Το “κάψιμο του Ιούδα” αποτελεί ένα ξεχωριστό έθιμο το οποίο αναβιώνει σε περιοχές της Ελλάδας κάθε Κυριακή της Λαμπρής, προσελκύοντας πλήθος κόσμου που θέλει να θαυμάσει την τιμωρία του φιλάργυρου προδότη. Η διατήρηση του εθίμου μέχρι σήμερα, μπορεί να εκφράζει την έντονη ανάγκη για αποτίναξη κάθε είδους προδοσίας.
Συχνά, παρομοιάζεται με έναν άσχημο και τρελαμένο άντρα, τον “Κουτεντέ” που γυρνάει “γδυμνός” στα βουνά γιατί δεν τον δέχεται ούτε ο Χάρος. Ο “Ιούδας ο Ισκαριώτης”, που πρόδωσε τον Ιησού για “τριάντα αργύρια”, έχει γίνει το αρχέτυπο του προδότη στην δυτική τέχνη και λογοτεχνία, και μέχρι σήμερα το έθιμο του καψίματος, αναβιώνει σε πολλά μέρη ανά την Ελλάδα.
Τα παλιά χρόνια, η μεταφορά του ομοιώματος γινόταν με γαϊδουράκι, υιοθετώντας έναν άκρως παραδοσιακό χαρακτήρα.
Οι παραδόσεις του λαού μας πιστεύουν ότι ακόμα και τα στοιχεία της φύσης μισούν και θέλουν να εκδικηθούν τον άνθρωπο που πρόδωσε τον Χριστό. Οι κάτοικοι της Λευκάδας πιστεύουν ότι η συκιά, το δέντρο από το οποίο είχε κρεμαστεί ο Ιούδας, “έχει ίσκιο βαρύ κι όποιος κοιμηθεί από κάτω πεθαίνει”. Το ίδιο καταραμένες θεωρούνται ότι είναι η βρωμοξυλιά, ή αλλιώς ο αζόγυρος στην Κρήτη, και οι αγριοχαρουπιές στην Αιτωλία, που λέγονται μάλιστα και “δέντρα του Ιούδα”.
Μέχρι σήμερα, το κάψιμο του Ιούδα συναντάται με πολλές παραλλαγές σε όλη την Ελλάδα και λειτουργεί ως ένα είδος παραδειγματικής τιμωρίας της προδοσίας σε ένα γενικότερο πλαίσιο. Το μυστικό της επιτυχίας του εθίμου κρύβεται στην προετοιμασία του ομοιώματος, καθώς περίπου τρεις ημέρες νωρίτερα, οι κάτοικοι φτιάχνουν τον Ιούδα από υφάσματα, άχυρα, και ξύλα, βάζοντας στα μάτια του κροτίδες, που θα τον “αποχαιρετήσουν” με τον πιο “κατάλληλο” τρόπο. Η αναπαράσταση γίνεται σε υψηλό σημείο της περιοχής, προσφέροντας στον κόσμο που παρακολουθεί, ένα εντυπωσιακό θέαμα.
Αποτελώντας ένα από τα λίγα έθιμα που διατηρούνται από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, το κάψιμο του “προδότη” θεωρείται ένα ξεχωριστό κεφάλαιο για τη Λαμπρή στην Κρήτη. Στα περισσότερα μέρη του νησιού, ο Φαρμακός, δηλαδή ο Ιούδας παραδίδεται στην πυρά, καίγεται με μεγάλες “φουνάρες” και με τα απαραίτητα “μπαλοταρίσματα”. Σε πολλά χωριά της Θράκης, ο λαός καίει το ομοίωμα του Ιούδα, ενώ με το κάψιμο θεωρείται ότι ρίχνει στην φωτιά την φιλαργυρία και την δειλία του Εβραίου.
Στην Ερμιόνη, το έθιμο αναβιώνει στο κεντρικό λιμάνι της περιοχής εδώ και 25 χρόνια. Βάρκες με αναμμένα καπνογόνα κινούνται κυκλικά γύρω από το ομοίωμα, μέχρι να έρθει η στιγμή της πυρπόλησης.
Το κάψιμο του Ιούδα είναι ένα έθιμο που χαρακτηρίζει την αγαπημένη καστροπολιτεία των Βυζαντινών, την Μονεμβασία. Ανάμεσα στα γραφικά δρομάκια, που διασχίζοντάς τα, μπορείς να μυρίσεις την άγρια μέντα, την ρίγανη, και το θυμάρι, ανακαλύπτεις παλιά αρχοντικά και καμάρες που προετοιμάζουν το τελετουργικό κάψιμο του Ιούδα. Το ανθρώπινο ομοίωμα, γεμισμένο με ξύλα και άχυρα, παραδίδεται στις φλόγες με φαντασμαγορικό τρόπο. Μαζί με την φωτιά ξεκινάει παράλληλα και ο χορός των βεγγαλικών.
Από προσωπικά βιώματα, η αναβίωση του εθίμου σε αυτόν τον τόπο γίνεται με πολύ παραδοσιακό και ξεχωριστό τρόπο. Τα παιδιά από την προηγούμενη ημέρα μαζεύονται σε ομάδες και εφευρίσκουν τρόπους και “πατέντες” με σκοπό την ολοένα και πιο πειστική αναπαράσταση του εθίμου κάθε χρόνο. Από το πρωί της επόμενης ημέρας, ξεκινούν την μεταφορά τους ομοιώματος στα πλησιέστερα χωριά και τερματίζουν την διαδρομή, με την τοποθέτηση του ομοιώματος σε ένα κεντρικό ψηλό σημείο κάτω από το οποίο συγκεντρώνεται πλήθος ανθρώπων.
Η μαγική ατμόσφαιρα ολοκληρώνεται με την παράδοση του ομοιώματος στις φλόγες, που σηματοδοτεί παράλληλα, το τέλος της κάθαρσης της Μεγάλης Εβδομάδας. Το έθιμο του Ιούδα είναι ίσως, ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά Λαμπριάτικα έθιμα της Ελλάδας και η μορφή, που παραδίδεται στις φλόγες κάθε Κυριακή της Λαμπρής, μας κάνει να πιστεύουμε ότι παρασύρει στην πυρά οποιαδήποτε μορφή προδοσίας.
