Μέχρι πριν 30-40 χρόνια απαραίτητα στους Λεπενιώτες ήταν τα άλογα και μουλάρια για τις δουλειές τους (μεταφορές, όργωμα). Όμως γρήγορα αυτά αντικαταστάθηκαν από το αυτοκίνητο κι έτσι περιήλθαν «σε αχρηστία». Εγκαταλείφθηκαν απ' τους ιδιοκτήτες τους ελεύθερα στα υψώματα του Πεταλά. Τα άγρια άλογα που ζουν στην περιοχή του Πεταλά του Δ.Δ. Λεπενούς είναι άλογα δεύτερης και τρίτης γενιάς.
Η σημερινή αγέλη αποτελείται από άλογα που γεννήθηκαν σε άγριες συνθήκες. Ζουν στο βουνό "ξεπετάλωτα", δηλαδή ελεύθερα και ανακαλύπτουν την καταγωγή τους, την πρότερη άγρια κατάσταση. Το ένστικτο καθοδηγεί αυτή την ελεύθερη διαβίωση και ανασύρει την αρχέγονη μνήμη τους, εντελώς απείραχτη και αναλλοίωτη από την μακραίωνη δουλεία. Αιώνες εξημέρωσης, χιλιάδες χρόνια, δεν στάθηκαν ικανά να σβήσουν τη μνήμη τους και στην πρώτη ευκαιρία η μνήμη της άγριας ζωής επανήλθε, χωρίς ποτέ να την διδαχτούν, επανήλθε αυτούσια, καθώς θα συνέβαινε ακόμα και στον άνθρωπο, αν βρισκόταν σε συνθήκες ανάλογες.
Τα κοιμισμένα γονίδια ξυπνούν και ενεργοποιούνται ξανά!... Τα άλογα αυτά ζουν σ' ένα χώρο τριακοσίων χιλιάδων στρεμμάτων, που εκτείνεται στα όρια των Δήμων Στράτου, Αμφιλοχίας και Ινάχου. Ο χώρος αυτός ήταν κάποτε δάσος γεμάτο από ελάφια, ζαρκάδια, λαγούς και λύκους, αγριογούρουνα και αλεπούδες.
Βίντεο από ΑΠΕ-ΜΠΕ
Τα άγρια άλογα οργανώθηκαν αμέσως σε "κοινωνίες" και έστησαν μεγαλοπρεπώς την ιεραρχία τους για να επιβιώσουν. Με την ελευθερία δεν ήρθε και η αναρχία! Η δομή της εξουσίας, της διοικητικής πυραμίδας, είναι εκπληκτικό να διαπιστώνεις ότι αποτελεί μια φυσική διαδικασία.
Ο τρόπος -για παράδειγμα- που γενούν: Μαζεύεται το κοπάδι και κάνει κύκλο με τα το κοπάδι και κάνει κύκλο με τα οπίσθια προς τα έξω και τις οπλές έτοιμες να περιποιηθούν κάθε παρείσακτο, που θα έβαζε στο μυαλό του να αναστατώσει την ιερή στιγμή. Η υποψήφια μάνα βρίσκεται στο κέντρο του κύκλου και προστατευμένη απόλυτα θα φέρει τη νέα ζωή στον κόσμο. Αλλά και οι επιβήτορες για να κερδίσουν τα πρωτεία στην αγέλη και να κάμουν δικό τους το χαρέμι, πρέπει να δώσουν άγριες μάχες με τους συνυποψήφιους αρχηγούς.
Μάχες μέχρι θανάτου. Το θέαμα είναι αν μη τι άλλο, τουλάχιστον εντυπωσιακό. Βέβαια δεν είναι εύκολο να πλησιάσει κανείς την αγέλη. Τα άλογα κινούνται στις "λακνιές" κι έχουν φύλακα που, αν με αντίθετο άνεμο δεν σε μυριστεί εγκαίρως για να ειδοποιήσει την αγέλη να φύγει, κλωτσά για να φοβίσει τον παρείσακτο. Και στις κορφές βγάζουν βιγλάτορες να παρακολουθούν την κίνηση γύρω και να βόσκουν τα μέλη της αγέλης ακίνδυνα.
Αρχικά οι λύκοι ήταν ο βασικός κίνδυνος για τα' άλογα αυτά, αλλά σιγά - σιγά η ελάττωση σχεδόν μέχρι εξαφάνισης των λύκων οδήγησε στον γρήγορο πολλαπλασιασμό τους. Φυσικά διατρέφονται μόνα τους και επιβιώνουν ακολουθώντας τους φυσικούς νόμους: το χειμώνα στον Πεταλά και τους καλοκαιρινούς μήνες στη Λαγκάδα και προς το Μέγα Κάμπο, όπου συναντούν νερό για να πιούν.
Με το πέρασμα των χρόνων αγρίεψαν και σήμερα εγκαταλειμμένα πλέον δεν πλησιάζοντα και ούτε δαμάζονται, εκτός από ελάχιστα τα οποία οι χωρικοί από μικρή ηλικία συνηθίζουν να έχουν κοντά στα σπάνια πλέον κατοικίδια άλογα.
Από μαρτυρίες κυρίως Λεπενιωτών κτηνοτρόφων τα «άγρια» αυτά άλογα είναι πάνω από 500 και ζουν κατά κοπάδια (20-25 άλογα στο κοπάδι). Η προσέγγισή τους είναι πολύ δύσκολη: «Μόλις σε αντικρίσουν εξαφανίζονται» δηλώνουν οι κάτοικοι. Κυρίως τους χειμερινούς μήνες που ζουν πολύ μακριά από τη Λεπενού και βέβαια δεν μένουν στο ίδιο μέρος, αλλά συνεχώς μετακινούνται, η προσέγγιση είναι σχεδόν αδύνατη για το «ευρύ κοινό». Για προφανείς λόγους επιβάλλεται η διατήρηση και προστασία αυτών των αλόγων: διατήρηση της τροφικής αλυσίδας, προστασία ειδών, οικοτουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Μόνιμος κίνδυνος που τα απειλεί, εκτός από τους σπάνιους φυσικούς «εχθρούς» (ασθένειες, γηρατειά, χιόνια, ατυχήματα σε γκρεμούς) είναι η σύλληψή τους από μερικούς ασυνείδητους κατοίκους. Μετά από οργανωμένο σχέδιο δράσης τα συλλαμβάνουν και τα εμπορεύονται πουλώντας τα σε τσιγγάνους ή σφάζονται για εξαγωγή κυρίως προς Ιταλία. Κοντά στα εγκαταλειμένα άγρια άλογα, ζουν και κάποια μοσχάρια και αγελάδες, τα οποία αγρίεψαν και ξέφυγαν απ' τα κοπάδια τους. Τα άγρια άλογα του Πεταλά αποτελούν τη μεγαλύτερη αγέλη της Ευρώπης και μία από τις μεγαλύτερες στον κόσμο. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να ληφθούν μέτρα προστασίας για την διατήρηση της αγέλης.
Ειδικότερα κατά τους θερμούς μήνες του καλοκαιριού, όπου το νερό λιγοστεύει στις "γούρνες" και είναι αναγκασμένα ν' αναζητούν νερό σε καλλιεργούμενες εκτάσεις. Εκεί όμως καραδοκούν αγανακτισμένοι οι αγρότες, αφού μαζί με το νερό, επωφελούνται και για ευκολότερη τροφή στις καλλιέργειες.
Ο Δήμος Στράτου στην προσπάθεια για τη διατήρηση των άγριων αλόγων στην περιοχή του Πεταλά έχει προγραμματίσει "Μελέτη διαχείρισης του Πεταλά" και αναζητά χρηματοδότηση για την εκπόνηση και την εφαρμογή της. Έχει διαμορφώσει ήδη μιαν αντίληψη και σε σχέση με την οδοποιία στο χώρο, ώστε να μην αφαιρεθεί ο απαραίτητος ζωτικός χώρος των κοπαδιών. Είναι τώρα σειρά της Πολιτείας να συνδράμει αυτή την προσπάθεια. Τα άγρια άλογα του Πεταλά δεν αφορούν μόνο την περιοχή του Δήμου, αλλ' αποτελούν ένα βασικό στοιχείο της Ελληνικής πανίδας, που έτσι κι αλλιώς απειλείται.
aitoloakarnaniko
Γυμνάσιο Λεπενούς Αιτωλοακαρνανίας
