υιοθετήθηκε από κτηνοτρόφους τού μεσαίωνα, προκειμένου να οδηγούν τα κοπάδια τους σε τόπο κατάλληλο για βοσκή.
Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει η εναλλαγή των τελικών φωνηέντων τής λέξης verde κατά τη μεταφορά της στα ελληνικά ως verda, γιατί κάτι τέτοιο συνέβαινε με την παράφραση πολλών λέξεων, που γίνονταν «ελληνικές».
Έτσι για παράδειγμα, το πεδινό τμήμα τής πόλης τής Λευκάδας, που αποτελεί ένα κατάφυτο ελαιώνα, καλούταν από τους ενετούς Verde, δηλαδή ο κήπος, ενώ οι λευκαδίτες είθισται μέχρι σήμερα να ονομάζουν την περιοχή αυτή Βαρδάνια, όπου και τα δύο λατινικά -e- βλέπουμε να μετατρέπονται σε -α- κατά τη μεταφορά τους στα ρωμέικα.
Χελοβίβαρο (Άγιος Νικόλαος)
Το όνομα προέρχεται από τη σύνθεσης τής λέξης «χέλι» και τής λατινο-βλάχικης «vivarium», κοινής ονομασίας τού ιχθυοτροφείου.
Κονιδάρι
Τοποθεσία με στάνες βουκόλων λίγο έξω από τη Ζαβέρδα, που σήμερα δεν κατοικείται(φαίνεται να διαλύθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα). Από το con-idium τής ινδογερμανικής ρίζας knid, που θα πεί ψείρα. Προφανώς, λόγω τής κτηνοτροφίας στο εν λόγω χωριό υπήρχαν πολλές ψείρες και άλλα έντομα.
Παλίμπεη (Δρυμός)
Στην ίδια επίσης περιφέρεια υπάρχει και το χωριό Δρυμός, που μέχρι και λίγα χρόνια πρίν καλούνταν Παλίμπι ή Παλίμπεη. Η ετυμολογία αυτών των τουρκικών λέξεων παρουσιάζει δύο εκδοχές:
α. Μπορεί το χωριό να ονομάστηκε έτσι προς τιμήν κάποιου προύχοντα τούρκου ονόματι Bali Bey ή ακόμα και αυτού τού Malkoçoğlu Bali Bey, γιού τού Hamza, ο οποίος ήταν οθωμανός ευγενής μεγάλου οίκου αξιωματικών, φημισμένος για τη δεινότητά του στην ιππασία και στην έφιππη τοξοβολία.
β. Ενδέχεται να πρόκειται για σύνθεση των τουρκικών λέξεων Vali-bey, που στην κυριολεξία θα πεί «ο κύριος νομάρχης» (βαλής= νομάρχης και μπέης= κύριος). Με άλλα λόγια, σε αυτό το χωριό μπορεί να ζούσε κάποιος επίσημος οθωμανός αξιωματούχος.
Χειμαδιό Παλιάμπελα(Παλιάμπελα)
Τα πρώτα στοιχεία για την ύπαρξη της περιοχής «Παλιάμπελα» την έχουμε στην δεκαετία 1680-1690.
Τα στοιχεία προέρχονται από την απόφαση ενός τούρκικου δικαστηρίου στο οποίο προσέφυγε η Ιερά Μονή Κορονησίας και ζητούσε από τον Κερζίτ Μπέη να αποσυρθεί από το Χειμαδιό Παλιάμπελα, καθόσον αυτό ήταν και έπρεπε να παραμείνει μετόχι της Ιεράς Μονής.
Στο δικαστήριο παρουσιάστηκαν και κατέθεσαν υπέρ του αιτήματος της Ιεράς Μονής, έγκριτοι μουσουλμάνοι (απαραίτητη προϋπόθεση για την συζήτηση μιας υπόθεσης ιδιοκτησίας). Ο δικαστής απέδωσε δίκαιο στην ιερά Μονή Κορονησίας.
Εάν κάποιος από τους αναγνώστες μπορεί και έχει κάποια άποψη για την προέλευση των τοπωνυμίων η θέλει να συμπληρώσει κάποια στοιχεία θα χαρούμε να αναρτήσουμε το σχόλιο η EMAIL του.
πηγές-αποσπάσματα:
freeinquiry.gr (ΣΑΝ ΒΓΕΙΣ ΣΤΟΝ ΠΗΓΑΙΜΟ ΓΙΑ ΤΗ ΖΑΒΕΡΔΑ...) Steffensen Otto «Ελεύθερης Έρευνας»
http://ejournals.epublishing.ekt.gr (ΖΑΒΕΡΔΑ: ΕΠΟΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ) Δημήτρης Κ. Ψυχογιός, Γιούλη Παπαπέτρου, Ερευνητές στο ΕΚΚΕ.
http://xiromeronews.blogspot.gr
(Ιστορία τού Αλή Πασά τού Τεπελενλή) έκδ. Δωδώνη, Αθήνα, 2004 Σπ. Π. Αραβαντινού
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΒΟΝΙΤΣΑΣ Α’ Τόμος του Καθηγητή Νικόλα Βερνίκου