ΘΕΣΗ-ΟΙΚΙΣΜΟΣ
Το παλαιό χωριό Βούστρι ήταν χτισμένο στους πρόποδες του Περγαντί 13 χιλ. βορειοδυτικά της Κατούνας και παλαιότερα γραφόταν και Μπούστρι (μέχρι το 1928, ΦΕΚ 261 Α΄/ Β.Δ. 31-8- 1912). Το έδαφος του χωριού είναι κυρίως ορεινό με υψόμετρο πάνω από 600 μ. και για αυτό είχε πλούσια κτηνοτροφία.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Το χωριό αναφέρεται από το 1521, όπου είχε 60 οικογένειες. Περίπου σαράντα χρόνια αργότερα, το 1562, είχε 105 οικογένειες. Ύστερα από 80 χρόνια, το 1642, ο πληθυσμός του είχε μειωθεί στο ένα τρίτο (33 οικ.). Από τα επόμενα χρόνια άρχισε η σταδιακή μείωση του πληθυσμού και το 1815 είχε μόνο 6 οικογένειες.
Σύμφωνα με την παράδοση το ερειπωμένο σήμερα Βούστρι δημιουργήθηκε στις αρχές του 1800 ύστερα από τη συνένωση των οικισμών Κρυονέρι και Άγιος Ιωάννης και αρχικά αποτελούνταν μόνο από 13 οικογένειες. Το Κρυονέρι είχε 7 οικογένειες και εκκλησία τους Αγίους Ταξιάρχες (που χτίστηκε γύρω στο 1500) και ο Άγιος Ιωάννης με 6 οικογένειες και την ομώνυμη εκκλησία. Στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, σύμφωνα με την παράδοση, εξομολογήθηκε ο Άγιος Βάρβαρος πριν ασκητέψει.
Σε μερικά χρόνια το μικρό χωριό μεγάλωσε από οικογένειες που ήρθαν από τους οικισμούς Άγιο Θεόδωρο και Σκρόφα. Σε λίγο εγκαταστάθηκαν και άλλοι Έλληνες, που είχαν καταφύγει στα βουνά και σύντομα στο χωριό υπήρχαν περίπου 70 οικογένειες. Το χωριό υδρευόταν από πηγή που υπήρχε μέσα σε αυτό. Η βρύση που υπάρχει σήμερα χτίστηκε το 1821. Βόρεια του χωριού υπάρχουν και τα ερείπια ενός παλαιού οικισμού που ονομάζεται Παλαιοχωράκι.
Πάνω στο Περγαντί έβοσκαν τα κοπάδια του χωριού, που έδιναν πολύ καλής ποιότητας βούτυρο και τυρί. Κατά μια εκδοχή, το όνομα του χωριού οφειλόταν στο βούτυρο και το τυρί, Βουτ-τυρί, Βούστρι. Μέχρι το 1928 το βρίσκουμε ως Μπούστρι όπου κατόπιν διορθώθηκε (δ.12-3-1928,ΦΕΚ 81/Α’/1928) σε Βούστρι. Η καλλιεργήσιμη έκτασή του είναι μόλις 1.400 στρ., στην οποία καλλιεργούνταν καπνός και σιτηρά, η δασική 2.000 και η οικοδομημένη 100 στρ., σε σύνολο έκτασης 20.800 στρ.
Οι κάτοικοι του χωριού έλεγαν ότι η περιοχή της Νύσσας αρχικά ήταν λίμνη, που στη συνέχεια μεταβλήθηκε σε ποταμό, αφού δημιουργήθηκε ρήγμα στην πλαγιά και το νερό έφυγε από την κοιλάδα προς τον Αμβρακικό.
Στην περιοχή του χωριού έβρισκαν καταφύγιο πολλοί κλέφτες και άλλοι κυνηγημένοι κάτοικοι της γύρω περιοχής κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Εδώ, στις 1 Ιουλίου του 1807, έγινε μια μάχη κλεφτών υπό τους Κατσαντώνη, Κίτσο Μπότσαρη, Σκυλοδήμο και Κουμπάρο και των κατοίκων του χωριού με τους Τούρκους. Οι κλέφτες αυτοί αρχικά ήταν στο Μέτσοβο και στα Τρίκαλα. Όταν έμαθαν ότι η Λευκάδα κινδύνευε από τον Αλή πασά κατέβηκαν να βοηθήσουν, το σύνολο 250 άνδρες. Όμως σε όλη την πορεία τους προς το Ξηρόμερο τους ακολουθούσαν Τούρκοι και όπου μπορούσαν τους χτυπούσαν.
Σε οχτώ ημέρες οι κλέφτες έφτασαν στο Βούστρι και κάθισαν να ξεκουραστούν, όμως οι Τούρκοι τους πρόφτασαν και έτσι άρχισε μάχη. Οι Τούρκοι ήταν τετραπλάσιοι και η μάχη κράτησε 4 ώρες. Οι Έλληνες ήταν στριμωγμένοι και αναγκάστηκαν να ορμήσουν με τα σπαθιά τους. Οι Τούρκοι τότε σκόρπισαν αφήνοντας 20 νεκρούς. Από τους Έλληνες σκοτώθηκε ένας και λαβώθηκαν δύο. Μετά από αυτή τη νίκη των κλεφτών οι 500 Τούρκοι της Ζαβέρδας δεν τόλμησαν να τους χτυπήσουν, ώστε να μην περάσουν και να ενισχύσουν την άμυνα της Λευκάδας. Τελικά οι Έλληνες ανενόχλητοι μπαρκαρίστηκαν στο πλοίο του Χριστόδουλου Κομητόπουλου, πέρασαν στη Λευκάδα και στρατοπέδευσαν στου Πασά τη Βρύση.
Από το 1836 και μέχρι το 1912 το χωριό άνηκε στο Δήμο Εχίνου. Μέχρι το 1919 οικισμός του Βουστρίου ήταν και τα Αχυρά. Το 1912 το Βούστρι έγινε Κοινότητα και το 1969 έγινε η μετεγκατάστασή του στην Τρύφου. Το χωριό ενώθηκε και τυπικά με την Τρύφου το 1972 (ΦΕΚ 166/26-9-72).
Το παλαιό χωριό σήμερα είναι ερειπωμένο. Μόνο η παλαιά βρύση και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου σώζονται. Λίγο πιο κάτω από το χωριό, στην κοιλάδα, βρίσκεται η εκκλησία του Αϊ-Γιώργη, όπου έγινε το γνωστό θαύμα του Άγιου Βάρβαρου. Το σημερινό εκκλησάκι φέρεται να κτίστηκε στις αρχές του 19ου αι., μάλλον στη θέση παλαιότερου.
Την κοιλάδα διατρέχει το ποτάμι που πηγάζει από το Κεφαλόβρυσο των Αχυρών και έχει πολλά πλατάνια. Βορειοδυτικά, στη θέση Γκούμα, βρίσκεται το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, όπου υπάρχουν παλαιοί τάφοι.
Το Βούστρι σήμερα υπάρχει στα χαρτιά, γιατί, όπως είπαμε, ενώθηκε με την Τρύφου και καταλαμβάνει το αριστερό μέρος από την είσοδο του χωριού δίπλα ακριβώς στο κοιμητήριο. Έχει πολλά καινούργια σπίτια και μερικά καφεπαντοπωλεία.
ΕΥΑΓΕΛΟΣ ΚΟΥΤΙΒΗΣ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΥΣΗΣ
