Το Θύρρειο (ο Άγιος Βασίλειος παλαιότερα), βρίσκεται σε πλαγιά νοτιοανατολικά της Βόνιτσας σε υψόμετρο 440 μ. και είναι χτισμένο στα ερείπια της αρχαίας ομώνυμης πόλης. Από υψόμετρο περίπου 500 μέτρων το χωριό αγναντεύει το Περγαντί, τον Αμβρακικό και τα βουνά της Ηπείρου.
Στην κλασσική εποχή το Θύρρειο ήταν μια από τις πιο σπουδαίες Ακαρνανικές πόλεις και αναγραφόταν και Θύριον ή Θύρεον. Το επίνειο της ήταν στην Ανά-Ήρα, που σήμερα ονομάζεται Ρούγα, στους πρόποδες του λόφου Αμουδερός, κοντά στη νησίδα Κουμούτια ή Κουκουμίτια στη θέση Μαγούλες, όπου σώζονται κυκλώπεια τείχη. Πιθανόν στη θέση αυτή να βρισκόταν και το φρούριο και το λιμάνι του Εχίνου.....
ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ-ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΧΩΡΙΟ
Το 1828-30 κατοικούσαν σε αυτό μόνο 17 οικογένειες. Στην καταγραφή αυτή, που έγινε επί Καποδίστρια, δεν αναφέρεται ο οικισμός Δερσοβά, ούτε ο αριθμός όσων κατοικούσαν στο Νησί ή Παλιονήσι, που όμως δεν απογράφηκαν και κατά συνέπεια δεν γνωρίζουμε πόσοι ήταν, οπωσδήποτε όμως ήταν λιγότεροι.
Το 1844 ο Άγιος Βασίλειος ανήκει στο Δήμο Ανακτορίου και είχε 170 κατοίκους, ενώ το Δερσοβά είχε 506! Το 1851 ο Άγιος Βασίλειος αριθμούσε 171 κατοίκους (36 οικ.), ενώ το Δερσοβά 267. Αυτή η διαφορά του πληθυσμού του Δερσοβά οφειλόταν πιθανόν σε μετακινούμενους κτηνοτρόφους, γιατί βλέπουμε πως ο πληθυσμός του Αγίου Βασιλείου παραμένει σταθερός. Το 1900 ο Άγιος Βασίλειος είχε 662 κατ. και ο Δερσοβάς.
Το 1912 ο Άγιος Βασίλειος έγινε αυτόνομη κοινότητα και το 1915 μετονομάστηκε Θύρρειο (ΦΕΚ 188 τευχ. Α΄). Την Κοινότητα Θυρρείου αποτελούσαν, εκτός από τον Άγιο Βασίλειο, και οι οικισμοί Παλιονήσι, Αντώνης, που βρισκόταν σε υψόμετρο 400 μ. και Δερσοβά (υψομ. 440), ο οποίος μετονομάστηκε σε Σπαρτοχώρι το 1927.
Παρατηρούμε εδώ τη σταδιακή μείωση των κατοίκων του Δερσοβά, και την ερήμωσή του, αν και ήταν το μεγαλύτερο χωριό.
Από τα τέλη του 19ου αι. στον Άγιο Βασίλειο λειτουργούσε Γραμματοδιδασκαλείο. Το Δημοτικό Σχολείο του χωριού οικοδομήθηκε το 1902 από τον Α. Συγγρό. Ενώ το νέο σχολείο έγινε το 1973.
Η εδαφική περιφέρεια του Θυρρείου είναι ημιορεινή και έχει έκταση 43.237 στρ., η περισσότερη καλλιεργήσιμη, με βοσκότοπους και δάση. Έτσι, η οικονομία των κατοίκων στηρίζεται στη γεωργία (τριφύλλια, καλαμπόκια, ελιές) και στην κτηνοτροφία. Η άρδευση των εκτάσεων γίνεται από γεωτρήσεις και από δυο πηγές στον κάμπο, ενώ η ύδρευση από μια πηγή στο χωριό και από τη δεκαετία του ’60 από την πηγή Κορπής.
Από το Θύρρειο ξεκινάει δρόμος, που στο μεγαλύτερό του μέρος είναι χωμάτινος, για την κορυφή Περγαντί.
Δίπλα στην πλατεία έχει στηθεί ένα μικρό μνημείο πεσόντων. Στο χωριό υπάρχουν δέκα περίπου καφέ, ψησταριές, ταβέρνες, δυο σούπερ μάρκετ, φούρνος και κρεοπωλείο. Στο πρώην Κοινοτικό Κατάστημα στεγάζεται το Αγροτικό Ιατρείο, που το επισκέπτεται γιατρός μερικές φορές την εβδομάδα, επίσης στο χωρίο παρέχει τις υπηρεσίες του και το πρόγραμμα Βοήθεια στο Σπίτι.
Στο χωριό λειτουργεί Νηπιαγωγείο όπως και Δημοτικό Σχολείο.
Οι μαθητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, πηγαίνουν καθημερινά στα σχολεία της Βόνιτσας.
Ο Ποδοσφαιρικός Σύλλογος του χωριού ονομάζεται Ακαρνανικός Θυρρείου και αγωνίζονταν για πολλά χρόνια στο τοπικό πρωτάθλημα της Ε.Π.Σ. Αιτωλοακαρνανίας φέτος το 2017 δεν έχει κατέβει στο γήπεδο. Επίσης στο χωριό υπήρχε Σύλλογος και Συνεταιρισμός Γυναικών και στην Αθήνα ο Σύλλογος Θυρρειωτών Αθήνας, ο οποίος είχε σημαντική δραστηριότητα.
Το θρησκευτικό πανηγύρι του χωριού γίνεται στις 15 Αυγούστου, στη γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου. Από το 1998 μέχρι και το 2010 το Θύρρειο ήταν Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Ανακτορίου. Σήμερα ανήκει στο Δήμο Ακτίου-Βόνιτσας...
Το αρχαιολογικό μουσείο του Θυρρείου είναι κτισμένο στην είσοδο του χωριού. Η ανέγερση του αρχαιολογικού μουσείου έγινε με πρωτοβουλία του αρχαιολόγου Ευθυμίου Μαστροκώστα. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1961. Τα εκθέματά του προέρχονται
από όλες τις περιοχές της Ακαρνανίας.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΥΡΡΕΙΟΥ
Στο Θύρρειο ξεκίνησε την λειτουργία του από το 1962, το μοναδικό αρχαιολογικό μουσείο του Ξηρομέρου και έχει εκθέματα από όλη την περιοχή. Το αρχαιότερο εύρημα είναι ένα ακέφαλο άγαλμα κόρης που βρέθηκε στο Ανακτόριο και χρονολογείται στον 5ο π.Χ. αι.
Στα ωραιότερα εκθέματα περιλαμβάνονται μια επιτύμβια στήλη του 4ου αι. και άλλη ανάγλυφη. Και οι δύο ανακαλύφθηκαν το 1916. Άλλα σημαντικά εκθέματα του Μουσείου είναι: ένα ανάγλυφο σύμπλεγμα του Μίθρα που θυσιάζει ταύρο, ανάγλυφο του Ηρακλή, ένα ελληνιστικό αντίγραφο της Αρτέμιδας, μαρμάρινη σαρκοφάγος και πλήθος επιγραφών και ψηφιδωτών δαπέδων.
Ακόμη στο Μουσείο εκτίθενται και πολλά πήλινα, λίθινα και χάλκινα αντικείμενα και νομίσματα.
Το σήμα κατατεθέν του Θυρρείου που είναι το μουσείο εδώ και 6 χρόνια περίπου μέσα στο 2012 δεν λειτουργεί κανονικά και έχει μπει λουκέτο, σημείο των καιρών μας.....πότε ανοίγει με προσωπικό από πεντάμηνα πότε ανοίγει κατόπιν επικοινωνίας με την αρχαιολογία και έχει υποβαθμιστεί τελείως από την πολιτεία.
Έχει κλείσει μέσα του την ιστορία μας, έχει κλείσει τις πόρτες του πολιτισμού της περιοχής μας και δεν τις ξανάνοιξε παρά τις προσπάθειες των κατοίκων της περιοχής.
