Η Παναγία που λέμε στο χωριό κι όλοι καταλαβαίνουν. Το μοναστήρι που είναι απόλυτα συνδεδεμένο πλέον με το νεκροταφείο του χωριού και με καημούς αμέτρητους.
Άποψη του εσωτερικού του ναού από τον Πρόναο. |
Για το εν λόγω Ευαγγέλιο αλλά και για όσα υπήρχαν μέσα στον χώρο της εκκλησίας, θα παραθέσω ένα απόσπασμα από την περιγραφή του Αιδεσιμότατου ιερέως Δημητρίου Νικάκη, εφημέριου εν Τρύφου Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου, εν έτει Σωτηρίου 1958 και μηνί 8ου (Αυγούστου).
Μπορεί κανείς να δει την αδιαφορία και την εγκατάλειψη σε κάθε άκρη της εκκλησίας. |
Ιερόν Ευαγγέλιον χειρόγραφον επί μεμβράνης.
Άγιον Ποτήριον έχει την εξής επιγραφή: ..........* ΔΕΗΣΙ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΙΕΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΛΟΒΟΣ
ΔΙΠΤΥΧΑ ΠΡΟΘΕΣΕΩΣ
Φέρουσιν ονόματα τεθνεώτων, κοσμικών, ιερομονάχων, ΙΕρέων, Μοναχών, και μοναχής Δαμανής, μοναχής Μαγδαλυνής, και των εξής αρχιερέων: Παρθενίου αρχιερέως ακμάσας κατά τα έτη 1567-1570, Μακαρίου Αρχιερέως ακμάσας 1694, Ιγνατίου Αρχιερέως ακμάσας 1794, Ιακώβου Αρχιερέως ακμάσας 1769.
Πάντως δεν γνωρίζομεν τους χρόνους της ακμάσεως των ανωτέρω Αρχιερέων ούτε τα δίπτυχα φέρουσιν ακριβή χρονολογίαν. Ταύτα γράφομεν εκ της ιστορίας της Ιεράς Μητροπόλεως Ναυπακτίας και Άρτης. Η θρησκευτική και χριστιανική εγκυκλοπαίδεια ως αναφέρει αυτή, υπέστη πολλάς μεταβολάς από το έτος 197...* ότι εχρημάτισεν Επίσκοπος ο Καλλικράτης μέχρι των καθ'ημάς χρόνων. Επί της κόγχης διακρίνονται διάφοροι Αρχιερείς βαστάζοντες εις τας χείρας των το Ιερόν Ευαγγέλιον.
Πλαγίως της προθέσεως διακρίνονται ο Πρωτομάρτυς Στέφανος, ο Άγιος Διονύσιος ο Αρειοπαγίτης. Η Αγία Τράπεζα περικλύεται δια καλλιτεχνικού κουβουκλίου. Το αρτοφόριον ξυλόγλυπτον Αρχαίον. Εις το αριστερό μέρος τμήμα Νότιον του Αγίου Βήματος, βρίσκεται η θαυματουργός Εικών της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, αγνώστου Χρονολογίας λόγω φθοράς των στοιχείων, αλλά μεγίστης τέχνης.
Τρούλος στον πρόναο, όπως και τμήμα χρωματισμού σε αρκετά καλή κατάσταση. |
Κανδήλαι, θυμιατόν, επτάφωτος ....................................................* Τέμπλον ξυλόγλυπτον..................* στο μέσον σκαλιστός ο δικέφαλος αετός, έτος 1664.
Βιβλία: Ιεροδιακονικόν 1755 .....................................* τα φέροντα εν γένει νεωτέρας επιγραφάς έγιναν κατά διαφόρους ......* εποχάς της ακμάσεως της Μονής.
Εις την Ιεράν Μονήν εφιλοξενήθη η οικογένεια του ........* απέχων 3 χιλιόμετρα από την θέσιν Παλαιοχαλιά ..............* ακριβώς όπου οι αγωνισταί .... προς Λευκάδαν.
Η Ιερά Μονή είναι πλουτισμένη από αφιερώματα .......* Χριστιανών κατά διαφόρους εποχάς. Δυστυχώς ο Ναός υπό Κατάρρευσιν ένεκα .......* χωρίς να υπάρχει κανείς με ενδιαφέρον για το ιστορικόν τούτο ....... της ιστορικής Ακαρνανίας. *αδύνατον να αναγνωσθεί
Άλλο ένα δείγμα χρωματισμού
Άλλο ένα δείγμα χρωματισμού |
Όλες οι θρησκευτικές γιορτές τελούνταν σε 'κείνη την εκκλησία, πλην των γάμων. Τάματα υπήρχαν αμέτρητα και κάθε λογής. Όποιος έβρισκε κάποια δυσκολία στην ζωή του μπορούσε να ζητήσει βοήθεια από την Παναγία. Μέχρι και οι γυναίκες που δυσκολεύονταν να κάνουν παιδί, έτρεχαν στο μοναστήρι να πάρουνε τον κρίνο Της. Και τότε, απόλυτα καθησυχασμένες και σίγουρες πως θα πιάσουνε παιδί, γινότανε το "θαύμα".
Μιλώντας για γάμους εκείνης της εποχής, του ζήτησα να γυρίσουμε λίγο πίσω γιατί όπως είχα ακούσει, την ημέρα της πυρκαγιάς γινόταν ένας γάμος στο χωριό και όλοι οι χωριανοί βρίσκονταν εκεί. Τελικά όπως μου είπε, τη μέρα εκείνη γίνονταν 3 γάμοι! Το ημερολόγιο έδειχνε 15 Αυγούστου, τη μέρα της γιορτής Της.
Οι τοίχοι ασβεστώθηκαν να φύγει η κάπνα. Σε πολλές περιπτώσεις που έχει φύγει ο ασβέστης, εμφανίζεται ο στολισμός της εκκλησίας, τα χρώματα.
Η Ιερά Μονή είναι περιμανδρωμένη και ο χώρος την μάνδρας μετεβλήθη εις νεκροταφείον της ενορίας Πλαγιάς. Και εντός της μάνδρας είναι ενταφιασμένη η μοναχή της Μονής. Μας λέει συνεχίζοντας ο εν Τρύφο εφημέριος Δημήτριος Νικάκης.
Η έξωθεν θύρα είναι κάτωθι του κωδωναστασίου της μάνδρας. Μόλις εισερχόμεθα εις την μάνδραν, αριστερά είναι τα κελιά της Μονής. Και εις τα οποία κάθεται μια σεβαστή δέσποινα εκ των χωρίων της Λευκάδος η οποία αφιέρωσεν τον βίον της εις την υπηρεσίαν της Θεοτόκου και του Κυρίου. Και επιβλέπει και συντηρεί εις άκραν καθαριότηταν τον Ναόν της Θεοτόκου και ακτινοβολούν ημέραν τε και νύκτα αι ιεραί κανδήλαι του Ναού.
Έξωθι της μάνδρας είναι η μεγάλη και ιστορική Κυπάρισσος. Υπάρχουν φήμαι ότι εφυτεύφθη κατά τον χρόνον της ιδρύσεως της μονής. Το ύψος και το πάχος δικνύουν την μεγάλην ηληκίαν της Κυπαρίσσου.
Ο ναός είναι βασιλικού ρυθμού μετά τρούλου (κουμπαί). Ο κώδων (καμπανα) χρονολογείται από το έτος 1111. Τον χρόνον της ιδρύσεως της μονής αδυνατούμεν να γράψωμεν. Πιθανόν ο Κώδων να προέρχεται από άλλην μονήν.
Αυτά εν ολίγοις έχουν μείνει από τις αναφορές του πάτερ-Δημήτρη για το μοναστήρι και όλα αυτά έφτασαν στα χέρια μου μέσω του εφημέριουΠλαγιάς Ελευθέριου Καταγή. Τον ευχαριστώ πολύ για την τιμή αυτή όπως και τον Π. Μπουρδάρα που με βοήθησε αρκετά.
Ο τρόπος με τον οποίον οι Βυζαντινοί αρχιτέκτονες μοίραζαν τον ήχο μέσα στις εκκλησιές. Τεχνική που κατά γενική ομολογία εντυπωσιάζει.
Συνεχίζοντας τη συνομιλία με τον μαστρο Γεράσιμο φτάσαμε στο έτος χρονολόγησης της εκκλησίας της μονής. Τόσα χρόνια κανείς δεν μπόρεσε με βεβαιότητα να μου λύσει αυτή την απορία. Κι αν έψαξα στην μισογκρεμισμένη εκκλησία για κάποια επιγραφή δεν κατάφερα και πολλά, δεδομένου ότι δεν έχω και τις απαραίτητες γνώσεις να κρίνω την εποχή κάποιου κτίσματος.
"Κι όμως" μου είπε "γνωρίζουμε πιθανόν τη χρονολογία που κτίστηκε η εκκλησία. Χτίστηκε το 1137".
Μου έκανε εντύπωση ότι γνώριζε και αυτό. Πριν ακόμα να τον ρωτήσω από που και πώς γνωρίζει κάτι τέτοιο, ο ίδιος ξεκίνησε να μου λέει ότι, είχε ακούσει από ραδιοφωνικό σταθμό, τον τότε "Σταθμό της Αλήθειας" αν δεν κάνω λάθος, για τη φωτιά που κατέστρεψε την Παναγία. Αυτός ο ραδιοφωνικός σταθμός είχε πληροφορηθεί την είδηση από ραδιοφωνικό σταθμό της Μόσχας! Και η χρονολογία που έδωσαν οι Ρώσοι ήταν το 1137. Όλα αυτά λίγες εβδομάδες μετά την φωτιά.
Είσοδος στον πρόναο. Δυτική πύλη. |
Συνεχίζοντας, έμαθα ότι ακόμα και με τη φωτιά η εκκλησία δεν γκρεμίστηκε. Αν και είχε κατακαεί όλο το εσωτερικό της εκκλησίας εκείνη την αποφράδα μέρα, ο τρούλος δεν είχε υποχωρήσει. Τη ζημιά την έκανε η πυροσβεστική. Έχοντας αναπτύξει τεράστιες θερμοκρασίες οι πέτρες και περισσότερο το ηφαιστειογενές πέτρωμα του θόλου, πέφτοντας επάνω τους το νερό, ήταν σα να γινόταν μία μικρή έκρηξη, με αποτέλεσμα έπειτα από το κατάβρεγμα της πυρόσβεσης το μεγαλύτερο μέρος του θόλου να καταρεύσει. Είναι πραγματικά συγκλονιστικό να ακούει κανείς κάτι τέτοιο από κάποιον που έζησε τα γεγονότα και η μνήμη του φαίνεται να μην έχει την παραμικρή απώλεια παρά την πάροδο τόσων ετών.
Η νότια πλευρά. |
Το μοναστήρι λειτούργησε σαν μοναστήρι μέχρι και το 1836 όταν επί Όθωνος καταργήθηκαν όσα μοναστήρια είχαν λιγότερους/ες από 6 μοναχούς/ες. Παρ' όλα αυτά η Παναγία, ή καλύτερα η Κοίμησις της Θεοτόκου φιλοξένησε κάποιες καλογριές εκ των οποίων η τελευταία φέρεται να εξέπνευσε και να τάφηκε εκεί, το 1960.
Οι τοίχοι ασβεστώθηκαν να φύγει η κάπνα. Σε πολλές περιπτώσεις που έχει φύγει ο ασβέστης, εμφανίζεται ο στολισμός της εκκλησίας, τα χρώματα. |
Βλέπετε όλες αυτές τις χιλιετίες της ανθρώπινης ιστορίας, η πίστη έχει έχει οδηγηθεί προς διάφορες κατευθύνσεις και ο Θεός έχει αλλάξει διάφορα πρόσωπα. Ο μοναδικός Θεός που έμεινε απαράλλαχτος από την αρχή της ύπαρξής του και συνεχίζει την ανοδική του πορεία σε σημείο παραληρήματος την σύγχρονη εποχή, είναι το ΧΡΗΜΑ. Αυτόν το Θεό αγαπούν και σέβονται αν όχι όλοι, οι περισσότεροι άνθρωποι. Και στην Πλαγιά επίσης. Αυτός ο Θεός το έκαψε το μοναστήρι.
Θολωτό υπόγειο βορειοδυτικά της Μονής. Η σκοτεινή όπως γνωρίζουν οι παλιότεροι. |
ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΝΤΑΖΗΣ
ΚΟΥΤΙΒΗΣ Δ. ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ