Εισηγητές:
-κ. Νικ. Γκιολές ομότιμος
Καθηγητής της φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών.
-κ. Νικ. Ζίας ομότιμος
Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Συντονιστής ο κ. Παναγιώτης
Κοντός, Αν. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος της ΑΙ.ΠΟ.Ε.
Παρακαλούμε να μας τιμήσετε με
την παρουσία σας.
Ο Γεν. Γραμματέας Ο
Πρόεδρος
Γιάννης Καρύτσας Παναγιώτης
Ι. Κοντός
Μια από τις τρεις ανασκαφές που παρουσιάζονται στο βιβλίο του Αθανάσιου Παλιούρα
Σπήλαιο του Αγ. Νικολάου Βαράσοβας που ανέδειξε τον σπηλαιώδη ασκητισμό και την Βαράσοβα ως το «Άγιο Όρος της Αιτωλίας» και το προσκύνημα στον Άγιο Νικόλαο.
.jpg)
Οι δυνατότητες ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας με επίκεντρο την αναρρίχηση στη Βαράσοβα είναι πολύ μεγάλες. Θεωρούμε επιβεβλημένο ένα συνολικό σχεδιασμό που θα περιλαμβάνει την αντικατάσταση των καρφιών, τις εκπαιδευτικές διαδρομές, τα μονοπάτια, την ενημέρωση και τη συνεργασία των τοπικών φορέων και την ίδρυση ενός αθλητικού κέντρου Βαράσοβας. Ελπίζουμε τόσο οι τοπικοί φορείς όσο και ορειβατικοί σύλλογοι, Ομοσπονδία κτλ, – που όλα αυτά τα χρόνια μένουν “αποστασιοποιημένοι” από το πεδίο- να ενεργοποιηθούν.Ιστορία
Κατά τους αρχαίους χρόνους η Βαράσοβα – ένα φυσικό οχυρό απέναντι στους θαλασσινούς επιδρομείς – χρησιμοποιήθηκε σαν επίνειο της αρχαίας Καληδονίας. Η Ομηρική πόλη Χαλκία ή Χαλκίς ήταν κτισμένη σ’ έναν αυχένα πάνω από το λιμανάκι, δυτικά της Κάτω Βασιλικής.
Κατά τον 9ο – 12ο αιώνα μ.Χ. η απόκρημνη Βαράσοβα προσελκύει αναχωρητές, οι οποίοι ιδρύουν μια μικρή ασκητική πολιτεία, μικρογραφία του Αγίου Όρους.
Οι πρώτες αναρριχήσεις στη Βαράσοβα έγιναν το 1958 -59. Ως τότε οι σκληροπυρηνικοί ορειβάτες πίστευαν πως «τα αναρριχητικά πεδία βρίσκονται στα βουνά και όχι σε παραθαλάσσιες περιοχές που ταιριάζουν σε παραθεριστές και τουρίστες».
Το 1962 διεξήχθη η περίφημη επιχείρηση “Σκούπα”. Οι σημαντικότεροι Έλληνες ορειβάτες της εποχής επισκέφθηκαν τη Βαράσοβα στοχεύοντας να “σαρώσουν” την ορθοπλαγιά, ανοίγοντας πέντε νέες διαδρομές.
Η σχοινοσυντροφιά Ζαχαράνη – Ξυνού προσπαθώντας να υποχωρήσει “βραχιάστηκε”. (Έμεινε πάνω στην ορθοπλαγιά αδυνατώντας να συνεχίσει την αναρρίχηση ή να κατέβει). Αναγκάστηκαν να διανυκτερεύσουν πάνω στην ορθοπλαγιά. Έβρεχε συνεχώς και η ψυχολογική και σωματική κατάσταση των μπλοκαρισμένων ήταν τραγικά άσχημες. Κάτω, οι σύντροφοί τους προσπαθούσαν να τους εμψυχώσουν με τεράστια φωτιά που διατήρησαν όλη τη νύχτα στη βάση του βράχου. Το πρωί, ελικόπτερο λόγω του δυνατού ανέμου αδυνατούσε να πλησιάσει στα βράχια. Όμως ομάδα διάσωσης με επικεφαλής τον Μ. Κότταρη κατέβηκε με ραπέλ από το διάζωμα και έδωσε αίσιο τέλος στη δοκιμασία των δύο αναρριχητών και των συντρόφων τους που κράτησε 37 δραματικές ώρες.
Σήμερα η Βαράσοβα διαθέτει μερικές από τις σημαντικότερες και τις πιο δύσκολες αναρριχητικές διαδρομές της χώρας μας. Η έμφαση δίνεται πια στην υπέρβαση μεγάλων δυσκολιών (sport climbing). Νέες πολύ δύσκολες διαδρομές, εξοπλισμένες με πλακέτες, ανοίγονται στα πιο απίθανα (μη χαρακτηριστικά) σημεία.Πρόσβαση
Η Βαράσοβα απέχει 240Km από την Αθήνα. Είκοσι πέντε χιλιόμετρα μετά το Αντίρριο στρίβετε αριστερά στη διασταύρωση για Γαλατά -Κρυονέρι (πριν τη γέφυρα του Εύηνου). Η Βαράσοβα, υψώνεται (πάνω από το επίνειο του Γαλατά, το Κρυονέρι) απέχει από τη διασταύρωση 6Km.
Αν δεν διαθέτετε μεταφορικό μέσο σας εξυπηρετεί το ΚΤΕΛ Αιτωλοακαρνανίας. Από Αθήνα (σταθμός Κηφισού) επιβιβάζεστε στο λεωφορείο για Μεσολόγγι ή Αγρίνιο. Μπορείτε να κατεβείτε στο Ευηνοχώρι απ’ όπου με ταξί ή τοπικό λεωφορείο (10Km) έρχεστε στη Βαράσοβα.
Θησαυροί στη Βαράσοβα της Αιτωλίας
Ενα πλήρες μοναστήρι μέσα σε σπήλαιο, μια μοναδική εγκλείστρα, κοιμητήριο με εκατοντάδες σκελετούς, στο φως (Της Γιωτας Συκκα)
Ο γιγάντιος όγκος της Βαράσοβας είναι ένα μυθικό, μαγικό βουνό. Το «Αγιον Ορος της Αιτωλίας» όπως ονομαζόταν στα βυζαντινά χρόνια. Τόπος ιερός, ιστορικός, εντυπωσιακός που η αρχαιολογική έρευνα του έδωσε ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Η πρώτη εντύπωση του ερειπιώνα στον οποίο αφθονούσαν οι πέτρες, τα ξύλα, τα σπασμένα κεραμίδια και τα χώματα, ένα ανακατωμένο δηλαδή πλήθος στοιχείων, έδωσε τη θέση του σε εντυπωσιακά ευρήματα. Γιατι ώς το 1991 που ξεκίνησε η συστηματική ανασκαφή του, δεν έδινε καμία υποψία για τους θησαυρούς που κρύβει μέσα του και για την τρισχιλιετή ιστορία του που χάνεται στα βάθη του μύθου.
Ενας οργανωμένος ασκητικός βίος. Ενα πλήρες μοναστήρι μέσα σε σπήλαιο, με διώροφα κελιά, τριώροφο πύργο, μικρότερο σπήλαιο με την εστία και το φωτάναμα, ναΐσκο στο κέντρο, κοιμητήριο στο οποίο εντοπίστηκαν εκατοντάδες σκελετοί. Ακόμη και διώροφοι τάφοι, δεξαμενές νερού και φούρνος είναι ορισμένα από όσα έφερε στο φως ο καθηγητής βυζαντινής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Αθανάσιος Παλιούρας και οι συνεργάτες του.
Μοναδική στην Ελλάδα
Στον ελλαδικό χώρο είναι η μόνη που έχουμε. Μια ανάλογη, του Αγίου Νεοφύτου, εντοπίστηκε στην Πάφο της Κύπρου και άλλες δυο τρεις στην Αίγυπτο και την Παλαιστίνη.
Τα χιλιάδες κινητά ευρήματα μαρτυρούν πως το σπήλαιο του Αγίου Νικολάου της Βαράσοβας παρουσίαζε δραστηριότητα για δέκα αιώνες ως λατρευτικό και ησυχαστικό κέντρο. Από τον 9ο ώς τον 19ο αι. Διακοσμημένα αγγεία και πιάτα του 16ου και 18ου αι., μονόχρωμη κεραμεική 13ου – 15ου αι., ένας λέβητας του 10ου αι., άφθονα μεσοβυζαντινά γυαλιά, αποτμήματα μαρμάρινων θωρακίων του τέμπλου, σπαράγματα από τοιχογραφίες, κομμάτια ξύλου ζωγραφισμένα και λίγα νομίσματα, αποδεικνύουν μακρόχρονη παραμονή. Επίσης, καλή οργάνωση και υψηλό επίπεδο αισθητικής.
Το συγκρότημα ήταν και μια καλή «ασπίδα» στις επιθέσεις των πειρατών. Σε περίπτωση κινδύνου από ξαφνικές εφόδους, οι μοναχοί ανέβαιναν στο μικρό αθέατο σπήλαιο παίρνοντας μαζί τους εικόνες, χρυσά και αργυρά σκεύη, χειρόγραφα και κειμήλια, τραβώντας τις ανεμόσκαλες για να είναι η είσοδος στη σπηλιά αδύνατη. Η έρευνα βέβαια φανερώνει διαχρονική εξέλιξη στο χώρο από την προϊστορική εποχή. Απόδειξη το πιθάρι με ταφή εκείνης της εποχής που εντοπίστηκε σε βάθος πέντε μέτρων στη νότια γωνία της εγκλείστρας.
Τα τελευταία 200 χρόνια το σπήλαιο ήταν καταφύγιο των κατσικιών που ζουν στη χαράδρα. Ομως, υπήρχε ένας απόηχος της αρχαίας ιστορίας του ιερού αυτού χώρου που καλλιέργησαν οι κάτοικοι των γύρω χωριών. Απόδειξη ένα πετρόχτιστο εικονοστάσι στο οποίο άναβαν ένα καντήλι μπροστά από χάρτινες εικόνες του Αγίου Νικολάου. Όποιος είχε την αντοχή να σκαρφαλώσει ως εκεί.
Μας είναι γνωστό από τον Ομηρο, λέει ο Αθ. Παλιούρας. «Στην Ιλιάδα, στον κατάλογο των πλοίων που στέλνουν οι ελληνικές πόλεις στην Τροία, η πρωτεύουσα Καλυδών στέλνει οχτώ πλοία και η «αγχίαλος Χαλκίς» δύο». Η αγχίαλος, δηλαδή η παραθαλάσσια Χαλκίδα, υπάρχει έως σήμερα σε ένα μακρόστενο οροπέδιο στα ανατολικά της Βαράσοβας».
Μυθολογία
Στην κορυφή της, «έβοσκε τα κατσίκια του ο μυθικός Τίτορμος ο Αιτωλός (το σήμα και το έμβλημα της σημερινής ποδοσφαιρικής ομάδας του Παναιτωλικού Αγρινίου) που νίκησε στην άρση βαρών τον περίφημο ολυμπιονίκη Μίλωνα από τον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας».
Οι περιηγητές του 17ου και 18ου αι. γράφουν πως η περιοχή φιλοξενεί δεκάδες μοναστήρια, ενώ ένας απ’ αυτούς, ο Bazin, διηγείται πως «οι βοσκοί της περιοχής τον διαβεβαίωσαν πως στα 1864, που πέρασε από την περιοχή, μέτρησαν 72 εκκλησίες, μοναστήρια και ασκηταριά».
Η μεγάλη ακμή τοποθετείται στη μεταβυζαντινή περίοδο. Τότε, γύρω από το άγιο βουνό οργανώνονται τεράστια μοναστήρια (Παναξιώτισσα Γαβρολίμνης, Παναγιά Τρημιτού, Αγιος Δημήτριος) και πολλές εκκλησίες ερειπωμένες σήμερα. Εν τω μεταξύ, στις απότομες χαράδρες ανοίγονται πολλά σπήλαια. Το σημαντικότερο και μεγαλύτερο είναι του Αγίου Νικολάου στο οποίο διέμενε μικρή αδερφότητα στη διάρκεια δέκα αιώνων.
Βαράσοβα: Το Άγιο Όρος της Αιτωλίας
Kάθε χρόνο η Ιερά Μητρόπολη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου πραγματοποιεί Αρχιερατική Θεία Λειτουργία στο Σπήλαιο του Αγίου Νικολάου της Βαράσοβας, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ. Ιεροθέου πλαισιωμένο από Ιερείς της περιοχής. Τη Θεία Λειτουργία παρακολουθούν εκατοντάδες πιστοί από όλα τα μέρη του Νομού και όχι μόνο, που έρχονται στο Σπήλαιο με τις βαρκούλες που διαθέτουν οι ψαράδες της περιοχής και στη συνέχεια ανεβαίνουν με πολύ κόπο το μονοπάτι που οδηγεί στο Σπήλαιο. Στο τέλος της Θείας λειτουργίας πραγματοποιείται αρτοκλασία.Η Βαράσοβα απέχει 240 χιλιόμετρα από την Αθήνα, 30 χιλιόμετρα από το Αντίρριο και 15 χιλιόμετρα από το Μεσολόγγι. Μετά από τη γέφυρα του Ευήνου, στη διασταύρωση της Εθνικής οδού από Μεσολόγγι προς το Γαλατά, θα στρίψουμε δεξιά και σε απόσταση 6 χιλιόμετρα θα βρεθούμε στην όμορφη παραλία του Κρυονερίου, δίπλα στον ασβεστολιθικό όγκο των 917 μέτρων, τη Βαράσοβα.
Απέναντι από την Βαράσοβα στέκει ο δασωμένος Αράκυνθος ή Ζυγός που αποτελεί την αντίθεση με την γυμνή και βραχώδη Βαράσοβα. Ένας μεγάλος μυθολογικός κύκλος φαίνεται πως διαμορφώθηκε από αρχαιοτάτων χρόνων στην περιοχή της Αιτωλίας.
Μια ερωτική ιστορία μας λέει ότι νεαρός ιερέας του Διονύσου στην Καλυδώνα ερωτεύτηκε την Καλλιρρόη η οποία δεν ανταποκρίθηκε στα αισθήματά του και ο ιερέας ζήτησε βοήθεια από τον προστάτη θεό του. Έτσι ο Διόνυσος αφού άκουσε τις παρακλήσεις του ερωτευμένου έριξε την Καλυδώνα σε συμφορά. Οι Καλυδώνιοι ακολούθησαν το χρησμό του μαντείου που τους έλεγε να θυσιάσουν την κοπέλα και την θυσία θα εκτελούσε ο ερωτευμένος Ιερέας. Η Καλλιρρόη δεν άντεξε και αυτοκτόνησε κοντά στην πηγή του λιμανιού της Καλυδώνας όπου από τότε η πηγή αυτή ονομάσθηκε Καλλιρρόη.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι από τον 9ο μέχρι τον 12ο αιώνα μ.Χ., Καππαδόκες ζωγράφοι ταξίδευαν από την Ανατολή στην Ιταλία προτιμώντας τον χερσαίο δρόμο Κορινθιακού – Πατραϊκού και κάποιοι απ’ αυτούς έμεναν αρκετό καιρό προκειμένου να ζωγραφίσουν μορφές Αγίων σε Σπήλαια.
Η Βαράσοβα την εποχή εκείνη υπήρξε μεγάλο ασκητικό κέντρο με πάρα πολλά σπήλαια ή ασκηταριά,σύμφωνα με μαρτυρίες βοσκών υπήρχαν εβδομήντα δύο εκκλησιές και παρεκκλήσια στις κορφές και στις πλαγιές της Βαράσοβας και από τότε έλαβε και το όνομα «Άγιο Όρος της Αιτωλίας». Τα ποιο σπουδαία ήταν των Αγίων Πατέρων, της Παναγίας, του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Πέτρου, του Προδρόμου και του Αγίου Αθανασίου.
Στην Ανατολική πλευρά βλέπουμε «σκαρφαλωμένο» στο βράχο το μεγάλο και εντυπωσιακό σπήλαιο του Αγίου Νικολάου με αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Σύμφωνα με τα αρχιτεκτονικά στοιχεία μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα μοναστηριακό συγκρότημα φρουριακού χαρακτήρα και που για 10 αιώνες ήκμαζε ένας μικρός αριθμός μοναχών. Το 1991 υπό την εποπτεία του ομότιμου καθηγητού Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Αθανασίου Παλιούρα άρχισε η ανασκαφή στο σπήλαιο αυτό όπου έφερε στο φως σπουδαία ευρήματαΤο άνοιγμα του σπηλαίου έκλειναν διώροφα κελιά ενώ από τον εξωτερικό περίβολο άρχιζε η κεντρική είσοδος-διαβατικό, το οποίο οδηγεί στην είσοδο του μικρού καθολικού γύρω από το οποίο τοποθετούνται εκτός από τα κελιά, δεξαμενή νερού, τράπεζα, εστία, μαγειρείο, φούρνος. Στην Β.Δ. πλευρά του σπηλαίου υπήρχε τριώροφος πύργος που χρησίμευε ως παρατηρητήριο προς τον Πατραϊκό κόλπο που ήταν μια διαρκής απειλή πειρατών που λυμαίνονταν κατά την Βυζαντινή εποχή τον Κορινθιακό και Πατραϊκό κόλπο. Πίσω από το Ιερό του ναού βρέθηκε κοιμητήριο, τάφοι μονώροφοι και διώροφοι με σκελετούς, καθώς πολλά οστά και κάρες.
Βορειοδυτικά του σπηλαίου υπάρχει μια κόγχη σε πολύ μεγάλο ύψος καθώς και ξύλινη σκάλα που οδηγεί στο πάνω σπήλαιο, εγκλείστρα. Στον απομονωμένο αυτό χώρο ανέβαινε για αρκετές ημέρες ο ασκητής για περισσότερη προσευχή.
Μορφολογικά η Βαράσοβα αποτελείται από τρεις ισοϋψείς κορυφές. Πίσω από την μία της κορυφή, σ’ ένα καταπράσινο λιβάδι υπάρχει πηγάδι που πριν από μερικά χρόνια ήταν τελείως απροστάτευτο, χρησιμοποιούταν δε από τους αγελαδοτρόφους για να ποτίζουν τα βόδια τους που στάλιζαν γύρω απ’ αυτό. Σήμερα με πρωτοβουλία κατοίκων της περιοχής το πηγάδι ανακαινίσθηκε.
Οι απόκρημνες πλαγιές τις Βαράσοβας από αιώνες πριν άρχισαν να προσελκύουν αναρριχητές. Πριν από το 1958 πραγματοποιούνταν από Συλλόγους αναβάσεις ορειβατών.
Σημαντικοί Έλληνες ορειβάτες της εποχής επισκέπτονταν την Βαράσοβα με στόχο να «σαρώσουν» την ορθοπλαγιά ανοίγοντας νέες διαδρομές. Το 1970 ομάδα αναρριχητών σημαδεύει νέα μονοπάτια και συνεχίζουν μετέπειτα άλλες ομάδες.
Το 1979 εκδίδεται ο πρώτος οδηγός για τις αναρριχήσεις στη Βαράσοβα και το ενδιαφέρον των αναρριχητών επικεντρώνεται πλέον στην ελεύθερη αναρρίχηση.
Το 1981 η Βαράσοβα καθιερώνεται πια σαν απαραίτητο στάδιο για τις σχολές Ορειβασίας-Αναρρίχησης, έκτοτε η έμφαση δίνεται πια στην υπέρβαση μεγάλων δυσκολιών, δημιουργούνται νέες πολύ δύσκολες διαδρομές, εξοπλισμένες με πλακέτες ανοίγοντας στα πιο απίθανα σημεία.
Ο Ορειβατικός Σύλλογος Μεσολογγίου πιο παλιά άνοιξε νέο μονοπάτι από την ανατολική πλευρά της Βαράσοβας όπου την τελευταία Κυριακή του Αυγούστου πραγματοποιούσε ανάβαση η οποία διαρκούσε τέσσερις περίπου ώρες.
Η Βαράσοβα χαρακτηρισμένη ως «ιδιαίτερα φυσικού κάλλους» περιοχή από το 1974 έχει εκτός του Ορειβατικού και τεράστιο οικολογικό και πολιτιστικό ενδιαφέρων. Οι μοναδικοί βράχοι της την καθιστούν Ορειβατικό Κέντρο όχι μόνο Ελληνικού αλλά Ευρωπαϊκού και Διεθνούς Ενδιαφέροντος. Διαθέτει πανίδα-χλωρίδα, αγριόγιδες, βόδια ζουν μόνιμα στα βράχια της, σπάνια δε άνθη και φυτά φύονται στις πλαγιές της.
Μπορεί αλήθεια να σκεφθεί κανείς πόσα καλά κληρονόμησε η φύση απ’ αυτήν την περιοχή; Αποτελεί πράγματι μοναδικό-παγκόσμιο ενδιαφέρον για όλες τις εποχές του χρόνου, η Βαράσοβα. Αξίζει , λοιπόν, η πολιτεία να κάνει ένα συνολικό σχεδιασμό για ίδρυση ενός αθλητικού κέντρου, γιατί η νέα γενιά των αναρριχητών αξίζουν καλύτερης μεταχείρισης.
Kάθε χρόνο η Ιερά Μητρόπολη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου πραγματοποιεί Αρχιερατική Θεία Λειτουργία στο Σπήλαιο του Αγίου Νικολάου της Βαράσοβας, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ. Ιεροθέου πλαισιωμένο από Ιερείς της περιοχής. Τη Θεία Λειτουργία παρακολουθούν εκατοντάδες πιστοί από όλα τα μέρη του Νομού και όχι μόνο, που έρχονται στο Σπήλαιο με τις βαρκούλες που διαθέτουν οι ψαράδες της περιοχής και στη συνέχεια ανεβαίνουν με πολύ κόπο το μονοπάτι που οδηγεί στο Σπήλαιο. Στο τέλος της Θείας λειτουργίας πραγματοποιείται αρτοκλασία.Το ετήσιο αυτό προσκύνημα το περιμένουν με χαρά πολλοί Χριστιανοί της περιοχής και όχι μόνο εύχονται και ευχαριστούν τον Άγιο Νικόλαο για τη δύναμη που τους δίνει να πραγματοποιήσουν το προσκύνημα τους.
Ακολουθεί ξενάγηση από τον Ομότιμο Καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Αθανάσιο Παλιούρα.
Ο Εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς, σε ένα ποίημα του που έγραψε, για την Βαράσοβα τον Ιούνιο του 1882 γράφει:
«Παντού σε ήρεμη κι ολάνοιχτη θωριά το μάτι θα κυλά, και θα μας φοβερίζει από της Πάτρας τη μεριά, βαριά.
Μαύρ’ η Βαράσοβα, σαν άγριο μετερίζι.
Μα απ’ την τριπλή της την κορφή τουφέκι κλεφτουριάς λερής δε θα προβάλει μονάχα η χλωμή του ηλίου αδερφή θα φανερώνετ’ από κει αγάλι-αγάλι…»
Το Σάββατο 6 Ιουλίου 2013 στο Σπήλαιο του Αγίου Νικολάου Βαράσοβας τελ΄ςστηκε Αρχιερατική Θεία Λειτουργία Θεία Λειτουργία χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ Ιεροθέου.
Στο βόρειο τοίχο του βράχου του Σπηλαίου, διανοίγονται δύο βαθειές εσοχές, που αποτελούν φυσικές λαξεύσεις και ανέρχονται οε ύψος 10 μέτρων ενώ απέχουν η μία από την άλλη περίπου 6 μέτρα. Στο μέσο της δυτικότερης εσοχής υπάρχει in situ χοντρό ξύλινο δοκάρι. Σε ορισμένα επίσης ύψη, περίπου κάθε τρία μέτρα, υπάρχουν υποδοχές και στις δύο πλευρές της εσοχής, όπου στηρίζονταν ξύλινα δοκάρια πάνω στα οποία ήταν προσαρμοσμένο ολόκληρο σύστημα ξυλοκατασκευής με τις κλίμακες ανόδου, όπως υπήρχαν στις αντίστοιχες Εγκλείστρες της Παλαιστίνης. Ομάδα ελλήνων σπηλαιολόγων, ύστερα από πρόσκλησή μας, αναρριχήθηκε και ερεύνησε το πάνω μέρος του σπηλαίου στο σημείο όπου συγκλίνουν και ενώνονται οι εσοχές. Εκεί σχηματίζεται δεύτερο υπερκείμενο σπήλαιο, στο οποίο διαμορφωνόταν μικρό ξύλινο κελλί.
Για το δεύτερο αυτό σπήλαιο είναι δυνατόν να διατυπωθούν δύο θεωρίες: α) Χώρος ασφάλειας και απόκρυψης. Με την άποψη αυτή συμφωνεί άλλωστε και ο γενικότερος φρουριακός χαρακτήρας του όλου συγκροτήματος. Σε περίπτωση κινδύνου, ιδιαίτερα από αιφνίδιες εφόδους πειρατών, οι μοναχοί λάβαιναν αμέσως προστατευτικά μέτρα: έκλειναν την μοναδική κεντρική είσοδο του Σπηλαίου και με τη βοήθεια της σκαλωσιάς ανέβαιναν στο επάνω μικρό και αθέατο σπήλαιο παίρνοντας μαζί τους και τα πολύτιμα γι’ αυτούς αντικείμενα, τα λείψανα, τις εικόνες, τα χρυσά και αργυρά σκεύη, πολύτιμα χειρόγραφα, κειμήλια και τυχόν χρήματα. Για περισσότερη ασφάλεια τραβούσαν επάνω τις ανεμόσκαλες προς τη σπηλιά καθιστώντας έτσι την άνοδο αδύνατή σε περίπτωση που κατόρθωναν οι πειρατές, παραβιάζοντας την είσοδο, να φτάσουν ως το εσωτερικό του μοναστηριακού συγκροτήματος. β) Εγκλείστρα. Στο απομονωμένο αυτό ησυχαστήριο ανέβαινε κάποιος ασκητής για περισυλλογή και προσευχή, για περισσότερη άσκηση. Ο χώρος προσφερόταν για μεγαλύτερη απομόνωση και είχε το πλεονέκτημα ότι επικοινωνούσε άμεσα ιε το κύριο μοναστηριακό συγκρότημα, το Σπήλαιο κάτω, και διευκόλυνε έτσι το θέμα της διατροφής. Ο απομονωμένος ασκητής έμεινε στην Εγκλείστρα για μακρύ χρονικό διάστημα ως έγκλειστος. Παράλληλα παραδείγματα από τον Άγιο Ιωάννη το Χοζεβίτη στην έρημο ανάμεσα Ιεροσολύμων και Ιεριχούς ή από την Εγκλείστρα του Αγίου Νεόφυτου στην Κύπρο επιβεβαιώνουν το φαινόμενο Βαράοσβας και προσδίδουν στο Σπήλαιο του Αγίου Νικολάου ξεχωριστό περιεχόμενο και αξία.
Κατά διαστήματα κάποιος μοναχός ανέβαζε απλή τροφή για τις ανάγκες του έγκλειστου ή και αυτό το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Ο έγκλειστος άκουγε τις ψαλμωδίες και τις ακολουθίες, κατά το προηγούμενο του Αγίου Νεόφυτου της Πάφου, ενώ τον υπόλοιπο χρόνο ζούσε στον Κόσμο του, τον κόσμο της περισυλλογής, της μελέτης, της «ενώπιος ενωπίω» συνομιλίας με το Θεό. Είναι ατύχημα που, λόγω της μεγάλης καταστροφής του Σπηλαίου του Αγίου Νικολάου, πιθανότατα από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ το 1822, δεν διασώθηκαν χειρόγραφα και άλλες πηγές απ’ όπου θα πληροφορούμασταν γεγονότα και ονόματα εγκλείστων. Η παρουσία του Οσίου Δαβίδ του ανυπόδητου συνδέεται με απλοϊκό χάραγμα που βρέθηκε στα ερείπια, χωρίς άλλη μαρτυρία.
romfeafdathanasiou
