23 Ιουνίου 1996. Ραδιόφωνα και τηλεοπτικοί σταθμοί διακόπτουν το πρόγραμμά τους για να μεταδώσουν μια δυσάρεστη είδηση.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι νεκρός. Πέθανε μετά από οξύ ισχαιμικό επεισόδιο στο σπίτι του στην Εκάλη.
Η κηδεία γίνεται τρεις μέρες αργότερα. Ο θάνατός του προκαλεί κύμα συγκίνησης σε όλη τη χώρα, και εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι παραβρίσκονται στην κηδεία.
Σήμερα συμπληρώνονται 22 χρόνια από τον θάνατο του πολιτικού που σηματοδότησε και διαμόρφωσε σε πολύ μεγάλο βαθμό την πορεία της Ελλάδας στη διάρκεια της Μεταπολίτευσης.
Με την ίδρυση του, το ΠΑΣΟΚ επηρέασε σημαντικά την πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας. Στην ιδρυτική διακήρυξή του, στις «3 του Σεπτέμβρη» του 1974, συμπυκνώνεται το τετράπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή Κυριαρχία – Κοινωνική Απελευθέρωση-Δημοκρατικές Διαδικασίες». Ο Ανδρέας Παπανδρέου διετέλεσε πρωθυπουργός τις περιόδους 1981-1989 και 1993-1996 υπερβαίνοντας τους κοινωνικούς διαχωρισμούς που είχε κληροδοτήσει ο εμφύλιος και η δικτατορία επιβάλοντας το δίπολο «Δεξιά-Αντιδεξιά».
Ξεχωριστή θέση έχουν στη νεώτερη πολιτική ιστορία η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, ο εκδημοκρατισμός του συνδικαλιστικού κινήματος αλλά και των Ενόπλων Δυνάμεων, η δημιουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας και του Ανωτάτου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ), καθώς και η συνταγματική αναθεώρηση του 1985-1986, η οποία παγίωσε το σύστημα κοινοβουλευτικής εξουσίας που ισχύει έως και σήμερα.
Άλλες σημαντικές τομές των κυβερνήσεών του ήταν η νομιμοποίηση του πολιτικού γάμου, η ψήφος στα 18, η εισαγωγή του μονοτονικού συστήματος γραφής (1982), οι αλλαγές στο Οικογενειακό Δίκαιο όπως η καθιέρωση της ισότητας των δύο φύλων και η απαγόρευση του αναχρονιστικού θεσμού της προίκας, η κατάργηση πλείστων μεταξικών και μετεμφυλιακών νόμων, όπως αυτοί του τεντιμποϊσμού και της κατασκοπείας, η άσκηση ακηδεμόνευτης και πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής και η μεγάλη ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων, η αναγνώριση της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου και η παραχώρηση άδειας επιστροφής στην Ελλάδα στους πολιτικούς πρόσφυγες του Δημοκρατικού Στρατού.
Το σκάνδαλο Κοσκωτά, το Χέρφιλντ, η πτώση
Το 1988 ξεσπά το οικονομικό σκάνδαλο Κοσκωτά, με στελέχη της κυβέρνησης ακόμη και τον ίδιο τον Ανδρέα Παπανδρέου να κατηγορούνται. Ο Παπανδρέου χαρακτήρισε τις κατηγορίες εναντίον του «συνωμοσία των «σκοτεινών αντιδραστικών δυνάμεων» και των «ξένων κύκλων». Λίγο μετά, οδηγείται εσπευσμένα στο νοσοκομείο Χέρφιλντ του Λονδίνου και υποβάλλεται σε σοβαρή εγχείρηση καρδιάς από τον διάσημο Αιγύπτιο καρδιοχειρουργό Μαγκντί Γιακούμπ.
Ακολουθεί η παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου και πολλών στελεχών του ΠΑΣΟΚ (Κουτσόγιωργας, Ρουμελιώτης, Τσοβόλας, Πέτσος) στο Ειδικό Δικαστήριο. Ο Ανδρέας αρνήθηκε να παραστεί στη δίκη. Αδιέξοδο και στις εκλογές της 5ης Νοεμβρίου του 1989 και σχηματίζεται η οικουμενική κυβέρνηση του Ξενοφώντα Ζολώτα, την οποία στήριξαν ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Δηλαδή Μητσοτάκης, Παπανδρέου και Φλωράκης.
Η χώρα οδηγείται σε πρόωρες εκλογές, τις 18 Ιουνίου 1989, με τη ΝΔ του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη να έρχεται πρώτο κόμμα (44,3%) αλλά χωρίς κοινοβουλευτική πλειοψηφία. ΝΔ και Συνασπισμός σχηματίζουν την οικουμενική κυβέρνηση υπό τον Τζανή Τζαννετάκη.
Η ζωή του Ανδρέα σε λίγες λέξεις
Γεννήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1919 στην Χίο και ήταν γιος του Γεωργίου Παπανδρέου, Γενικού Διοικητή Αιγαίου τότε και μετέπειτα πρωθυπουργού, και της Σοφίας Μινέικο, κόρης του Ζίγκμουντ Μινέικο, Πολωνού αριστοκράτη και στρατιωτικού μηχανικού. Μεγάλωσε στην Αθήνα και φοίτησε στο Κολλέγιο Αθηνών, όπου μεταξύ άλλων ήταν συμμαθητής με τους Πέτρο Σιφναίο, Πάρι Κωνσταντινίδη, Γεώργιο Σκιαδαρέση, εργολάβο, και Λεωνίδα Αδάμ.
Μπήκε το 1937 στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετά τη σύλληψή του από το καθεστώς Μεταξά, αναχώρησε για τις ΗΠΑ, όπου συνέχισε τις σπουδές του. Το 1943 έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στα Οικονομικά και τη Φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, όπου και διορίστηκε ως αναπληρωτής καθηγητής (associate professor).
Το 1944, ο μόλις 25 ετών Ανδρέας Παπανδρέου είναι ένα από τα πέντε μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας στη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς – που σχεδίασε ολόκληρη την αρχιτεκτονική της παγκόσμιας οικονομίας ως τις πετρελαϊκές κρίσεις του ’70 – της οποίας ηγείται ο κορυφαίος Έλληνας οικονομολόγος Κυριάκος Βαρβαρέσος. Ακολούθησε σπουδαία ακαδημαϊκή πορεία στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη. Παντρεύτηκε διαδοχικά με τη Χριστίνα Ρασιά, μια ελληνοαμερικανίδα ψυχίατρο, τη Μαργαρίτα Τσαντ (με την οποία απέκτησε 4 παιδιά, τον Γιώργο (πρωθυπουργός της Ελλάδος από το 2009 με το ΠΑΣΟΚ), τη Σοφία, τον Νίκο και τον Αντρίκο) και τέλος με τη Δήμητρα Λιάνη. Εκτός γάμου γεννήθηκε το 1969 η κόρη του Αιμιλία Νίμπλουμ.
