Γεωγραφικός προσδιορισμός
Η ευφορότατη περιοχή της ακαρνανικής πεδιάδας στην οποία εκτείνεται η αρχαία πόλη Στράτος ονομάζετο «Στρατικόν τέλος».
Είναι δύσκολο να καθορίσουμε επακριβώς τον γεωγραφικό – τοπικό προσδιορισμό της αρχαίας Στράτου. Μπορούμε όμως να πιθανολογήσουμε την εδαφική της έκταση ορίζοντάς την ως εξής: Βόρεια από το χωριό Λεπενού, Νότια από το χωριό Όχθια, Ανατολικά από τον Αχελώο ποταμό και Δυτικά από τη λίμνη Οζερός.
Ο Θουκυδίδης χαρακτηρίζει την αρχαία Στράτο ως «πόλιν μεγίστην της ’ Ακαρνανίας» Ιστορίαι Β΄ 80. Η νευραλγική γεωγραφική – στρατιωτική θέση, καθώς και ο οχυρωματικός περίβολός της κατέστησαν την πόλη ισχυρή και της επέτρεψαν να γίνει η πρώτη έδρα του «Κοινού των Ακαρνάνων» κατά τον 5ο π.Χ. αιών, μέχρι τον 3ο π.Χ. αιώνα, όταν η έδρα του κοινού μεταφέρθηκε στη Λευκάδα. ......
Ετυμολογική προσέγγιση
Εξετάζοντας ετυμολογικά την ονομασία Στράτος καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι προέρχεται από τη λέξη... στρατός, η οποία με τη σειρά της παράγεται από το ρήμα στορέννυμι ή στόρνυμι ή στρώννυμι που ως μεταβατικό (δέχεται αντικείμενο) = καταστρώνω, εξαπλώνω, διασπείρω, ενώ ως αμετάβατο (δεν δέχεται αντικείμενο) = εκτείνομαι μέχρι τινός. Η πρώτη, λοιπόν, σημασία της ονομασίας Στράτος ήταν στρατιωτικός σταθμός, τόπος που συγκεντρώνονταν οι Ακαρνάνες για να διαβούν στην αντίπερα όχθη του Αχελώου ή να υπερασπισθούν τα σύνορα της γης τους από τους αντιπάλους Αιτωλούς. Με την πάροδο του χρόνου η περιοχή Στράτος από τόπος συγκέντρωσης στρατευμάτων μετατρέπεται σε πόλη, χωρίς να πάρει νέο όνομα, γιατί, σύμφωνα με τον Όμηρο, η λέξη στρατός σημαίνει όχι μόνο τους στρατιώτες, αλλά και ολόκληρο το λαό. Ο Στέφανος Βυζάντιος αναφέρει: «Στράτιον πόλις Ακαρνανίας ο πολίτης Στρατιώτης και Στράτιος» και «Στράτος πόλις Ακαρνανίας θηλυκως και αρσενικως, ο πολίτης Στράτιος» επισημαίνοντας την πόλη ως ο Στράτος και η Στράτος. Εν αντιθέσει λοιπόν με το τοπωνύμιο Οινιάδες που δηλώνει ειρηνικές ασχολίες και γεωργικές καλλιέργειες, η ονομασία Στράτος σημαίνει τον χώρο συγκέντρωσης – στάθμευσης των στρατευμάτων, καθώς και πολεμικές ενέργειες. Προστάτης θεός των Ακαρνάνων ήταν ο Στράτιος Δίας, όταν όμως η Στράτος μετατράπηκε σε πόλη δεν άλλαξε ούτε την επωνυμία ούτε τον πολιούχο θεό της. Νομίσματα του Κοινού των Ακαρνάνων του οποίου πρώτη πρωτεύουσα ήταν η Στράτος, αλλά και άλλων πόλεων της Ακαρνανίας, όπως των Οινιάδων (το νόμισμα του 219-212- π.Χ. που έχει τις ενδείξεις ΑΚΑΡ και ΟΙΝΙΑΔΩΝ =Οινιαδών) φέρουν στη μία πλευρά το κεφάλι του Δία και στην άλλη του ταυρόμορφου Αχελώου, γεγονός που μας επιτρέπει να εικάσουμε ότι η Στράτος ήταν ο χώρος όπου ενώθηκε η λατρεία του ποταμόθεου Αχελώου και του Στρατίου Διός.
Σουροβίγλι ή Σωροβίγλι
Η αρχαία πόλη Στράτος βρισκόταν κοντά στο χωριό Σουροβίγλι ή Σωροβίγλι αρχικά αγροτοποιμενικός συνοικισμός (ο Heuzey το αναφέρει ήδη από το 1856 ως κατασκήνωση κουτσοβλάχων) και αργότερα από το 1871 και ύστερα χωριό με λιθόκτιστες διώροφες οικοδομές. Μάλιστα για την ανέγερση του χωριού χρησιμοποιήθηκε οικοδομικό υλικό από τα Τείχη το Θέατρο, την Αγορά και άλλα μνημεία της Αρχαίας Στράτου. Μετά την αναγκαστική απαλλοτρίωση του 1960 δημιουργήθηκε στη δεκαετία 1963-1973 πιο νότια από το παλιό χωριό που εγκαταλείφθηκε, το νέο, που πήρε την ονομασία Στράτος.
Μελετητές – Αρχαιολόγοι
Η θέση όπου έκειτο η πόλη της Στράτου ήταν ήδη γνωστή από τον 15ο αιώνα, αφού ο ναός του Στρατίου Διός επί της κορυφής του λόφου δεν είχε καταχωσθεί εντελώς. Τα ερείπειά του πρόβαλαν υπεράνω του εδάφους και αποτελούσαν πόλο έλξης του ενδιαφέροντος των ερευνητών, μελετητών και αρχαιολόγων. Από το 1989 μέχρι σήμερα γίνονται ανασκαφές και έρευνες από τον Έφορο Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων της Πάτρας κ. Λάζαρο Κολώνα, σε συνεργασία με το Γερμανό αρχιτέκτονα και δόκτορα αρχαιολογίας Ernest Sydwig Schwandner, οι οποίες έδειξαν ότι η αρχαία πόλη απλωνόταν σε μια έκταση 750 στρεμμάτων. Μνημειακή τοπογραρφία Πολλά και αξιόλογα τα μνημεία της αρχαίας πόλης Στράτου που έφεραν στο φως οι ανασκαφές. Ερείπια σκόρπια, πέτρες πεταμένες εδώ κι εκεί που κουβαλούν την ιστορία, που κλείνουν μέσα τους το μεγαλείο της φυλής, που προσδιορίζουν το ιερό χρέος ημών των σύγχρονων. Ή αλλιώς όπως έγραψε ο Σεφέρης: «Βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες, τούτες τις πέτρες τις σήκωσα, όσο βάσταξα… τούτες τις πέτρες τις αγάπησα, όσο βάσταξα… τούτες τις πέτρες, τη μοίρα μου…».
Τείχη
Η περίμετρος των τειχών της αρχαίας Στράτου είναι μήκους 7,5 χιλ. κατά τον Γερμανό αρχαιολόγο Schwandner και με το διατείχισμα που κόβει το τείχος εγκαρσίως από Βόρεια προς Νότια σε δύο μέρη φτάνει τα 10 χιλ. Τα τείχη της πόλης έχουν πολυάριθμες οδοντώσεις, 53 τον αριθμό και πολλούς πύργους. Τα τείχη της αρχαίας Στράτου είναι εξ ολοκλήρου κτισμένα σύμφωνα με το «Πλευρώνιο σύστημα» ονομασία που δόθηκε από τον αρχαιολόγο Ρωμαίο, ο οποίος και το μελέτησε στα τείχη της Πλευρώνας.
Ακρόπολη
Βρίσκεται στο Βόρειο τμήμα του περιβόλου των τειχών, περιβάλλεται με δικό της τείχος το οποίο συνδέεται με το αμυντικό σύστημα της πόλεως.
Ναός
Μεγαλοπρεπής ανάμεσα στα μνημεία δεσπόζει ο Ναός του Στρατίου Διός, θεού προστάτου της πόλεως. Κτίστηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. επί της κορυφής του λόφου για τούτο ουδέποτε θάφτηκε από σωρό χώματος. Είναι δωρικού ρυθμού πέρίπτερος με 6 κίονες στις στενές και 11 κίονες στις μακριές πλευρές και διαιρείται σε πρόδρομο, σηκό, οπισθόδομο. Ο ναός δεν αποπερατώθηκε, αφού δεν βρέθηκε λατρευτικό άγαλμα, παρατηρούνται αρχιτεκτονικές ελλείψεις, απουσιάζουν γλυπτά και πλαστικός διάκοσμος των εσωτερικών μετοπών και τέλος διάφορα αρχιτεκτονικά μέλη του βρέθηκαν σε αρχαίο λατομείο της Στράτου.
Αγορά
Στη δυτική πλευρά του διατειχίσματος βρίσκεται η Αγορά, η οποία μελετήθηκε κατά τις αρχαιολογικές ανασκαφές των ετών 1990-96 υπό την διεύθυνση των Schwandner και Λ. Κολώνα. Στη Βόρεια πλευρά της εντοπίστηκε το Βουλευτήριο, απομεινάρι του οποίου είναι ένας ιωνικός κίων στο χώρο αυτό. Έξω από το Βόρειο τμήμα της Αγοράς επισημάνθηκε τμήμα βαθμιδωτού δρόμου που συνέδεε την Αγορά με το θέατρο. Το αρχαίο θέατρο της Στράτου έχει οικοδομηθεί ανατολικά του διατειχίσματος πολύ κοντά στην αρχαία Αγορά με την οποία συνδεόταν με βαθμιδωτό δρόμο με θέα προς τον ποταμό Αχελώο. Το θέατρο είχε εντοπίσει ήδη από το 1805 ο W. Leake, αλλά η ανασκαφή και μελέτη του έγινε μεταξύ των ετών 1990-96 υπό τη διεύθυνση του Εφόρου Αρχαιοτήτων Λ. Κολώνα. Οι πρώτες μάλιστα ανασκαφές έφεραν στην επιφάνεια μεταγενέστερα αγροτικά σπίτια των οποίων το οικοδομικό υλικό αφαιρέθηκε από τα οικοδομήματα της Αγοράς και από το Κοίλο του θεάτρου. Το θέατρο είναι του 4ου π.Χ. αι8ώνα με συμπληρώσεις και διορθώσεις του 3ου και 2ου π.Χ. αιώνα.
ΘΕΑΤΡΟ
Κοίλο
Η περιφέρεια του κοίλου διαγράφει ένα ημικυκλικό τόξο μεγαλύτερο των ¾ του κύκλου και Δε διαιρείται σε άνω και κάτω διάζωμα, όπως συνήθως συμβαίνει στα αρχαία θέατρα. Το άνω μισό περίπου τμήμα του κοίλου είναι σχεδόν τελείως κατεστραμμένο. Μόνο δύο κερκίδες στο βορειοανατολικό τμήμα του κοίλου σώθηκαν από τη φθορά του χρόνου. Το θέατρο είναι δομημένο κυρίως από γκριζοπράσινους ντόπιους ψαμμιτόλιθους. Υπάρχουν μέχρι σήμερα περίπου 35 σειρές εδωλίων (καθισμάτων) που χωρίζονται με κλίμακες σε 11 κερκίδες και μπορούσαν να χωρέσουν 6.000 θεατές. Πρόκειται συνεπώς για το μεγαλύτερο σε χωρητικότητα θέατρο της Αιτωλοακαρνανίας. Η πρώτη τιμητική σειρά εδωλίων, η λεγόμενη προεδρία, προοριζόταν για τον ιερέα του Διονύσου και τους ανώτερους κρατικούς λειτουργούς. Τα προεδρικά αυτά καθίσματα που ανέρχονται στα 11 είναι κατασκευασμένα από λευκό ασβεστόλιθο και διατηρούνται σχεδόν ακέραια.
Ορχήστρα
Η ορχήστρα περιβάλλεται από πλακοσκεπή αποστραγγιστικό αγωγό, ο οποίος διατηρείται σε καλή κατάσταση και σκοπό είχε να απομακρύνει τα βρόχινα νερά από όλο το χώρο του θεάτρου. Ο αγωγός αυτός ξεκινάει από τη δυτική άκρη της πρώτης σειράς των καθισμάτων, περνά γύρω από την ορχήστρα και λίγο πριν την ανατολική γωνιά της πρώτης σειράς καθισμάτων γίνεται υπόγειος και διασχίζει καθέτως από κάτω τη σκηνή. Το κρηπιδωτό περίβλημα της ορχήστρας αποτελείται από λευκό ασβεστόλιθο έχει πλάτος 30 εκατοστά, διάμετρο 16,5 μέτρα και διατηρείται ακέραιο. Επάνω στην ορχήστρα βρέθηκαν κομμάτια από άλλες δύο τιμητικές προεδρίες, ενώ οι αρχαιολόγοι υποθέτουν την ύπαρξη και τρίτης, η οποία δεν έχει διασωθεί.
Σκηνή
Ως προς τη χρονολογία κατασκευής του σκηνικού οικοδομήματος μπορούμε να επισημάνουμε τρεις οικοδομικές φάσεις. Το πρώτο σκηνικό οικοδόμημα κτίστηκε γύρω στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα και ήταν μια ισόγεια ανοικτή στοά μπροστά απ’ την ορχήστρα με τους κίονες ως σκηνικό φόντο. Αυτό το ανοικτό σκηνικό οικοδόμημα ήταν στο ίδιο επίπεδο με αυτό της ορχήστρας και οι παραστάσεις επαίζοντο μπροστά. Πάνω σ’ αυτό το πρώτο ισόγειο οικοδόμημα στήθηκε δίκην ορόφου, ένα υπερυψωμένο λογείο, το προσκήνιο, στο οποίο μετατοπίστηκε και η σκηνή, οπότε και η σκηνική δράση διαδραματίστηκε έναν όροφο ψηλότερα. Ο επάνω όροφος, λοιπόν, του σκηνικού οικοδομήματος αποτέλεσε το επίπεδο της σκηνογραφίας. Δύο επικλινείς διάδρομοι που βρίσκονταν κοντά στις παρόδους έφερναν, προς το χώρο της δράσης, που ήταν στο προσκήνιο του άνω ορόφου. Ο Schwandner υποθέτει ότι αυτή η υπερυψωμένη, σαν σε όροφο, σκηνή απέκτησε την τελική μορφή της, αφού συμπληρώθηκε με πλευρικούς λίθινους διαδρόμους και παρασκήνια τον 2ο π.Χ. αιώνα, Τρίτη οικοδομική φάση κατασκευής της σκηνής. Σήμερα σώζεται η θεμελίωση αυτού του σκηνικού οικοδομήματος με το υπερυψωμένο προσκήνιο και την σκηνή επ’ αυτού, τα παρασκήνια με τους πλευρικούς λίθινους διαδρόμους για πρόσβαση. Στο Θέατρο της Στράτου παίχτηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1997 η θεατρική παράσταση «Όπως αγαπάτε» του Σαίξπηρ από το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου. Έμελλε αυτή η πρώτη παράσταση να ‘ναι και η τελευταία, αφού η Αρχαιολογική Υπηρεσία απαγόρευσε την επαναχρησιμοποίησή του, καθόσον το υλικό απ’ το οποίο είναι κατασκευασμένο το κοίλο είναι εύθραυστο και εύκολα καταστρέφεται. Πολύτιμο βιβλίο για την καταγραφή του πληροφοριακού υλικού που αφορά την ενότητα «Στράτος» υπήρξε το βιβλίο του Σχολικού Συμβούλου των Φιλολόγων κ. Ιωάννη Νεραντζή «Η Αρχαία Στρατική Ακαρνανία – Μνημειακή τοπογραφία, επιγραφές, αρχαιολογικά ευρήματα» Αγρίνιο 1997.
πηγή: gymlep.gr
