Η ιστορική μονή του Αγίου Γεωργίου Μπαμπίνης Καθ' όλη τη διάρκεια της Επανάστασης ήταν ελληνικό στρατόπεδο και η οικονομική προσφορά της στον Αγώνα ήταν μεγάλη.
Ο αρχιστράτηγος της Επανάστασης Καραϊσκάκης πέρασε πολλές φορές από το χωριό και την Πόρτα αφού είχε πολλούς Μπαμπινιώτες αγωνιστές κοντά του.
Ο Γιώργος Ν. Βαρνακιώτης στις 19 Μαρτίου του 1829 ελευθερώνει την Μαχαλά και σώζει τους κατοίκους της που ήταν κλεισμένοι και πολιορκούμενοι από τους Τούρκους στο Κάστρο του Λιγοβιτσίου.
Ύστερα πήγε στην Μονή Πόρτας και διώχνει τους Τούρκους που πολιορκούσαν τους εκεί κλεισμένους Μπαμπινιώτες.
Ο Σουλιώτης Νότης Μπότσαρης, τον Οκτώβριο του 1824, ήρθε στηΜπαμπίνη και έστησε το στρατόπεδό του στην Μονή Πόρτας .
Λίγα λόγια για την ιστορική Μονή Αγίου Γεωργίου πόρτας Μπαμπίνη
Η ιστορική μονή του Αγίου Γεωργίου Μπαμπίνης, γνωστή και ως μονή Πόρτας Μπαμπίνης είναι χτισμένη στη νοτιοδυτική πλευρά της αρχαίας πόλης των Φοιτιών.
Η μονή και το υπέροχο μεταβυζαντινό καθολικό της έχουν αξιόλογη ιστορία που κατά πάσα πιθανότητα αρχίζει στην ύστερη βυζαντινή εποχή. Σύμφωνα με την παράδοση, κοντά στα υψώματα που βρίσκεται η μονή του Αγίου Γεωργίου έγινε μια μάχη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων.
Κατά τη διάρκεια της μάχης ήρθε και πολέμησε στο πλευρό των χριστιανών καβαλάρης σε λευκό άλογο ο Άγιος Γεώργιος και έτσι οι Έλληνες νίκησαν.
Σε ανάμνηση αυτής της νίκης χτίστηκε τότε η εκκλησία αφιερωμένη στο Άγιο Γεώργιο και σε μερικά χρόνια έγινε γυναικεία Μονή.
Μερικά χρόνια αργότερα ο γιος ενός Τούρκου, που είχε σκοτωθεί στην προηγούμενη μάχη ονόματι Βεκίρ, ήρθε και κατέστρεψε τη μονή, πήρε σκλάβες τις μοναχές και έσφαξε πολλούς χριστιανούς.
Όταν έφευγε προς τον Αετό αφήνιασε το άλογο του και ρίχνοντάς τον κάτω τον σκότωσε. Η μονή ξαναχτίστηκε σε λίγα χρόνια από χρήματα που συγκέντρωσαν οι χριστιανοί και μάλιστα μεγαλύτερη (1691).
Τότε μάλιστα οι χριστιανοί ζήτησαν και πήραν και τη συνδρομή του Πατριαρχείου μέσω του Μητροπολίτου Ναυπακτίας και Άρτης.
Πάνω από την κόγχη του ιερού υπάρχει μια κεφαλαιογράμματη επιγραφή με τη χρονολογία ανοικοδόμησης και εικονογράφησης (22 Μαΐου 1726) και το όνομα του Μητροπολίτη Ιωαννικίου.
Η επιγραφή είναι η ακόλουθη: ΤΟ CΤΕΡΕΩΜΑ ΤΩΝ ΕΠΗ CΙ ΠΕΠΗΘΟΤΟΝ CΤΕΡΕΟ/CΩΝ ΚΥΡΙΕ ΤΗΝ ΕΚΚΗΣΙΑΝ ΗΝ ΕΚΤΗCΟ ΤΟ ΤΙ/ΜΗΟ CΟΥ ΕΜΑΤΗ ΕΠΙ ΕΤΗ ΑΨΚς΄ ΜΑΪΟΥ ΚΒ / ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΠΑΝΗΕΡΩΤΑ ΤΟΥ ΜΙΤΡΟΠΟΛΕΙΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΙΩΑΝΗΚΙΟΥ.
Το καθολικό της μονής, από απόψεως αρχιτεκτονικής, είναι ένα από τα καλύτερα αρχιτεκτονικά δείγματα του Ξηρομέρου.
Υψώνεται προς την ανατολική πλευρά της αυλής και τα ερείπια των κελιών της σώζονται στην ανατολική και δυτική πλευρά. Το καθολικό αποτελεί συνδυασμό τρίκλιτης τρουλαίας βασιλικής με εγγεγραμμένο σταυροειδή. Βόρεια και νότια διαγράφονται επτάπλευροι χοροί αγιορείτικου τύπου οι οποίοι και χαρίζουν μια κομψότητα στον ναό.
Ο ναός είναι χτισμένος με πελεκητές πέτρες τοποθετημένες σε οριζόντιες στρώσεις και το πλάτος του τοίχου είναι ένα μέτρο και είκοσι εκατοστά. Ανάμεσα στου αρμούς είναι τοποθετημένα κεραμίδια για διακόσμηση.
Σε διάφορα σημεία των τοίχων υπάρχουν λίθινα σκαλισμένα κοσμήματα, κυρίων σταυροί. Το χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι το επαναλαμβανόμενο μοτίβο των δίλοβων παραθύρων με το λίθινα τοξωτά πλαίσια.
Τα παράθυρα είναι από τέσσερα στην κάθε πλευρά και τρία στην πρόσοψη. Ο τρούλος του είναι δωδεκάπλευρος με αβαθείς τοξωτές κόγχες και έχει δύο παράθυρα βόρεια και δύο νότια και η οροφή στηρίζεται σε έξι στρογγυλές και δύο τετράγωνες κολώνες.
Οι είσοδοι του ναού είναι τρείς, βόρεια, νότια και δυτικά. Έξω από τον ναό, βορειοανατολικά, υπάρχους, στοές και τα ερείπια των αποθηκών του. Οι πληροφορίες που έχουμε για τους μονάχους της μονής είναι ελάχιστες. Εκτός από τα ονόματα του καταλόγου, γνωρίζουμε τον ηγούμενο και πνευματικό Ματθαίο, που έγραψε το συναξάρι του Αγίου Βαρβάρου.
Στο συναξάρι αναφέρεται το έτος 1688 και από αυτό συνάγεται πως το συναξάρι γράφτηκε μετά το έτος αυτό. Ο άλλος γνωστός μοναχός «του μεγαλομάρτυρος Γεωργίου της Πόρτας εις το Ξηρόμερο» ήταν ο Καλλίνικος ο ιερομόναχος, που κατάγονταν από τη Μακεδονία και έζησε το 17ο αιώνα.
Σύμφωνα με τον περιηγητή Πουκεβίλ η μονή είχε στις αρχές του 19ου αι. 12 μοναχούς. Ο Σωφρόνιος Παπακυριακού αναφέρει πως αυτή άκμασε τον 17ο αιώνα και ότι «κείτε δε εν τοις ερειπίοις της αρχαίας πόλης Φοιτίαν παρά την πύλην αυτής. Εντεύθεν και απωνυμείται Μονή Πόρτας. Είναι αρχαιοτάτη αλλά ερειπωθείσα ανηγέρθη των 1726 ως φανεροί η δια χρωστήρος εν τη εσωτερική όψη της κόγχης του Βήματος επιγραφή».
Η μονή είχε μεγάλη περιουσία είχε στην Μπαμπίνη και στην Ποδολοβίτσα, τη σημερινή Πεντάλοφο, τα οποία ήταν 700 στρέμματα. Το 1835 αναφέρεται σε έγγραφο πως ο ηγούμενος της Γεράσιμος έδωσε 800 γρόσια για να επισκευάσει τον νερόμυλο της Μονής στην Ποδολοβίτσα.
Η Μονή πρέπει να είχε περιουσιακά στοιχεία και στην Κανδήλα. Τα οποία καλλιεργούσαν έναντι ενοικίου εφτά οικογένειες από το χωριό αυτό. Καθ' όλη τη διάρκεια της Επανάστασης ήταν ελληνικό στρατόπεδο και η οικονομική προσφορά της στον Αγώνα ήταν μεγάλη. Μετά την Απελευθέρωση πρόσφερε ένα σημαντικό ποσόν για τη λειτουργία σχολείου στην επαρχία, όπως και οι άλλες μονές της περιοχής (Λιγοβιτσίου, Αγίας Δευτέρας, Ρόμβης κ.ά.). Το καθολικό της μονής σώζεται σήμερα σε καλή σχετικά κατάσταση, όπως και ο περίβολός της, χάρη στις προσπάθειες των Μπαμπινιωτών.
Η πρόσβαση στη Μονή και τον αρχαιολογικό χώρο των Φοιτιών δεν είναι εύκολη, γιατί το μεγαλύτερο μέρος του δρόμου είναι χωματόδρομος. Η Μονή πανηγυρίζει ανήμερα της γιορτής του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου (23 Απριλίου), όπου τελείτε πανηγυρική δοξολογία παρουσία πλήθους πιστών.
Πηγή: Γ. Σ. Μπαρμπαρούσης.