Ποταμάκι Παλαίρου-Πογωνιάς
Πρωινό της 10ης Μάιου 1897: Μια τετράκοπος λέμβος φτάνει στην ακτή. Αποβιβάζονται 5 Ιταλοί Γαριβαλδηνοί, 2 Έλληνες χωροφύλακες και οι κωπηλάτες. Από την πλώρη κατεβάζουν ένα πρόχειρα φτιαγμένο φέρετρο, στο οποίο, από το βράδυ που πέρασε, είχαν τοποθετήσει το άψυχο σώμα του νεαρού σε ηλικία Φίλιππα Τρόϊα.
Του Φιλλέληνα, Γαριβαλδηνού ήρωα, του 26χρονου παιδιού που είχε αφήσει την πατρίδα του, την ονομαστή στη Ρώμη οικογένεια, την Νόμπιλι- Τρόϊα, για να έλθει στην Ελλάδα και να πολεμήσει κατά των Τούρκων,υπερασπιζόμενος τα ιδανικά της ελευθερίας των λαών, τα ιδανικά της ανθρωπότητας.................
Στο βάθος του κόλπου της Ζαβέρτας- Πογωνιάς, τα πληρώματα από τα δύο Ελληνικά πολεμικά πλοία και οι λεγεωνάριοι από ένα επιβατικό, παρακολουθούν σιωπηλοί και δακρυσμένοι τις μοναδικές, για την ιστορία, στιγμές.
Όταν η τετρόκοπος λέμβος περνούσε κάτω από τα πλοία, στην διαδρομή της από το λιμάνι της Ζαβέρτας προς τον κόλπο της Πογωνιάς, οι Έλληνεςαξιωματικοί και οι Γαριβαλδηνοί λεγεωνάριοι, πότισαν με τα δάκρυά τους, το άψυχο σώμα του Τρόϊα.
Μια φωνή είχε σπάσει την πένθιμη σιωπή, μια κραυγή που έβγαινε με πόνο και κλάμα.
……..Λιμπερτά-α-α-α………………………..
Αυτή η φωνή συνόδευσε την τετράκοπο λέμβο μέχρι το σημείο που οσυνταγματάρχης Μπερτιέ, αποφάσισε ότι η τοποθεσία είναι αναγνωρίσιμη, ώστε μετά από χρόνια να έρθουν και να πάρουν πίσω στη Ρώμη τα οστά του αδικοχαμένου Φίλιππου Τρόϊα. Μπροστά τους ήταν το γεφυράκι στη σημερινή παραλία Παλαίρου-Πογωνιάς.
Οι σκηνές που ακολούθησαν, κατά τη ταφή, είναι συγκλονιστικές, ο δε επικήδειος που είπε ο συνταγματάρχης Μπερτιέ, σήμερα θεωρείται ως ο ύμνος για την ελευθερία των λαών.
Μεσημέρι της 10ης Αυγούστου 1912. Μια ομάδα από καβαλάρηδες φτάνει στο πέτρινο γεφύρι, στη περιοχή ποταμάκι.
Μπροστά και σε απόσταση από την ομάδα των άλλων καβαλάρηδων, είναι οΔημήτριος Μίχος, ένας πολίτης της Ζαβέρτας που από την Κυβέρνηση της Ελλάδας είχε οριστεί υπεύθυνος για την τελετή της εκταφής των οστών του Γαριβαλδηνού ήρωα Φίλιππου Τρόϊα, καθώς και για την τελετή πρώτης απονομής τιμής. Σημειώνουμε ότι η δεύτερη απονομή τιμής και η επίσημη παράδοση των οστών, θα γίνονταν στη Πάτρα, με εκπροσώπους της δύο Κυβερνήσεων, της Ιταλίας και της Ελλάδας.
Στην ομάδα των καβαλάρηδων τη πρώτη θέση είχε ο Δήμαρχος Ανακτορίων, συνοδευόμενος από μέλη του Δημοτικού συμβουλίου και από την επίσημη αντιπροσωπία του Δήμου της Ρώμης, που αποτελούνταν από τον Αντονιετι (εκπρόσωπο του Δήμου), τον Γρατσιώτι (δημοσιογράφο της ντε σέρα Μιλάνου και συμπολεμιστή του Φίλιππου Τρόϊα) και τον Μπίατζιο Τρόϊα (αδελφό του Φίλιππα).
Στο χώρο ταφής του Τρόϊα, στο ποταμάκι, είχαν έλθει γρηγορότερα πέντε ιερείς, οι εργάτες για την εκταφή και μαυροφορεμένες γυναίκες.
Οι ιερείς αρχίζουν την επιμνημόσυνη ακολουθία και οι εργάτες αρχίζουν το σκάψιμο. Κανείς τους δεν γνωρίζει πόσο βαθιά είναι θαμμένος ο Φίλιππος.
Ο Μπιάτζιο δεν μπορεί να στηριχθεί στα πόδια του. Από την ώρα που βρέθηκε στη Ζαβέρτα τα μάτια του αντικρύζουν τα μέρη όπως του τα είχαν περιγράψει οι άλλοι λεγεωνάριοι Γαριβαλδηνοί, τα βλέπει χωρίς μέσα σε αυτά να είναι ο αδελφός του. Οι περιγραφές τον φέρνουν σαν να μην έχει σταματήσει να κλαίει.
Η ευγενής οικογένεια της Ρώμης είχε αποχαιρετήσει τον Φίλιππο πρίν από 15 χρόνια, τον περίμεναν να γυρίσει και αυτό που έλαβαν πίσω στη Ρώμη, ήταν η θλιβερή είδηση του άδικου χαμού. Ποιος άραγε να ήταν ο αγγελιοφόρος της θλιβερής είδησης;
Τα τσαπιά των εργατών φτάνουν στις σανίδες του φέρετρου. Καθαρίζεται ο τόπος και οι γυναίκες αναλαμβάνουν να πάρουν ένα-ένα τα οστά, για να τα πλύνουν με κρασί.
Ένα-ένα τα οστά τοποθετούνται μέσα σε ένα μικρό ξύλινο κιβώτιο, ειδικά φτιαγμένο για την μετακομιδή. Πρίν οι γυναίκες κλείσουν το κιβώτιο, το πλησιάζει ο δακρυσμένος Μπιάτζιο Τρόϊα, σκύβει και φυλάει τα οστά του αδελφού του. Βγάζει από το πανωφόρι του μια φωτογραφία της μητέρας του και την αφήνει δίπλα στα οστά του Φίλιππου. Από το στόμα του, ίσα που βγαίνει η λέξη «μάμα».
ΜΑΜΑ, ΜΑΜΑ ήταν και οι τελευταίες λέξεις του Φίλιππου όταν άφηνε την τελευταία του πνοή. Ηταν ακόμα παιδί, ένα παιδί από την αιώνια πόλη.
Ο Δημήτρης Μίχος παραλαμβάνει το ξύλινο κιβώτιο και το περιτυλίγει με τηνΕλληνική σημαία. Όταν τέλειωσε η σεμνή τελετή της εκταφής, τα οστά μεταφέρθηκαν στη Ζαβέρτα, όπου έγινε η πρώτη τελετή απόδοσης τιμής.
Ο τελετάρχης, ο Δημήτριος Μίχος, κάλεσε πρώτο να λάβει τον λόγο, τον Δήμαρχο Ανακτορίων. Ο Δήμαρχος αφού μίλησε για την θυσία των γαριβαλδηνών, στο πόλεμο του 1897, κατέθεσε στεφάνι εκ μέρους της Κυβέρνησης. Το στεφάνι είχε κατασκευαστεί στην Αθήνα και είχε φτάσει την προηγούμενη ημέρα στη Βόνιτσα με το εμπορικό πλοίο της γραμμής.
Εκ μέρους της επίσημης αντιπροσωπίας της Ρώμης, έλαβε τον λόγο ο συμπολεμιστής του Τρόϊα και δημοσιογράφος της Ντελλα Σέρα του Μιλάνου, ο Ριτσιώτι.
Μίλησε για τον Τρόϊα, για τα γεγονότα στο μέτωπο της Αρτας, για τις αντιξοότητες του πολέμου, που δεν είχαν να πολεμήσουν μόνο τους Τούρκους, είχαν και το πρόβλημα της διατροφής.
Οι Ιταλοί Γαριβαλδηνοί προσπαθούσαν να βρούν τροφή και στη προσπάθεια να τη ζητήσουν από τους κατοίκους της Ηπείρου, τους μιλούσαν στην αρχαία Ελληνική, αφού όλοι οι Ιταλοί εθελοντές, ήταν φοιτητές, δικηγόροι, γιατροί, μηχανικοί και είχαν μάθει την αρχαία Ελληνική γλώσσα στα ιταλικά πανεπιστήμια.
Μίλησε για τη μάχη του Γρίμποβου, διηγήθηκε τα γεγονότα πρίν και μετά τον μεγάλο χαλασμό, τις συμπλοκές με τους Τούρκους πάνω στο Γρίμποβο και γύρω από αυτό. Μίλησε για το αθώο παιδί, τον Φίλιππο, για την ευγενή οικογένεια της Ρώμης, τους Νόμπιλι-Τρόϊα, για τον άδικο χαμό του Γαριβαλδηνού ήρωα.
Η τελετή της Ζαβέρτας τελείωσε με την επιβίβαση των τυλιγμένων με την Ελληνική σημαία οστών του Φίλιππα Τρόϊα, σε ένα από τα ελληνικά πολεμικά πλοία που περίμεναν στον κόλπο. Την άλλη μέρα έφτασαν στη Πάτρα για την επίσημη τελετή των δύο Κυβερνήσεων.
Τα γεγονότα άφιξης των οστών στην Αγκώνα, η πανηγυρική είσοδος στη Ρώμη, η τοποθέτησή τους στον τύμβο του Βεράνο, είναι περιγραφές που οι σελίδες ενός βιβλίου δεν φτάνουν για να συγκεντρωθούν.
Πέρυσι, ανήμερα Πρωτοχρονιάς, η ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ είχε αναγγείλει το 2013 σαν έτος του νεώτερου Φιλελληνισμού, της θυσίας των λεγεωνάριων του στρατηγού Ριτσιώτη Γαριβάλδη, του Συνταγματάρχη Μπερτιέ, του Αναρχικού Αλμικάρε Κιπριάνι, στους πολέμους της Ελλάδας κατά των Τούρκων, στο 1897 και 1912.
Το Project απέδωσε τα προσδοκώμενα, εντοπίστηκαν άγνωστα κείμενα, βιογραφίες, ημερολόγια των γαριβαλδηνών, επιστολές των λεγεωνάριων από την Ελλάδα (προπαντός από την πόλη της Βόνιτσας) προς τους γονείς τους στην Ιταλία.
Έγιναν οι πρώτες επικοινωνίες με την ομοσπονδία των απογόνων γαριβαλδηνών στην Ιταλία. Η δισέγγονος του Τζουζέπε Γαριβάλδη, ιδρυτή των γαριβαλδηνών λεγεώνων, η Αννίτα Γαριβάλδη, επικοινωνεί με τον σύλλογό μας.
Η Πρεσβεία της Ιταλίας στην Ελλάδα και η Πρεσβεία της Ελλάδας στη Ρώμη, συνεργάζονται μαζί μας στην έρευνα. Οι προσπάθειες αποδίδουν καρπούς και αρχίζουν οι επικοινωνίες με απογόνους γαριβαλδηνών. Εντοπίζεται ο τύμβος που φιλοξενεί τα οστά του Φίλιππου, στο νεκροταφείο των ευγενών της Ρώμης, το Βεράνο.
Ενας τύμβος που η όψη του δίνει την μεγαλοπρέπεια, ενώ η χάλκινη επιγραφή στη κορυφή του τύμβου, θυμίζει την θυσία του Φιλέλληνα Γαριβαλδινού:
«σκοτώθηκε το 1897 στη Ζαβέρτα, φορώντας τη κόκκινη μπέρτα, θυσιάστηκε για τα ιδανικά της ανθρωπότητας και της ελευθερίας των λαών»
Για το 2014 η ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ έχει προγραμματίσει την απόδοση τιμής, στην Ρώμη, στους τάφους των γαριβαλδηνών που πολέμησαν για την Ελλάδα. Επίσης θα καταθέσει την πρόταση για δημιουργία μνημείου στον τόπο που για 15 χρόνια φιλοξένησε το σώμα του Γαριβαλδηνού ήρωα, στο Ποταμάκι.
Ένας χώρος που θα είναι προσκύνημα όχι μόνο των Ιταλών και των Ελλήνων, αλλά και κάθε άνθρωπου που σέβεται τα ιδανικά της ανθρωπότητας και της ελευθερίας των λαών.
ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
