Μελέτη βιωσιμότητας για το ΤΟΕΒ Χρυσοβίτσης
Στις αρχές Απριλίου πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στην Αιτωλοακαρνανία μεταξύ του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης Μάκη Βορίδη και των αυτοδιοικητικών φορέων της περιοχής, όπου έγινε γνωστή η πρόθεση του υπουργείου να ετοιμαστεί μελέτη βιωσιμότητας και σκοπιμότητας του κάθε αρδευτικού έργου, που στη συνέχεια θα ενταχθεί σε ένα συνολικό εθνικό σχέδιο για τα έργα υποδομής μέσα από το νέο πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης.
Την ευθύνη για την μελέτη θα έχει η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας η οποία καλείται να ανασχεδιάσει τις αρδευτικές υποδομές, συνεκτιμώτας τις ανάγκες, ανάλογα με τον τύπο των καλλιεργειών και τις καλλιεργητικές πρακτικές που ακολουθούνται, δεδομένου ότι θα πρέπει να υπάρχει προσεκτική διαχείριση των υδάτων. Επιδίωξη της Περιφέρειας είναι τα αρδευτικά να είναι συνδυασμένα με μικρά υδροηλεκτρικά ή με φωτοβολταϊκά, έτσι ώστε οι ΤΟΕΒ να μπορούν να ανταποκρίνονται και στο ενεργειακό κόστος, κάτι που δεν συμβαίνει σήμερα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν συσσωρευμένα χρέη προς τη ΔΕΗ και οι διακοπές ρεύματος στα αντλιοστάσια να είναι συχνό φαινόμενο.
Μετά τις παραπάνω εξελίξεις και μ’ εκδηλωμένη την πολιτική βούληση της κεντρικής εξουσίας για την επαναλειτουργία των ΤΟΕΒ η διοίκηση του ΤΟΕΒ Χρυσοβίτσας Ξηρομέρου πρέπει να δραστηριοποιηθεί και ν’ αναλάβει ανάλογες πρωτοβουλίες. Συγκεκριμένα ο πρόεδρος του Δ.Σ. πρέπει να επικοινωνήσει άμεσα με τον κ. Περιφερειάρχη πρώτα για να ενημερωθεί και στη συνέχεια να βοηθήσει ώστε να συγκεντρωθούν τ’ απαραίτητα στοιχεία για τις μελέτες βιωσιμότητας και σκοπιμότητας του αρδευτικού μας έργου. Είναι η κατάλληλη στιγμή για τις μεγάλες πρωτοβουλίες και τις απολύσεις. Το Δ.Σ. δεν πρέπει άλλο να αδρανεί.
Είναι κρίμα ένα τόσο μεγάλο έργο, από το οποίο κύρια εξαρτάται η ανάπτυξη της περιοχής μας, να το πετάξουμε στα σκουπίδια.
Ειδήσεις – σχόλια
Ακατάλληλος δρόμος
Ο δρόμος Χρυσοβίτσα-Βαλόστρατο είναι γεμάτος λακκούβες και είναι πολύ επικίνδυνος για τους οδηγούς και τ’ αυτοκίνητά τους. Ο κ. Περιφερειάρχης, στον οποίο απευθυνθήκαμε με υπόμνημά μας για το θέμα αυτό, έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο για να επισκευασθεί ο δρόμος και να παύσει το χωριό μας να δείχνει σημάδια εγκατάλειψης κι εικόνα τριτοκοσμικής χώρας.
Τάκης Κοθρούλας
Ένας χρόνος συμπληρώνεται στις 24/6/2020 από το θάνατο του Δημήτρη (Τάκη) Κοθρούλα από την Κωνωπίνα Ξηρομέρου. Τον εκλιπόντα, που υπήρξε για πολλά χρόνια μέλος του Κ.Σ. της ΟΠΣΥΞ, της ΠΑΝΣΥ, πρόεδρος του Συλλόγου Κωνωπινιωτών και αγαπητός φίλος του Συλλόγου μας, θα τον θυμόμαστε για πάντα.
Νέο Λεύκωμα
Συνεχίζεται η συγκέντρωση φωτογραφιών από το Σύλλογό μας για την έκδοση 2ου Λευκώματος. Μετά την προσωρινή αναστολή,, λόγω του κορονοϊού, η προσπάθεια θα συνεχιστεί και να δημοσιευτούν και τα υπόλοιπα ονόματα αυτών που θα παραδώσουν φωτογραφίες.
Ερώτηση για τα βιορευστά
Ο συμπατριώτης μας βουλευτής του ΚΙΝΑΛ Δημήτρης Κωνσταντόπουλος έκανε επίκαιρη ερώτηση στη Βουλή για τις μονάδες βιορευστών στις Φυτείες. Έθεσε τα σοβαρά προβλήματα που δημιουργούνται και τόνισε ότι ο Δήμος Ξηρομέρου, οι Τοπικοί Φορείς, οι σύλλογοι και οι πολίτες ζητούν την άμεση ακύρωση της πράξης της Αποκεντρωμένης Διοίκησης.
Έτος Κώστα Χριστόπουλου
Το Δημοτικό Συμβούλιο Αγρινίου με αφορμή εκατό (100) χρόνων από το θάνατο του κορυφαίου και με διεθνή ακτινοβολία ποιητή και πεζογράφου Κ. Χατζόπουλου αποφάσισε ν’ ανακηρύξει το 2020 έτος Κώστα Χατζόπουλου και να προχωρήσει στη διοργάνωση μιας σειράς τιμητικών εκδηλώσεων σε συνεργασία με φορείς και συλλόγους της πόλης.
Λαμπρινή Τσίντζου
Έφυγε από την ζωή πριν λίγες μέρες η Λαμπρινή (Λάμπρω) χήρα Ευσταθίου Τσίντζου, μητέρα των Σταύρου, Γρηγόρη και Επαμεινώνδα Τσίντζου. Τη συνοδεύουν στο μεγάλο ταξίδι της οι ευχές όλων μας για καλό παράδεισο γιατί έδινε το ‘παρών’ σε όλες τις κηδείες των συγχωριανών μας και σαν πρακτική γιατρός μας έφτιαχνες τα κατάγματα αφιλοκερδώς και δεν μας χρέωνε ούτε τ’ αυγό για το ανακόλι.
Πάνος Στράτος
Έγινε στις 11/5/2020 στο Θύρρειο, η κηδεία του μπάρμπα-Πάνου Στράτου, ενός από τα μακροβιότερα μέλη του πολιτιστικού κινήματος του Ξηρομέρου. Υπήρξε πρόεδρος του Συλλόγου Θυρρειωτών και ταμίας της ΟΠΣΥΞ κι η προσφορά του ήταν ανεκτίμητη. Ας είναι το χώμα που τον σκέπασε ανάλαφρο και η μνήμη του αιώνια.
Κίνδυνος για τις βελανιδιές
Πριν λίγες μέρες γιορτάσαμε την ημέρα του Περιβάλλοντος με μεγάλα λόγια, που δυστυχώς δεν συνοδεύονταν και με τ’ αντίστοιχα έργα. Σε λίγες μέρες, όπως συνήθως γίνεται, θα ξεχαστεί κι αυτό το θέμα κι οι λαθροϋλοτόμοι θα συνεχίσουν ανενόχλητοι να κόβουν παράνομα τις βελανιδιές. Αν δεν προστατευθεί και δεν αναδειχθεί το βελανιδοδάσος μας και δεν περάσουμε από τα λόγια στα έργα σε λίγο θα είμαστε υποχρεωμένοι, εμείς οι ίδιοι, ν’ απαγγείλουμε τους στίχους του Μεσολογγίτη ποιητή Μιλτιάδη Μαλακάση από το ποίημα του “το Δάσος” που έχει ως εξής:
Το δάσος που λαχτάριτες
ώσπου να περάσεις
τώρα να το ξεχάσεις
διαβάτη αποσπερνέ.
Μιαν αυγινή το κούρσεψαν
ανίδρωτοι λοτόμοι
κι εκεί είναι τώρα δρόμοι
διαβάτη ομόσπερνε.
Γεννήκαν νεκροκρέβατα
τ’ άγρια δέντρα τώρα
και θα τα βρεις στη χώρα
διαβάτη αποσπερνέ…
Πεντανόστιμη φακή
Είναι γνωστό ότι η φακή του χωριού μας βραβεύτηκε παλαιότερα στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Λόγω του εδάφους είναι πολύ νόστιμη και βραστερή και γίνεται περιζήτητη.
Ο συγχωριανός μας παραγωγός Σταμούλης Γ. Σάββας την παρουσίασε στην έκθεση τοπικών προιόντων, που διοργάνωσε στον Αστακό στις 8/8/2019 ο Σύλλογος Γυναικών κι έγινε και πάλι ανάπαρστη. Από τα μέσα Ιουνίου μπαίνει στην αγορά και η φετινή σοδειά. Για παραγγελίες μπορείτε ν’ απευθύνεσθε στην Μαγιούλα Σάββα, συζ. Σταμούλη στο τηλ. 6983622390.
Ξεκίνησε το ταξίδι ζωής του μικρού Ηλία – Στυλιανού
Ο Ηλίας-Στυλιανός είναι το δεύτερο παιδάκι της οικογένειας του Σωτήρη Θεοφάνη Σάββα. Στον 10ο μήνα της ζωής του εμφάνισε νωτιαία μυική ατροφία. Έκτοτε παλεύει με τη νόσο, ακολουθεί συντηρητικές αγωγές και υποβλήθηκε σε τραχειοστομία.
Οι γονείς του, δύο νέοι άνθρωποι ανέβηκαν το δικό του Γολγοθά. Τους δόθηκε η υπόσχεση πως ο μικρός Ηλίας θα ενταχθεί σε μια λίστα ατόμων που θα υποβληθού σε θεραπεία για την οποία γίνεται προσπάθεια να εισαχθεί στην Ελλάδα. Είναι η θεραπεία AVXS-501 από την εταιρεία AVEXIS στην οποία βασίζεται η αντιμετώπιση αυτής της σπάνιας γενετικής ασθένειας, η οποία προς το παρόν χρησιμοποιείται μόνο στις ΗΠΑ.
Όλο το προηγούμενο διάστημα οι γονείς του μικρού Ηλία-Στυλιανού έδωσαν πολλές μάχες με το χρόνο τη γραφειοκρατία, ώστε να έρθει στη χώρα μας και να εγκριθεί η εξειδικευμένη θεραπεία του γιου τους.
Η ιστορία του μικρού θυμίζει την ιστορία ενός άλλου μικρού ήρωα, του Παναγιώτη Ραφαήλ. Και τους δύο, που πάσχουν από την ίδια ασθένεια, με την υποστήριξη και την έμπρακτη συμπαράσταση του κόσμου τους δόθηκε μια δεύτερη ευκαιρία για ζωή. Έτσι τη Δευτέρα 8 Ιουνίου 2020 ξεκίνησε η διαδικασία για τη σωτηρία-θεραπεία του μικρού Ηλία-Στυλιανού, ο οποίος με κινητή μονάδα μεταφέρθηκε από το Νοσοκομείο του Ρίου όπου νοσηλευόταν στο Νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία για ν’ ακολουθήσει μετά από έναν μήνα μια ειδική γονιδιακή θεραπεία.
Οι γονείς του ευχαριστούν όλους όσους ανταποκρίθηκαν στις εκκλήσεις τους και ελπίζουν στην έμπρακτη συμπαράσταση τους μέχρι το μικρό αγγελούδι να γίνει καλά.
Nέο βιβλίο της Βησσαρίας Ζορμπά-Ραμμοπούλου
Η πολυγραφότατη και καταξιωμένη συγχωριανή μας εκπαιδευτικός Βησσαρία Ζορμπά-Ραμμοπούλου έγραψε νέο, 24ο κατά σειρά βιβλίο με τον τίτλο “οι ματαιωμένοι αρραβώνες – η 29η Απρίλη 1453”. Εκδόθηκε από τις εκδόσεις Πατάκη (Εμμ. Μπενάκη 16, Αθήνα, τηλ. 210.3811940). Έχει 167 σελίδες και τιμάται 10€. Είναι ένα μυθιστόρημα για την αγάπη δύο νέων μέσα στη λαίλαπα της ιστορίας και συγκεκριμένα λαμβάνει χώρα μετά την άλωση της πόλης το 1453. Καλοτάξιδο!
Κοκκοτός Γεράσιμος 20€
Σάββας Κώστας του Γ. 30€
Ταπραντζής Παντελής 20€
Χασιώτης Ιωάννης 20€
Χρόνη Φιλοθέη 20€
Ο Απόστολος Ν. Πανταζής έδωσε στο Σύλλογό μας οικονομική ενίσχυση 1500€.
Κυκλοφόρησε ο νέος τηλεφωνικός κατάλογος του Συλλόγου
Ανάπαρστος έγινε ο νέος τηλεφωνικός κατάλογος που εκδόθηκε από τον Σύνδεσμο Χρυσοβιτσάνων (Δ’ έκδοση) και περιλαμβάνει τα σταθερά και κινητά τηλέφωνα των συγχωριανών. Η τιμή του είναι 5 ευρώ και μπορείτε να τον προμηθευτείτε στο χωριό από το σούπερ μάρκετ της Καλλιρρόης Χασιώτη και από τα καφενεία του Χαρίση Σαμαρά και του Σταμούλη Σάββα και στην Αθήνα από τα μέλη του Δ.Σ. του Συλλόγου και από το φωτογραφείο του Λεωνίδα Ζορμπά, Κειριαδών 158, Κ. Πετράλωνα, τηλ. 210-3421609 και από το καφενείο του Φώτη Μπαμπάνη, Εμμ. Μπενάκη 18, Αθήνα.
Ο δαίμων του τυπογραφείου δεν επέτρεψε κι αυτή τη φορά να κυκλοφορήσει ο κατάλογος, χωρίς λάθος. Έτσι από λάθος γράφτηκε το παλιό τηλέφωνο του Γιάννη Βασ. Σάββα. Το νέο του τηλέφωνο είναι το 698.2099547.
Γάμος
Ο Παναγιώτης Κων. Σταμάτης παντρεύτηκε την την Αγγελική Θεοδ. Μπλαχούρα από τα Πλατάνια Μάστρου.
Να ζήσουν ευτυχισμένοι.
Θάνατος
Έφυγε από κοντά μας η Αμαλία Πλακιά.
Στους συγγενείς θερμά συλλυπητήρια.
Η ιστορία του χωριού μας μέσα από παλιά έγγραφα
Το μέλος του Συλλόγου μας Αλέξανδρος Γερ. Καραγιάννης μας έστειλε το παρακάτω συμβολαιογραφικό έγγραφο του παππού του Αλεξ. Κων/νου Καραγιάννη που αποδεικνύει τις μεγάλες ζημιές που υπέστη η περιουσία του από τον εμπρησμό του χωριού μας από τους Ιταλούς κατακτητές στις 8/5/1943. Το έγγραφο αυτό επισυνάφθηκε στο φάκελο που έστειλε ο Σύλλογός μας σε συνεργασία με τον Δήμο Ξηρομέρου στο Υπουργείο Εσωτερικών για ν’ αναγνωριστούν ως μαρτυρικά τα τέσσερα (4) χωριά που κάηκαν στις 8 και 9/5/1943.
Αριθμ. 4513
Δήλωσις
Εν Χρυσοβίτση και εν τη οικία του Αλεξάνδρου Κωνσταντίνου Καραγιάννη, ένθα κληθείς μετέβην προς σύνταξιν του παρόντος σήμερον την έκτην (6) του μηνός Οκτωβρίου του χιλιοστού εννεακοσιοστού τεσσερακοστού τρίτου (1943) έτους, ημέραν Τετάρτην, ενώπιον εμού του συμβολαιογραφούντος Ειρηνοδίκου Ξηρομέρου Δημητρίου Κομνηνού Τζανίδου, κατοικοεδρεύοντος, ως εκ της υπηρεσίας μου, εν Αστακώ παρουσία και των γνωστών μου δύο μαρτύρων πολιτών Ελλήνων ενηλίκων και μη εξαιρετέων Λεωνίδα Περικλέους Τσόμπου, γεωργού και Κωνσταντίνου Αναστασίου Κορδαλή, επιχειρηματίου, κατοίκων αμφοτέρων Χρυσοβίτσης, ενεφανίσθησαν οι προς εμεί και τοις μάρτυσι γνωστοί και μη εξαιρετέοι Οδυσσέας Ευσταθίου Παπαδημητρίου, πρόεδρος Κοινότητας Χρυσοβίτσης, Κωνσταντίνος Ευαγγέλου Κιτσοκώστας, κτηματίας και Επαμεινώνδας Ευσταθίου Χρόνης, Κοινότικός Σύμβουλος, κάτοικοι άπαντες Χρυσοβίτσης και εδήλωσαν κατά τον γενόμενον την ογδόην (8) Μαϊου 1943 έτους εμπρησμόν ολόκληρουν του χωριού Χρυσοβίτσης υπό των ιταλικών στρατευμάτων κατοχής κατεστράφη εκ του γενομένου εμπρησμού παντελώς η περιουσία κινητή και ακίνητος του Αλεξάνδρου Κωνταντίνου Καραγιάννη, γεωργού, κατοίκου Χρυσοβίτσης, αποτελούμενη εκ μιας οικίας αξίας δραχμών πεντακοσίων (500.000) χιλιάδων, εκ των επίπλων και σκευών του αξίας δραχμώνν τετρακοσίων (400.000) χιλιάδων. Εκ ποσότητος καπνού πεντακοσίων οκάδων αξίας δραχμών πεντήκοντα (50.000) χιλιάδων, εκ διαφόρων τροφίμων αξίας εκατόν πεντήκοντα χιλιάδων (150.000) δραχμών, εκ των γεωργικών του εργασιών, εκ της καλύβας του και των κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων αξίας δραχμών διακοσίων (200.000) χιλιάδων, ήτοι σύνολον δραχμών χρυσών προπολεμικών ενός εκατομμυρίου εξακοσίων εκατόν πενήντα (1.650.000) χιλιάδων και προς βεβαίωσιν συνετάγη τη αιτήσει των το παρόν δι’ εισεπράχθησαν δια τέλος και δικαιώματά μου δραχμαί εξ χιλιάδες εβδομήκοντα πέντε (6075) και όπερ αναγνωσθέν ευκρινώς και μεγαλοφώνως εις επήκοον πάντων και βεβαιωθέν και μεγαλοφώνως εις επήκοον πάντων και βεβαιωθέν υπογράφεται παρά πάτων και εμού.
Οι δηλούντες
Οδυσ. Παπαδημητρίου
Κων. Κιτσοκώστας
Επαμ. Χρόνης
Οι μάρτυρες
Λεωνίδας Τσόμπος
Κων. Κορδαλής
Ο Συμβολαιογραφών Ειρηνοδίκης Ξηρομέρου
(Τ.Σ.) Δημ. Τζανίδης
Ακριβές αντίγραφον
Εν Αστακών τη 15 Οκτωβρίου 1943
Ο Συμβολαιογραφών Ειρηνοδίκης Ξηρομέρου
ΕΠΙΔΗΜΙΑ
Νέος καημός για των ανθρώπων το ταλαίπωρο το γένος,
λοιμός, κυτταρικός εχθρός αόρατος, με ορατό το μένος,
και σκοτεινή εντολή, όλη τη γη να μαγαρίσει.
Αισχρός, ..εχθρό σε κάνει με τους συνανθρώπους.
Ήθη εφιαλτικά, κι ανάρμοστους νέους τρόπους
μεσ' των ανθρώπων τα μυαλά και τις καρδιές πάει να ορίσει
Είναι ανίκητος και μιαρός, η νίκη είναι να φύγεις.
Να μην ορμήσει πάνω σου τους άλλους όταν σμίγεις,
και να σωθείς ματώνοντας αγάπες και φιλίες.
Τέρας της φύσης; ή υιός ανθρώπινης μωρίας;
Είμαστε άξιοι λοιπόν μιας τέτοιας τιμωρίας;
Η λογική σταμάτησε, κι ακολουθούν πολλές πολλές τελείες.
Που να προσπέσεις στους θεούς, στους ειδικούς ή στα βοτάνια.
Γονυπετής στο φόβο, ο πανικός σκορπολογάει την περηφάνεια.
Σκόρπιες κουβέντες που παιδεύουν κουρασμένους λογισμούς
Από παλιά ειπωμένο, ο άνθρωπος ... κερί και σίδερο συνάμα.
Σκύβω και πίνω απ΄ της αληθινής σοφίας του λαού, το νάμα,
κι έτσι κρατιέμαι, απ΄ του μυαλού μου τους αρχέγονους αρμούς.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΙΣΣΑΣ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Πριν από λίγες μέρες όλος ο κόσμος, κι εμείς μαζί, γιόρταζε την ημέρα που είναι αφιερωμένη στο περιβάλλον που αναντίρρητα είναι συνυφασμένο με τον άνθρωπο και την ύπαρξή του. Για το σημερινό άνθρωπο, το πρώτο, το στενό περιβάλλον του είναι το σπίτι με τους ανθρώπους του, που βρίσκονται γύρω του κάθε στιγμή και πλαταίνει συνεχώς, καθώς η ηλικία του προχωράει. Περιβάλλον του γίνεται τα βουνά με τα δάση, τα ποτάμια, οι λίμνες, τα σύνορα της πατρίδας του και καταλήγει στα σύνορα όλου του κόσμου διαγράφοντας ομόκεντρους κύκλους. Για τον πρωτόγονο άνθρωπο περιβάλλον του ήταν η φύση, που μέσα της γεννήθηκε και του διάθεσε ότι του χρειαζόταν για να κρατηθεί στη ζωή και να ευδοκιμήσει. Του είχε ευρύχωρα σπήλαια για κατοικίες, φωτιά για να ζεσταθεί, χόρτα, βολβούς, ρίζες και καρπούς γεμάτους χυμούς και εύγευστους, ξύλα για τη φωτιά του, τα όπλα του, τα εργαλεία του και όλες του τις δουλειές, φύλλα και κλαδιά και χόρτα για να στρώνει και να σκεπάζεται. Κι ας μην ξεχνάμε τα φύλλα συκής που κάλυψαν τα πιο ευαίσθητα σημεία του σώματος. Αργότερα που σχετίστηκε με τα ζώα, έκανε τα δέρματά τους ντυμασιές και ποδήματα. Έτσι, ανάλογα τους τόπους κατοικίας, ο άνθρωπος ονομάστηκε άνθρωπος των σπηλαίων ή των λιμναίων οικήσεων. Τα πρώτα όπλα των ανθρώπων ήταν τα ρόπαλα, κι ήταν αυτά που δόξασαν τον Ηρακλή, με τους άθλους που εκτέλεσε. Όλα τα σκεύη του σπιτιού και τα έπιπλα ήταν από ξύλο. Ένα άλλο πολύτιμο στοιχείο ή ας το πούμε καλύτερα αγαθό, που πρόσφερε η φύση στον άνθρωπο, είναι το νερό που ανάβλυζε από κρυσταλλένιες πηγές, καθαρό, δροσερό και υγιεινό και έτρεχε μουρμουρίζοντας να ποτίσει και να καρπίσει τη διψασμένη γη και ήταν μαζί με το οξυγόνο το <<ουκ άνευ>> των αρχαίων, για τον άνθρωπο και τη ζωή. Αυτό το διαπιστώνουμε σήμερα στις μεγάλες ερήμους.
Να πούμε, συμπληρωματικά πως στο περιβάλλον συγκαταλέγονται η ατμόσφαιρα, ο αιθέρας, ο ουρανός, γαλανός τη μέρα και έναστρος τη νύχτα, ο ορίζοντας και το σύμπαν, που άμεσα ή έμμεσα σχετίζονται και επηρεάζουν τον άνθρωπο.
Γεννήτορας, τροφός, σύντροφος και υπηρέτης του ανθρώπου το περιβάλλον. Συνήθως ο άνθρωπος γιορτάζει τους σταθμούς της ζωής του και τιμά τους μεγάλους ευεργέτες του και τις προσωπικότητες που συνέβαλαν ουσιωδώς στην εξέλιξή του. Πάει να παραλείψει εκείνο που χρωστάει την ίδια του ύπαρξη;Εξάλλου η δόση θέλει αντίδοση και η ευεργεσία ευγνωμοσύνη. Δεν θα πούμε αν σωστά ή λαθεμένα έγινε αυτή η διεθνής αφιέρωση μιας μέρας για το περιβάλλον.Πρώτα γιατί η πράξη δεν ξεφεύγει απ ́τα όρια της τυπικότητας, στα κατά συνθήκην ψεύδη που υπάρχουν κάτ’όνομα, αλλά βρίσκονται μακριά απ ́ την έννοια και την ουσία και η έγνοια για αυτό να μη λείπει από καμιά μέρα της ζωής μας.Δεύτερον γιατί έγινε πολύ όψιμα τη στιγμή που έχει αποδειχθεί ότι ο μεγαλύτερος εχθρός και καταστροφέας του είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, που εμπορευματοποίησε τα πάντα, ακόμα και τον ίδιο τον εαυτό του, που κατέβασε απ ́το θρόνο το Θεό του και στη θέση του ανέβασε το χρήμα. Ναι αυτό και μόνο με ενδιαφέρει, τον ακούμε να λέει, και θα το αποκτήσω με κάθε τρόπο. Θα διαγωνιστώ και θα τρικλοποδίσω τον απέναντί μου, να μη μου φράξει το δρόμο, θα γινώ ψεύτης, κλέφτης, απατεώνας, δόλιος, καταχραστής, θα τάζω και δεν θα γιορτάζω, θα γινώ άτιμος και ανέντιμος, όλους θα λιβανίζω κι απροσκύνητος θα μένω και άπιστος. Θα τηρήσω και θα σεβαστώ τη ρήση που κάποιος ανοιχτομάτης πριν από μένα διατύπωσε: ο θάνατός σου η ζωή μου. Και το χρήμα θα ρέει πακτωλός σε μένα.Κι ότι θέλω και γουστάρω θα γίνεται δικό μου. Τον παράδεισο θα φέρνω στη γη. Αυτές είναι οι αρχές του σημερινού ανθρώπου και οι συμπεριφορές του.
Είδαμε στα γρήγορα το περιβάλλον και τι του οφείλομε. Εμείς τι κάνομε για να το κρατήσομε θαλερό, να το βοηθήσομε να ανανεώνεται, και να μένει αγέραστο και ανεξάντλητη πηγή αγαθών αν θέλομε το γένος των ανθρώπων να διαιωνισθεί. Ο ποιητής Μαλακάσης, όταν είδε καμμένο το μικρό δάσος που ήταν συνυφασμένο με τα παιδικά μου χρόνια έπαθε κατάθλιψη και έφτασε στο χωριό κλαίοντας και μοιρολογώντας σε απελπιστική κατάσταση, αμίλητος Όλοι οι χωριανοί μαζεύτηκαν σπίτι του και το πένθος του πέρασε και στις καρδιές τους. Ξάγρυπνος ολονυχτίς και το πρωί παρουσίασε ζωντανεμένο το δάσος με το θαυμάσιο, σχετικό και θρηνικό ποίημα του. Στο Νομό μας νιώθαμε περήφανοι για το ιστορικό μας ποτάμι, τον Αχελλώο που σέρνει στα νερά του άμετρους μύθους και θρύλους και πλουτίζει και με τις προσχώσεις του μεγαλώνει το πλάτος της Αιτωλοακαρνανίας που μέχρι τον περασμένο αιώνα είχε τρεις ποταμούς.Τους δυο τους κράτησε η Αθήνα και τον τρίτο από το 1980 σκέφτηκαν οι πολιτικοί, για τα ψηφαλάκια και την εξουσία, να τον προσφέρουν στη Θεσσαλία και η Αιτωλοακαρνανία να μείνει εντελώς άνυδρη ή να παίρνει νερό... με το δελτίο. Συνηγοριά δεν υπήρξε από κανένα θεσμικό όργανο. Το Σ.τ.Ε είκοσι χρόνια τώρα ακυρώνει κάθε σχετικό νομοθέτημα και η Ε.Ε στάθηκε μακριά από αυτό το ατόπημα και το καταδίκασε. Όμως αυτοί το χαβά τους. Οι σημερινοί σωτήρες μας, ακούστηκε πως κάτι μαγειρεύουν και μεθοδεύουν για να προχωρήσει το εγχείρημα. Ποιος είπε ότι οι πολιτικοί κυβερνούν με σύνεση και φρόνηση και κατά το ορθόν και δίκαιον, και απομακρύνθηκαν από τα κόλπα και τα τερτίπια των Μαυροκορδάτων και των Κωλέτηδων; Έχομε ένα άλλο δείγμα με τις λεγόμενες επενδύσεις, που οι ξένοι και οι ντόπιοι καπιταλιστές- δε θα πέφταμε έξω αν τους λέγαμε πλιατσικολόγους- εξασφαλίζουν ασυδοσία, και δεν διστάζουν να παραβιάζουν κατά το δοκούν, χωρίς καμία συνέπεια, εις βάρος τους. Είδατε τι έγινε στις Σκουριές, όπου τεράστιες δασικές εκτάσεις αποψιλώθηκαν και η συλλογή του χρυσού γίνεται με απαγορευμένες ύλες και άκρως καταστροφικές που δηλητηριάζουν τα γήινα στρώματα και καταστρέφουν τους υδροφόρους ορίζοντες. Οι προηγούμενοι έλαβαν μέτρα, οι σημερινοί επιτρέπουν τα πάντα και ο τόπος κινδυνεύει να ερημωθεί πλήρως και οι κάτοικοι να μεταναστέψουν.
Πριν από τον τελευταίο μεγάλο πόλεμο ο κόσμος είχε τις αισθήσεις του αναπτυγμένες σε μεγάλο βαθμό. Μιλούσαν τότε για <<γαλατική ευγένεια>>,διδάσκονταν η αβροφροσύνη και οι καλοί τρόποι, υπήρχε το Savoir Vivre, ο πλατωνικός έρωτας, το φιλότιμο, κυριαρχούσε ο ρομαντισμός με τους λεπτούς τρόπους και συμπεριφορές, με τη λατρεία και την αγάπη και όλα τα ανώτερα αισθήματα φωλιασμένα μέσα τους με τις γυναίκες ιέρειες στο ναό της καρδιάς τους. Είχε ιδέες τότε ο κόσμος και ψηλά πετάγματα και ιδανικά που θυσιάζονταν γι’ αυτά. Στον ύπνο και στο ξύπνιο του ονειροπολούσε, έχτιζε παλάτια και έφτιαχνε έναν κόσμο καινούργιο, δικό του, στα μέτρα του και με την εποχή συμβατό. Τότε ο κόσμος είχε όρεξη και καλή διάθεση. Γιόρταζε, πανηγύριζε, τραγουδούσε, χόρευε και διασκέδαζε, γλεντούσε την τσαχπίνα και θυσίαζε και το παλιάμπελο για χάρη της. Τα χρόνια γύρω από το ́45 ο Αστακός είχε τους κανταδόρους του με επικεφαλής εκείνο τον τρομερό Αράπη του Τάσου Μακρή, με τη βαθιά μπάσα φωνή, και με τα όμορφα και γλυκά τραγούδια έκανε το θηλυκό κόσμο να ξαγρυπνά στα μπαλκόνια και στα ανοιχτά παράθυρα. Και στη Χρυσοβίτσα τα παιδιά έλεγαν τα τραγούδια τους γύρω από το κυπαρίσσι της πλατείας.
Σήμερα τίποτα δεν έμεινε από αυτά. Τα χωριά άδειασαν και ζουν μόνο για τα καλοκαίρια, με τους ξενιτεμένους νοσταλγούς που τα επισκέπτονται. Το σταμάτημα του βελανιδιού και η κατάργηση του καπνού ήταν η χαριστική βολή, για την ύπαιθρο. Αλλά και οι πόλεις δεν είχαν
καλύτερη τύχη. Η βιομηχανία κατέρρευσε μετά την κατάργηση των δασμών και οι οικοτεχνίες δεν άντεξαν στο άνοιγμα των συνόρων.Οι άνθρωποι ζουν κλεισμένοι στα σπίτια τους και στο εγώ τους. Δεν γνωρίζουν τον διπλανό και τον απέναντι. Πεθαίνεις και κανένας δεν σε αποζητά. Για ό,τι συμβαίνει έχομε το <<πέρα βρέχει>> και το <<ότι κλείνει η πόρτα σου>>.Να μιλήσομε τώρα για αισθήματα; Θυμίζουν καντήλι που σώθηκε το λάδι και έσβησε. Τα ενδιαφέροντα περιστρέφονται γύρω από την <<κονόμα>> όπου ανθεί το λαθρεμπόριο, το παρεμπόριο, το εμπόριο ναρκωτικών και απαγορευμένων ουσιών και τσιγάρων κατά τρόπον προκλητικόν από τις αρχές που κάνουν στραβά μάτια και τη δικαιοσύνη που στέκει άπραγη. Οι λεγόμενοι επενδυτές ψάχνουν να βρουν υπανάπτυκτες χώρες που διαθέτουν πηγές πλούτου πηγαίνουν και εγκαθίστανται και αρχίζουν κατά τρόπον ληστρικόν την εκμετάλλευση χρησιμοποιούντες εργάτες με μισθούς και αμοιβές που ούτε το ψωμί τους να εξασφαλίσουν δεν φτάνουν.Ξεζουμίζουν τον τόπο και ύστερα τα μαζεύουν, αφήνοντας τον τόπο ελεεινό και αξιοδάκρυτο ,χωρίς καμία προοπτική και σε πλήρη ερήμωση.Ας πάμε τώρα στη Βραζιλία. Εκεί οι αδίστακτοι Αμερικανοί καπιταλιστές από πολλά χρόνια,πάλευαν να προμηθευτούν φτηνή ξυλεία και το πέτυχαν. Εκεί οι ανάξιοι κυβερνήτες τους παραχώρησαν το δικαίωμα της εκχέρσωσης του τεράστιου δάσους του Αμαζονίου του μεγαλύτερου πνεύμονα του κόσμου.Μετά ήρθαν οι φωτιές που εξαφάνισαν τα πυκνά δάση της Καλιφόρνιας. Το ίδιο έγινε και στα δάση της Αυστραλίας. Μεγάλες πυρκαγιές δεν έλειψαν και από πολλές άλλες χώρες και η έκταση των καμένων εκτάσεων μεγάλωσε αισθητά. Αλλά και η χώρα μας δεν υστέρησε σ ́ αυτόν τον τομέα.Στην Αττική επινοήθηκε ένας τρόπος ειδικός για την παραχώρηση εκτάσεων, μέσω συνεταιρισμών από τους υπαλλήλους διαφόρων υπουργείων ή ομοιοεπαγγελματικών ενώσεων. Επεσήμαναν εκτάσεις, που τους βόλευαν και με υπόμνημα ζητούσαν την παραχώρησή τους και το πετύχαιναν.Έπειτα το ίδιο το κράτος έκανε παραχωρήσεις δασικών εκτάσεων στα χαϊδεμένα του παιδιά, τους Αξιωματικούς.Έτσι έχομε την Καλλιτεχνούπολη και την Ιπποκράτειο Πολιτεία των γιατρών. Έπειτα το περιβάλλον δεν ανέχτηκε την έκλυση αερίων από καύσεις πετρελαίου και άλλων χημικών υλών, ενώ η αλματώδης αύξηση των πηγών ενέργειας και των καύσεων προκάλεσε την αύξηση της θερμοκρασίας και το λιώσιμο των πάγων στους πόλους και τα φυσικά φαινόμενα-κατακλυσμιαίες βροχές και τις καταστροφικές ενέργειες ενώ οι εκθέσεις και οι εισηγήσεις των ειδικών επιστημόνων πέφτουν στο κενό.
Απλά αγγίξαμε το περιβάλλον` δεν εξαντλήσαμε το θέμα. Βρήκαμε ότι εκδικείται τον άνθρωπο για την αστοργία που επέδειξε απέναντί του. Η αξία του ανθρώπου εκμηδενίστηκε, όπως όλες οι αξίες, εκτός από εκείνη του χρήματος που θεοποιήθηκε. Ο άνθρωπος απαξιώθηκε εντελώς από το διεθνές κατεστημένο και όταν βρεθεί στο δρόμο τους, αόρατες δυνάμεις τον εξαφανίζουν και είναι οι ίδιες που κρατούν λεύτερους λαθρέμπορους διεθνούς ολκής.
15.6.2020
Πάνος Λαζαρόπουλος
Το πέρασμα του βασιλικού ζεύγους από τη Χρυσοβίτσα (22.05.1839)
Γράφει ο Ιωάννης Δημητρούκα, διδάκτωρ ιστορίας, επίτιμος σχολικός σύμβουλος.
Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι ευρωπαίοι ταξιδιώτες πολύ σπάνια ταξίδευαν στην ενδοχώρα της Δ. Στερεάς Ελλάδας, αν και η περιοχή έκειτο πάνω στο θαλάσσιο δρόμο που οδηγούσε από τη Βενετία προς την Κρήτη και την ΝΑ Μεσόγειο. Μερικοί από αυτούς προσορμίζονταν στα λιμάνια της Δ και Ν ακτής (Βόνιτσα, Μεσολόγγι, Ανατολικό και Ναύπακτος), για να ανεφοδιαστούν σε τροφές και νερό, αλλά συνήθως απέφευγαν τα ταξίδια προς την ενδοχώρα εξαιτίας της φύσης της τουρκικής εξουσίας, του κινδύνου των ληστών και της ύπαρξης δύσβατων ορεινών όγκων.
Η κατάσταση φαίνεται ότι άρχισε να αλλάζει στα τέλη του 18ου στις αρχές του 19ου αι. Το 1780 οι Γάλλοι J. Foucherot και L. Fauvel διέσχισαν την Αιτωλοακαρνανία με πολυπληθή συνοδεία ενόπλων. Η αποστολή τους ήταν να εντοπίσουν και να αγοράσουν αρχαιότητες. Οι δύο περιηγητές, αφού αποβιβάστηκαν στο Λουτράκι και πέρασαν από τα χωριά Κατούνα, Μαχαλάς και Πρόδρομος, παρακάμπτοντας τη Χρυσοβίτσα, διέσχισαν το δάσος της Μάνινας, πέρασαν τον Αχελώο με βάρκες στη Γουριά και έφτασαν στη Μάστρου. Οι επόμενοι σταθμοί του ταξιδιού τους ήταν το Ανατολικό και το Μεσολόγγι (Βλ. Ε. Α. Πριόβολος, Η Αιτωλοακαρνανία με τα μάτια των περιηγητών, Αθήνα 2004, σσ. 73-74). Οι δύο αυτοί Γάλλοι υπήρξαν οι πρώτοι Ευρωπαίοι, οι οποίοι διέσχισαν το εσωτερικό της Αιτωλοακαρνανίας 100 και πλέον χρόνια μετά το ταξίδι του Εβλιά Τσελεμπή.
Οι σημαντικότεροι ταξιδιώτες, οι οποίοι επισκέφθηκαν τη Δυτική Στερεά πριν από την Επανάσταση και μας άφησαν ένα μεγάλο πλούτο πληροφοριών, ήταν ο άγγλος τοπογράφος και κατάσκοπος W. M. Leake και ο γάλλος πρόξενος στα Ιωάννινα Fr. Pouqueville. Ήταν οι κορυφαίοι περιηγητές σε μια εποχή περιηγητικού οργασμού, κατά την οποία και άλλοι Ευρωπαίοι ταξίδεψαν στη Δ. Ελλάδα.
Μετά την εγκαθίδρυση του Ελληνικού Βασιλείου και την ενθρόνιση του Όθωνος το ρεύμα των ευρωπαίων ταξιδιωτών διογκώνεται συνεχώς. Σ’ αυτούς περιλαμβάνονται τώρα και πολλοί Γερμανοί. Οι περισσότεροι ήλθαν στην Ελλάδα μαζί με τον Όθωνα και έτσι απέκτησαν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να περιηγηθούν τη χώρα-λίκνο του ευρωπαϊκού πολιτισμού και να γνωρίσουν τους απογόνους των αρχαίων Ελλήνων.
Ένας από αυτούς ήταν ο γερμανός καθηγητής φιλοσοφίας Christian August Brandis. Συνόδευσε τον Όθωνα στις δύο περιοδείες του ανά τη Στερεά Ελλάδα κατά το φθινόπωρο του 1838 και την άνοιξη του 1839, τη δεύτερη φορά με τη συμμετοχή της Αμαλίας. Ο Brandis συνέγραψε την τριλογία «Mittheilungen über Griechenland»,-«Ανακοινώσεις για την Ελλάδα». Στο πρώτο μέρος της, υπό τον τίτλο «Reiseskizzen»- «Ταξιδιωτικά σκίτσα», παρουσίασε γεγονότα και εικόνες από τις δύο βασιλικές περιοδείες, στις οποίες συμμετείχε και ο ίδιος.
Στιγμιότυπα από την περιοδεία του 1839 παρουσιάζονται στη συνέχεια. Ο Όθων και η συνοδεία του, προερχόμενοι από τη Βόνιτσα, έφτασαν στα παράλια της Δ. Ελλάδας και επισκέφθηκαν το Μύτικα. Στη συνέχεια, παρακάμπτοντας τον αρχαίο Αστακό και το Δραγαμέστο, πέρασαν από το Βασιλόπουλο και έφτασαν στη Χρυσοβίτσα. Αφού διανυκτέρευσαν στο χωριό που έκειτο στις πλαγιές του Αλογοβουνιού, συνέχισαν προς τα περάσματα του Αχελώου. Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Brandis περιγράφει την πορεία μεταξύ Μύτικα και Αχελώου:
«Αλλά και η ανατολική πλευρά αυτών των ορέων (μεταξύ Μύτικα και Δραγαμέστου) είναι βραχώδης, τραχιά και απότομη και ο ταξιδιώτης, μόνο αφού κατέβει για μια ώρα το βουνό, φτάνει σε μια δασωμένη χαράδρα και διά μέσου αυτής σε μια ορεινή κοιλάδα, πλάτους ίσως μιας ώρας, η οποία δυτικά ανοίγεται στη θάλασσα• εδώ δεσπόζουν οι οχυρώσεις ενός επιβλητικού και μυτερού κωνικού βουνού. Η απόσταση δε μας επέτρεψε να ανέβουμε στα ερείπια της πόλης Αστακός, πλησίον του χωριού Δραγαμέστου. Γιατί, χωρίς να επισκεφθούμε τον Κόλπο, στους πρόποδες του Αστακού, έπρεπε ξεκινώντας από τον τόπο διαμονής μας, το χωριό Βασιλόπουλο, που ήταν χτισμένο ψηλά στο βουνό και απείχε περίπου μιάμισης ώρας πορεία από τα ερείπια του αρχαίου Αστακού, να στραφούμε προς νότο και να χωθούμε ακόμη βαθύτερα στα δάση της Ακαρνανίας.
Έτσι η πορεία μας συνεχίστηκε την ίδια ημέρα για τρεις ώρες σχεδόν μέσα από χαράδρες γεμάτες βελανιδιές και την επόμενη ημέρα για τον ίδιο σχεδόν χρόνο πάνω από δασωμένα υψώματα και μέσα από δασωμένες κοιλάδες, μέχρι να φτάσουμε στη κοιλάδα του Αχελώου. Διανυκτερεύσαμε σε μια κοιλάδα που είχε κάποιο υψόμετρο και ήταν περικυκλωμένη από δασωμένα βουνά, στα αρκετά ευρύχωρα πετρόκτιστα σπίτια του χωριού Χρυσοβίτσα. Αντίκρυ από αυτή, επίσης πάνω σε ύψωμα κείται το χωριό Πρόδρομος, αποτελούμενο εν μέρει από πέτρινες κατοικίες και εν μέρει από καλύβες.
Ανάμεσα στα δύο χωριά υπάρχει ένα δασωμένος λόφος με εκτεταμένα ερείπια. Κάτω, γύρω από τα ριζά του λόφου, υπάρχουν μερικά ερείπια ενός τετράγωνου εξωτερικού τείχους. Το μέσο του υψώματος περιτρέχει ο περίβολος των τειχών αποτελούμενος από πολυγωνικούς δόμους, με μια πύλη και τρεις πυλίδες. Οι πύλες (η μεγάλη και οι μικρές) προστατεύονται από πύργους, οικοδομημένους με τετράγωνος δόμους• από πύργους προστατεύονται και οι γωνίες του πολυγωνικού περιβόλου. Πιο ψηλά υπάρχουν τα χτισμένα με τετράγωνους δόμους θεμέλια ενός μακρόστενου κτιρίου που μοιάζει με φρούριο (Σ.Σ.: Τα ερείπια ανήκουν στα αρχαία Κόροντα).
Πολλά άλλα αρχαία ερείπια υπάρχουν σ’ αυτό το τμήμα του δάσους, τόσο προς το μέρος του ποταμού όσο και προς το μέρος της θάλασσας, τα οποία έχουν περιγραφεί κατά ένα μεγάλο μέρος από το συνταγματάρχη M. W. Leake. Ασφαλώς σε καμιά άλλη περιοχή της Ελλάδας με την ίδια έκταση δεν υπάρχουν πολυαριθμότερα αρχαία ερείπια. Ήδη στην εποχή του Στράβωνος πολλές αρχαίες πόλεις της Δυτικής Ελλάδας που ανήκαν στις περιοχές της Ακαρνανίας και της Αιτωλίας έκειντο σε ερείπια, αυτές που άλλοτε υπήρξαν το κύριο στολίδι της Ελλάδας (Σ.Σ.: Στράβων 1, 1, σ. 329: «Τὸ δὲ παλαιὸν πρόσχημα τῆς Ἑλλάδος ἦν ταῦτα τὰ κτίσματα». Εδώ γίνεται αρχικά λόγος για την Καλυδώνα και την Πλευρώνα). Αν οι πολυάριθμοι ερειπιώνες πόλεων οφείλουν τη διατήρησή τους στα δάση, από τα οποία περιβάλλονται, αποδεικνύουν πάντως ότι αυτές οι περιοχές της Ακαρνανίας και της Αιτωλίας είχαν πυκνή κατοίκηση και οι κάτοικοι, εξαιτίας των αδιάκοπων πολέμων στις κώμες και τα χωριά τους, όπως και στις πόλεις, ήταν υποχρεωμένοι να οχυρωθούν. Τα χωριά της περιοχής αυτής (Κάρλελι), τα οποία στα χρόνια του M. W. Leake, κάτω από το βαρύ σκήπτρο του Αλή Πασά, είχαν ερημωθεί σε μεγάλο βαθμό, σήμερα βρίσκονται στην ευχάριστη κατάσταση να ακμάζουν και πάλι.
Την επόμενη ημέρα συνεχίστηκε το ταξίδι μέσα στη βαθιά ερημιά του δάσους, η οποία διακόπηκε μόνο από ένα χωριό ποιμένων και μερικές καλύβες (Σ. Μ. Ίσως πρόκειται για τα Βλυζανίτικά Πηγάδια ή το Αγράμπελο), μέχρις ότου ανοίχθηκε μπροστά μας προς μεγάλη μας έκπληξη η καρποφόρα, αλλά άδενδρη κοιλάδα του αργυροδίνη Αχελώου (Σ.Σ.: Διονύσιος Περιηγητής, 433: «Ἀχελῷος ἀργυροδίνης»), ο οποίος δεσπόζει στην περιοχή (Σ.Σ.: Ἰλιὰς 21, 194: «Κρείων Ἀχελῷος») και φέρει ακόμη την ονομασία «Ασπροπόταμος», με την ψηλή λοφοσειρά ανατολικά, επί της οποίας ευρίσκονται πολλά ωραία χωριά και αρχαία ερείπια, και την ψηλότερη οροσειρά παραπέρα, κατά μήκος της οποίας εκτείνονται οι μεγάλες λίμνες του Βραχωριού και του Αγγελοκάστρου (Τριχωνίς και Λυσιμαχία). Η θέση της περαταριάς της Ποδολοβίτσας (σήμερα Πεντάλοφος», με την οποία ο ταξιδιώτης διαπλέει το ποτάμι, ή μάλλον το κοντινό χωριό Γουριά που κείται στην αριστερή όχθη θα ήταν οι κατά προτίμηση κατάλληλες αφετηρίες για αρχαιολογικές εκδρομές προς την άνω και κάτω κοιλάδα του Αχελώου.
Ο ταξιδιώτης ανεβαίνοντας το ρεύμα του Αχελώου βρίσκει τα σημαντικά ερείπια της Στράτου που δεν απέχουν ούτε πέντε ώρες, το Αγγελόκαστρο που απέχει μία ώρα και μεταξύ αυτών των δύο πολλά παλαιόκαστρα, όπως την Παλαιομάνινα (Παλαιά Μάνη). Περισσότερα ακόμη παλαιόκαστρα βρίσκεις, αν στραφείς από τη δεξιά όχθη του ποταμού προς τις λίμνες Οζερός και Αμβρακία. Επίσης στην περιοχή μεταξύ Στράτου και της γέφυρας της Ταρταρίνας (Σ. Μ.: δηλαδή της Τατάρνας) δεν λείπουν τα ίχνη αρχαίων πόλεων. Από τη Γουριά ο ταξιδιώτης φτάνει σε τρεις ώρες στο στόμιο του Αχελώου, όπου κείται το Τριγαρδόκαστρο, τα αξιοσημείωτα υπολείμματα των τειχών της αρχαίας πόλης Οινιάδαι (Σ. Σ.: W. M. Leake, Travels ... ό. π., vol. III, σσ. 556 εξ. D. Urquhart, The Spirit of the East, vol. I, London 1838, σσ. 63 εξ.)» (Chr. A. Brandis, «Mittheilungen über Griechenland», Μέρος 1ο: «Reiseskizzen», Λειψία 1842, σσ. 61-64).
Μερικά σχόλια πάνω στο κείμενο:
1. Δεν είναι απολύτως σαφές ποιο δρόμο χρησιμοποίησε το βασιλικό ζεύγος μεταξύ Βασιλοπούλου κα Χρυσοβίτσας. Η πορεία διήρκεσε τρεις ώρες «μέσα από χαράδρες γεμάτες βελανιδιές». Αν και είναι πολύ πιθανό, από το κείμενο δεν προκύπτει αναμφίβολα ότι η βασιλική πομπή κινήθηκε από το γνωστό πετρώδη δρόμο που διέσχιζε τον αυχένα του Λυκοδοντιού.
2. Σε σχέση με γεγονότα που έλαβαν χώρα στη διάρκεια της διαμονής του βασιλικού ζεύγους στο Μύτικα εκτός των πληροφοριών του Brandis και τις αναφορές των εφημερίδων της εποχής έχουν διασωθεί και κάποιες τοπικές παραδόσεις. Δυστυχώς σε σχέση με τη διαμονή του ζεύγους στη Χρυσοβίτσα τέτοιες παραδόσεις δεν υπάρχουν ή, αν υπήρχαν, δεν έχουν διασωθεί, καθώς έχουν παρέλθει έκτοτε 180 χρόνια!
3. Έτσι το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι ο βασιλιάς και η πολυάριθμη συνοδεία του επέλεξαν τα κατ’ εξοχήν ευρύχωρα και άνετα από τα πετρόκτιστα σπίτια του χωριού, για να διανυκτερεύσουν το βράδυ της 22ας Μαΐου 1839. Η πρόοδος του χωριού σε σχέση με την εικόνα που παρουσίαζε στη διάρκεια της Επανάστασης ήταν εμφανής. Έτσι, ενώ ο γιατρός I. Millingen έκανε λόγο για τις άθλιες καλύβες του χωριού, όπου είχαν καταλύσει αυτός και οι σύντροφοί του κατά το φθινόπωρο του 1824, το 1839 όλα ή τα περισσότερα σπίτια του χωριού ήταν πετρόκτιστα, ενώ ο αντικρινός Πρόδρομος αποτελούνταν εν μέρει από πέτρινα σποίτια και εν μέρει από καλύβες. Η πρόοδος της Χρυσοβίτσας και των γύρω χωριών, προφανώς οφειλόταν στην επανάληψη της παραγωγικής δραστηριότητας, μετά την επανάσταση, και ειδικά της συλλογής βελανιδιού που εξασφάλιζε σημαντικά έσοδα σε κάθε οικογένεια.
4. Σε ποια σπίτια διέμεινε το βασιλικό ζεύγος και η πολυπληθής συνοδεία του; Δυστυχώς αγνοούμε τους ιδιοκτήτες αυτών των σπιτιών. Μπορούμε μόνο να υποθέσουμε ότι, όπως συνέβη σε άλλες γνωστές περιπτώσεις, αυτά θα ανήκαν στις τοπικές αυθεντίες: παρέδρους, δασκάλους, αγωνιστές, γαιοκτήμονες κτλ. Γνωρίζουμε ότι η Χρυσοβίτσα στη δεκαπενταετία 1829-43 εκπροσωπήθηκε συχνά σε επίπεδο επαρχιακής και τοπικής αυτοδιοίκησης από τους Δ. Γκόλια, γαιοκτήμονα, Ιω. Κατζιανόπουλο, Γ. Σανδάλα, δάσκαλο, Ν. Ζορμπά, γηραιό αγωνιστή, Ιω. Ταμπουρατζή, πάρεδρο, Νούσα Στάϊκο και Δ. Νταγιάντα, αρχιποιμένες. Σ’ αυτούς κατά πάσα πιθανότητα ανήκαν οι κατοικίες, στις οποίες κατέλυσαν οι υψηλοί φιλοξενούμενοι του χωριού.
5. Την επόμενη ημέρα η βασιλική συνοδεία, βοηθούμενη πιθανώς από τοπικούς οδηγούς, αποχαιρέτησε το χωριό και προχώρησε «πάνω από δασωμένα υψώματα και μέσα από δασωμένες κοιλάδες». Ήταν ο δρόμος της Μάνινας που κατέληγε στον Αχελώο, το τελευταίο τμήμα του μεταξύ Καρβασαρά και Αχελώου δρόμου που χρησιμοποιούσαν συχνότατα τα τουρκικά σώματα, τα οποία κατέρχονταν από τα Ιωάννινα και την Άρτα προς το Μεσολόγγι
6. Για τη μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού της αρχαίας Ακαρνανίας, ο Goetz W. Faisst, Apollon Aktios, Band 1: Apollon: Sein neuerforschtes Heiligtum bei Vonitsa in Akarnanien, Nordenstedt 2013, σ. 23, επισημαίνει: «Αν και η επιφάνεια της Ακαρνανίας καλύπτεται σχεδόν εξολοκλήρου από ορεινά εδάφη, πρέπει ωστόσο να αναγνωρίσουμε ότι αυτός ο απτός πολιτισμικός χώρος κατά την αρχαιότητα δεν υπήρξε μόνο πολύ πυκνοκατοικημένος, αλλά διέθετε και ένα πυκνό οδικό δίκτυο».
Εξήγηση συντομογραφιών
σ. σελίδα
σσ. σελίδες
Σ. Σ. Σημείωση συγγραφέα
Σ. Μ. Σημείωση μεταφραστή
Από αφηγήσεις της μάνας στο χωριό
Δήμητρα Φατσιλέτου
Μάρτιος-Απρίλιος 2020.
Ο κορονοιός ήρθε. Ας ευχηθούμε να μή μείνει. Ανεπιθύμητος.
Τα κρύα που δεν είχαμε το χειμώνα, έκαναν έντονη την παρουσία τους. Παγωνιά παντού.
Οι άνεμοι της Άνοιξης ήρθαν δυνατοί και κόντρα στο ταξίδι των πουλιών.
Καταιγίδες σάρωσαν τη χώρα.
Τα χελιδόνια δεν κατάφεραν να φθάσουν στον προορισμό τους όλα....
Καλωσορίζουμε τα χελιδόνια που ήρθαν. Λυπούμαστε γι όσα δεν αξιώθηκαν να φτάσουν...
Ξεφυλλίζω τις σημειώσεις που κράτησα από αφηγήσεις της μάνας μου, της Χριστίνας(Ξτίνας) Φατσιλέτου. Γεννήθηκε στον Πρόδρομο. Παντρεύτηκε στη Χρυσοβίτσα.
Μεταφέρω την αφήγησηή της, χωρίς καμία διόρθωση στο λόγο της.
«Αρχές του Μάρτη,ασβεστώναμε το χαγιάτι και γύρω από τις φωλιές των χελιδονιών, καρφώναμε τσίγκια.
Τα χελιδόνια έχουν το χούι όταν κοτσλάνε,να γυρίζουν τον κωλαράκο τους όξω από τη φωλιά και προυτς τ’ αμολάνε.
Έτσι λοιπόν, τα κάνανε στον τσίγκο και δε μας λέρωναν το κιρέτς.
Τον καθαρίζαμε συχνά τον τσίγκο.
Όταν τέλος του Μάρτη έρχονταν το πρώτο χελιδόνι, ούλα τα παιδιά ξεχυνόμαστε στις ρούγες, τρέχαμε και τραγουδούσαμε, «ήρθαν τα χελιδόνια, ήρθαν τα χελιδόνια» και κάναμε τα χέρια μας φτερά.
Το να φκιάσουν τα χελιδόνια φωλιά στο σπίτι μας, το είχαμε σαν ευλογία.
Κι ακόμα...
Όλο το χειμώνα φροντίζαμε να τρίβουμε ψωμάκια στην αυλή να τρώνε τα σπουργιτάκια τα καημένα.
Ως κι ο πατέρας μου που ήταν κυνηγός σκόρπαγε ψωμάκι.
Όμως, σκότωνε πουλιά, αλεπούδες κι έκοβε τις ουρές, σκότωνε κουνάβια κι ότι ήταν σε δέντρο.
Με έπαιρνε κι εμένα μαζί του να τα μαζεύω. Άμα σκότωνε πολλά, μου έλεγε « άστα, μη μαζεύεις άλλα»...τότε γιατί τα σκοτώνεις μωρέ πατέρα;
Μας έβαζε να τα μαδάμε. Μαγείρευε η μάνα μου και δίναμε και στο χωριό.
Επειδή βαριόμασταν να τα μαδάμε, εμείς τα παιδιά, κρυφά σκάβαμε λακούβες και χώναμε στο χώμα τα μισά.
Ήταν ένα κοριτσάκι η Μαγδάλω, που όλο έπαιρνε ένα σκοτωμένο πουλάκι στη χούφτα της, πήγαινε πιό ‘κει, το κρατούσε σφιχτά στο στήθος της και έκλαιγε με αναφιλητά.
Τα άλλά παιδιά την κορόιδευαν.
Εγώ, μάδαγα, μάδαγα, μάδαγα...
Το βράδυ, έβλεπα όνειρα. Πολλά πουλιά να πετάνε.
Μιά βραδιά είδα πολλά πουλάκια στη φωλιά με ανοιχτό το στόμα κατά τον ουρανό. Ήρθε λέει ένα μεγάλο πουλί και τα πήρε.
Τάχαμου, τους είπε -χωρίς να το ακούσω αλλά το κατάλαβα στο όνειρο.
« Πάμε ψηλά στο βουνό να σας κρύψω να σωθείτε».
Κι αυτά, χωρίς φτερά- όπως γίνονταν όταν τα μαδούσαμε-άρχισαν να πετούν και να χάνονται. Πήγα στη φωλιά και τήραξα. Έμεινε ένα. Το πήρα, το’χωσα στην τσέπη και γύρισα σπίτι. Το έκρυψα κάπου λέει και το τάιζα στο στόμα.
Ξύπνησα με χαρά και αγωνία.
Την άλλη μέρα, όπως πάαινα στο δρόμο, με μιά φέτα ψωμί, με ζάχαρι και λάδι απλωμένο και το δάγκανα,βλέπω ένα πουλάκι κάτω. Όπως αυτό του ονείρου. Το πήρα και το ‘χωσα στην τσέπη.
- όπως στο όνειρο-.
Το πήγα σπίτι και του έκανα φωλιά με τσόλια.
Το είπα στα άλλα τα παιδιά και το προσέχαμε.
Το χουχουλίζαμε στην παλάμη μας κι εγώ του άνοιγα το στόμα και του έμπηχνα σβωλάκια ψωμί μέχρι να γεμίσει η μαμάκα του. Με τις μέρες, έβγαλε φτερά και πέταξε. Δεν έφυγε όμως...έμεινε εκεί πια, κι από Φλεβάρη μας κελαιδούσε κάθε ξημέρωμα πάνω στο δέντρο.
Λες κι ήθελε να παίξει μαζί μας όταν μαζευόμασταν τα παιδιά. Από κλαρί σε κλαρί, μας ακολουθούσε και πιτ πιτ πιτ, όταν εμεις παίζαμε, αυτό λάλαγε ένα τραγούδι που μας μάγευε.
« Νάτο, νάτο, ήρθε» λέγαμε και γελούσαμε ευτυχισμένα.
Το αγάπησαν και οι μεγάλοι.
Το περίμεναν κάθε χρόνο στο τραγούδι!
Ο πατέρας μου, δεν έβγαλε τουφέκι.
«Είναι κότσυφας ωρέ!» είπε σοβαρός μια μέρα. «Έχει νόστιμο κρέας. Αλλά αυτό είναι δικό μας. Είναι χωριανός μας»
Από τότε, άφησε τα πουλιά ήσυχα.
Όχι όμως τις αλεπούδες, τις νυφίτσες και τα κουνάβια.
Κι όλο έφερνε ουρές....
Εγώ δεν ξαναπήγα μαζί του.
Έκλαιγα και με έλεγε
« λυπήστρω».
Το club MOLOS άνοιξε τις πύλες του και σας περιμένει στη Πογωνιά- ΠΑΛΑΙΡΟΥ και αυτό το καλοκαίρι!!
Το καλύτερο beach bar στην Αιτωλοακαρνανία, στη περιοχή Πογωνιά Παλαίρου, το Club MOLOS άνοιξε τις πύλες του και σας περιμένει και αυτό το καλοκαίρι, καθημερινά για να απολαύσετε το καφέ σας ή το φαγητό σας ή το ποτό σας και να διασκεδάσετε και να χαρείτε το κολύμπι σε μια από τις πιο όμορφες παραλίες του Ιονίου.
Το Club MOLOS, λειτουργεί από το πρωϊ μέχρι το βράδυ, προσφέροντας ελληνικές μπύρες, εξεζητημένα cocktails, παγωτά, πολύ καλό καφέ και snacks........
Για πληροφορίες:
Beach bar Μώλος
Πογωνιά Παλαίρου
Αιτωλοακαρνανίας
Για κρατήσεις: 6945-452736, 26430-42124, 6944-310016.
