Ο πολιούχος και προστάτης της Βόνιτσας, η επίσκεψη του πρωθυπουργού, το περίφημο ξυλόγλυπτο τέμπλο και η μοναδική εξέδρα αγιασμού στην Ελλάδα.
Ο ιστορικός Ιερός Ναός του Αγίου Σπυρίδωνος είναι πολιούχος και προστάτης της Βόνιτσας με πλήθος πιστών να συρρέουν να γιορτάσουν τη μνήμη του στις 12 Δεκεμβρίου.
Ο Άγιος Σπυρίδωνας αναγέρθηκε το 1787, έχει σχήμα μονόκλιτου ρυθμού βασιλικής και έχει πολύ αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο, που είναι έργο Ηπειρώτη ξυλογλύπτη και το οποίο είναι τορνευτό, καλλίγραμμο και καλοδουλεμένο και, εκτός από τα συνηθισμένα θέματα, σταφύλια, κεφάλια φτερωτών αγγέλων, άνθη κ.ά., το κοσμούν σκηνές από την Παλαιά Διαθήκη.
Οι αγιογραφίες της οροφής, η Αποκαθήλωση και η πορεία του Ιησού προς το Γολγοθά, είναι έργο του Λευκάδιου ζωγράφου Γαζή. Πάνω από τη δυτική του είσοδο υπάρχει πλάκα με ανάγλυφο το λέοντα της Βενετίας και τη χρονολογία ανέγερσής του.
Ο δεσποτικός θρόνος κατασκευάστηκε από τους ίδιους Ηπειρώτες ξυλογλύπτες και έχει μια καταπληκτική εικόνα του Παντοκράτορα που αγιογραφήθηκε το 1866. Κάτω από τον πλάτανο είναι θαμένοι ο Θεόδωρος Γρίβας και ο γιος του Δημητράκης. Ο αιωνόβιος πλάτανος για πολλά χρόνια ήταν το καμπαναριό του ναού μέχρι να χτιστεί το κωδωνοστάσιο στη στέγη του.62 Δίπλα του βρίσκεται η πλατεία με τα γραφικά καταστήματά της. Η πλατεία αυτή ήταν κάποτε το κέντρο της πόλης.
Η μοναδική εξέδρα αγιασμού
Την περίοδο 1870-1872 επισκέφτηκε την Βόνιτσα ο Πρωθυπουργός Αλ. Κουμουνδούρος. Οι αποφάσεις του για την Βόνιτσα ήταν άκρως σημαντικές όχι μόνο γιατί με εντολές του πραγματοποιήθηκαν έργα υποδομής στη Βόνιτσα αλλά και γιατί έδωσε την προοπτική της ανάπτυξης της πόλης.
Για τα δημόσια έργα αλλά και τα ιδιωτικά (κατασκευή κτιρίων για το μελλοντικό διοικητήριο) στη Βόνιτσα βρέθηκαν γερμανοί αρχιτέκτονες. Οι πρόσφατες αναρτήσεις φωτογραφιών των αρχαιολογικών χώρων του Ξηρόμερου, (Φωτογραφίες του 1880-1900 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Κολωνίας) ταυτίζουν τις πληροφορίες περί εργασίας επιστημόνων από τη Γερμανία στη Βόνιτσα αυτή την περίοδο.
Εκείνη την περίοδο η εκκλησιαστική επιτροπή του Αγίου Σπυρίδωνα Βόνιτσας καλεί τον Λευκάδιο αγιογράφο Γαζή για να επιμεληθεί των αγιογραφιών του ναού.
Με βάση ένα σχέδιο εξέδρας αγιασμού, (που είχε σχεδιάσει ο Γαζής στην Πίζα της Ιταλίας), ένας Γερμανός αρχιτέκτονας έφτιαξε την εξέδρα του αγιασμού. Ο Γαζής έθεσε στην εξέδρα του αγιασμού, τα χρώματα του ευκαλύπτου, χρώματα που είχε θέσει και στην εσωτερική τοιχοποιία του ναού.
Η εξέδρα εκτός από τον πάγιο διάκοσμο της, σε κάθε χρήση της, την ημέρα του αγιασμού των υδάτων, περιλάμβανε στις τέσσερες εσωτερικές γωνίες της, μεγάλους κλάδους ευκαλύπτων, με πλούσιο φύλλωμα. Μια αναπαράσταση της βάπτισης στον Ιορδάνη ποταμό.
Η χρήση της εξέδρας συνεχίστηκε μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Όμως λόγω της φθοράς που είχε και της κακής συναρμολόγησης (χρήση προγκών στις τέσσερες γωνίες) η εξέδρα καταστράφηκε και αποσύρθηκε στο γυναικωνίτη του Αγίου Νικολάου.
Πριν από τρία χρόνια άρχισε η προσπάθεια της αποκατάστασης της εξέδρας του αγιασμού. Το σαράκι είχε καταστρέψει μεγάλες επιφάνειες, ενώ οι γωνίες ήταν κατεστραμμένες από τις μεγάλες πρόγκες. Να σημειώσουμε ότι από τις τέσσερες γωνίες, μόνο μια γωνία υπήρχε. Με βάση αυτήν ως πρότυπο, κατασκευάστηκαν οι άλλες τρείς γωνίες. Το ίδιο έγινε και με τα κολωνάκια κάτω από τις κουπαστές.
Πολλοί συντοπίτες μας, που θέλησαν να κρατήσουν την ανωνυμία τους, προσέφερε ο καθένας τις γνώσεις του, την εργασία του ή τα υλικά της επιδιόρθωσης-ανακατασκευής, στο να ξαναδημιουργηθεί η εξέδρα του αγιασμού, όπως ακριβώς ήταν και με τα ίδια χρώματα, τα χρώματα του ευκαλύπτου.
Το περίφημο ξυλόγλυπτο τέμπλο
Ο Πολιούχος της Βόνιτσας Άγιος Σπυρίδωνας κτίστηκε περίπου στα 1787. Εκπληκτικό είναι το περίφημο λεπτοδουλεμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο του, έργο Ηπειρωτικής τέχνης. Είναι πραγματικό αριστούργημα, πολύτιμο κειμήλιο του πολιτισμού μας
Ο Άγιος Σπυρίδων γεννήθηκε περί το 270 μ.Χ. στο χωριό Άσσια της Κύπρου. Στα νεανικά του χρόνια ζούσε ως ένας απλός αλλά πολύ ενάρετος βοσκός. Παντρεύτηκε και απόκτησε μια κόρη, την Ειρήνη. Μετά τη χηρεία του ασπάσθηκε το μοναχικό βίο, μελέτησε πολύ, απόκτησε μεγάλη σοφία και χάρη στις θρησκευτικές του αρετές, πολύ σύντομα έγινε Επίσκοπος της Τριμυθούντας. Έλαβε μέρος στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο το 325, όπου και θαυματούργησε. Κοιμήθηκε το 348 μ.Χ.
Ο Άγιος Σπυρίδωνας
Ο Άγιος Σπυρίδωνας (περ. 270-348) ήταν επίσκοπος της Τριμυθούντας. Γεννήθηκε περί το 270 στο τώρα κατεχόμενο χωριό Άσσια (Άσκια) της Κύπρου. Στα νεανικά του χρόνια ζούσε ως απλός αλλά ενάρετος βοσκός. Παντρεύτηκε και απόκτησε μια κόρη, την Ειρήνη. Μετά τη χηρεία του ασπάσθηκε το μοναχικό βίο, μελέτησε πολύ, απόκτησε μεγάλη σοφία και χάρη στις θρησκευτικές του αρετές έγινε Επίσκοπος της Τριμυθούντας και υπήρξε πολέμιος του Αρειανισμού. Έλαβε μέρος στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο το 325. Πέθανε το 348. Ο Άγιος Σπυρίδων τιμάται ως άγιος από την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 12 Δεκεμβρίου.
