Γιορτάζει το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται στον οικισμό λίγο έξω από την Κατούνα ανάμεσα από Αετό και Κωνωπίνα.
Το Μοναστήρι είναι ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα στην περιοχή του Ξηρομέρου από τις χρόνιες προσπάθειες του κατοίκων του οικισμού.
Πλήθος πιστών, εκδρομείς έρχονται κάθε χρόνο σε αυτό το ιστορικό και εκκλησιαστικό μνημείο να προσκυνήσουν μη ξεχνώντας και την ιστορία μας. Αξίζει τον κόπο για όλους εμάς να επισκεφτούμε το καλύτερο μνημείο της περιοχής του Ξηρομέρου που συντήρησαν και συντηρούν μόνοι τους οι αγιονικολίτες.
Γιορτάζει την Πέμπτη 5 και Παρασκευή 6 Δεκεμβρίου του Αγίου Νικολάου.
Την Πέμπτη το απόγευμα θα τελεστεί πανηγυρικός εσπερινός μετ' αρτοκλασίας. Ενώ την Παρασκευή το πρωί πανηγυρική Θεία λειτουργία και περιφορά της εικόνας.
Το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, αναστυλωμένο και πανέμορφο, είναι πια σημείο αναφοράς για όλο το Ξηρόμερο.
Λίγα λόγια για το Ιστορικό Μοναστήρι
Ένα σημαντικό εκκλησιαστικό και ιστορικό μνημείο του Ξηρομέρου είναι η Μονή του Αγίου Νικολάου, η οποία στα κείμενα των Ελλήνων λόγιων της Τουρκοκρατίας και των ξένων περιηγητών μας είναι γνωστή ως «Μονή Αγίου Νικολάου Αετού». Και αυτό γιατί υπαγόταν διοικητικά στον Αετό, που στη Βυζαντινή εποχή ήταν έδρα επισκοπής.
Το καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο Λυκίας και πιθανότατα κτίστηκε από μοναχούς που προέρχονταν από το παλαιότερο γειτονικό μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου Αετού. Αν κρίνουμε όμως από την κτητορική επιγραφή είχε δική του οργάνωση και διοίκηση και δεν ήταν μετόχι.
Από το αρχικό τείχος του μοναστηριού σώζεται η δυτική πλευρά ενώ το υπόλοιπο τμήμα του είναι πρόσφατη κατασκευή.
Σώζεται επίσης μία σειρά διώροφων κελιών, χωρίς στέγες και πατώματα και το διαβατικό. Το τοξωτό διαβατικό βρίσκεται σε καλή κατάσταση και η καμάρα του έχει μήκος 4 μ. Στις μέρες μας έγινε σημαντική προσπάθεια για την ανακατασκευή των κελιών.
Το καθολικό βρίσκεται περίπου στο κέντρο της αυλής και είναι μονοκάμαρο με δίκλινη στέγη και πεντάπλευρη αψίδα με αβαθείς κόγχες και νάρθηκα. Είναι μήκους 11,80 μ. και πλάτος 6,20 μ. και χτισμένο με κατεργασμένους ασβεστόλιθους με λίγους πλίνθους στους αρμούς του. Στο πάνω μέρος των τοίχων του τρούλου και πάνω από την αψίδα έχει οδοντωτή ταινία, ενώ το ανατολικό αέτωμα είναι διακοσμημένο με σκυφία.
Ο τρούλος του είναι δυσανάλογα μεγάλος και ψηλός σε σχέση με το κτήριο. Στο τύμπανό του ανοίγονται οχτώ μικρά τοξωτά παράθυρα που βοηθούν στον καλό φωτισμό του, αφού στις πλαϊνές πλευρές δεν υπάρχουν καθόλου παράθυρα. Δυτικά προστέθηκε σε μεταγενέστερη εποχή νάρθηκας (3 Χ 4), του οποίου σώζεται ολόκληρη η βόρεια πλευρά, τμήματα της δυτικής με την είσοδο και η νότια. Μπροστά από το νάρθηκα υπάρχει μια στέρνα οποία συγκεντρώνονται τα όμβρια ύδατα. Η εξωτερική πύλη της Μονής και η θύρα του ναού είναι χαμηλές για να μην μπορούν να μπαίνουν μέσα καβαλάρηδες, αλλά κυρίως για να μην το βεβήλωναν οι Τούρκοι με τα άλογά τους.
Ο ναός είναι γεμάτος με τοιχογραφίες του 17ου αι., στις οποίες απεικονίζονται διάφορα θρησκευτικά θέματα και άγιοι. Από τις τοιχογραφίες ξεχωρίζουν ο τρικέφαλος Άγγελος, ως σύμβολο της Αγίας Τριάδας και ο Χριστός στον Ακάθιστο. Επίσης υπάρχει και η προσωπογραφία του κτήτορα ηγουμένου Γιαννακοπούλου να προσφέρει ομοίωμα του ναού.
Επί Τουρκοκρατίας η Μονή είχε μεγάλη περιουσία και πρόσφερε πολλά στον Αγώνα για την Απελευθέρωση. Το 1828-30 είχε 1.000 στρέμματα γης και άνηκε στο Δήμο Εχίνου. Στα μέσα της δεκαετίας του 1830 η Μονή διαλύθηκε. Στα ΓΑΚ (Μοναστηριακά, ΙΙΙ Ν.Αιτωλίας και Ακαρνανίας) σώζονται 3 έγγραφα της Μονής του 1834.
Το όνομα του οικισμού φυσικά το πήρε από το μοναστήρι του Άγιου Νικόλαου που προϋπήρχε, το ιστορικό αυτό μοναστήρι που προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στην ακμή του στην επαναστατική περίοδο κατά των Τούρκων κυρίως το 1822 στην μεγάλη και νικηφόρα μάχη των ξηρομεριτών.
Αυτός που έκτισε το μοναστήρι φέρεται είναι ο Ευγένιος Γιαννακόπουλος και από την επιγραφή εντός του Ναού, το μοναστήρι ιδρύθηκε το έτος 1692 επί Πατριάρχου Καλλίνικου Β του Ακαρνάνος.
Στο μοναστήρι υπάρχει γύρω-γύρω τείχος και μια πύλη. Το τείχος και τα κελιά σήμερα είναι σχεδόν έτοιμα ανακατασκευάστηκαν από τους ίδιους τους περήφανους κατοίκους του συνοικισμού.
Ο οικισμός
 |
| Στον Αγιο Νικόλαο υπάρχει μνημείο του Βαρνακιώτη που τοποθετήθηκε από τους εν Αθήναις συλλόγους Μεδεώνος για την ιστορική Μάχη του Αετού |
Αρχικός εδώ είχαν φθάσει περίπου στις 70 οικογένειες. Μόνο 16 οικογένειες έμειναν, οι οποίοι ζούσαν πολύ φτωχικά. Με τον καιρό όμως η ζωή τους βελτιώθηκε με την καλλιέργεια της γης και την κτηνοτροφία. Κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία, αιγοπρόβατα, βοοειδή και γουρούνια.
Άνθρωποι πρόσχαροι, καλοσυνάτοι, ανοιχτόκαρδοι, με φωνή μαλακή, απαλή.
Οι άνθρωποι του οικισμού ήταν σχεδόν πάντα χαμηλών τόνων και σιγά-σιγά εισχωρούσαν στην κοινωνία της Κατούνας και της γύρω περιοχής αφού έφτιαξαν το δικό τους χωριό. Η πραγματικότητα είναι πως σήμερα γύρω στα 40 άτομα ζουν στο συνοικισμό μόνιμα μαζί με τα μικρά τους. Τα σπίτια είναι περίπου 30. Τα παιδιά που υπάρχουν πηγαίνουν στα σχολεία της Κατούνας.
Ο αείμνηστος Βυζαντινολόγος, καθηγητής πανεπιστημίου και κάποτε καθηγητής του Γυμνασίου Κατούνας Παλιούρας Αθανάσιος στο βιβλίο του παρουσιάζει στοιχεία, φωτογραφίες και επιγραφές, για την ιστορία της Μονής του Αγίου Νικόλαου.
Από τις λιγοστές οικογένειες που μένουν σήμερα στον άγιο Νικόλαο, είναι οι εξής: Φυτοπούλου, Καρασάβα, Ταφιάδη, Αναστασιάδη, Τζάκη, Πετσινού, Σαββίδη, Βαρυβακίδου και Λιάπη.
Σήμα κατατεθέν για όλο το Ξηρόμερο είναι το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου που γιορτάζει 6 Δεκεμβρίου.
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΚΟΥΤΙΒΗΣ
