ένας ήρωας υψηλού ήθους
Ο Δημήτριος Μακρής, (Γαβαλού, 1772 - 1841). Φιλικός και οπλαρχηγός του Αγώνα, από τους ισχυρότερους της Δυτικής Στερεάς. Γιος του Ευάγγελου Μάκρη που είχε πάρει μέρος στα Ορλωφικά, ο Δημήτριος Μακρής ήταν αρχικά κλέφτης υπό τον καπετάνιο Γιώργο Σφάλτο, μετά το θάνατο του οποίου ανέλαβε την αρχηγία του σώματος του. Λίγο αργότερα, διορίστηκε αρματολός του Ζυγού. Ήταν ανάμεσα στους ελάχιστους μεγαλοκαπετάνιους που δεν υπηρέτησε στην αυλή του Αλή πασά και πάντοτε βρισκόταν σε εχθρότητα μαζί του.
Τις παραμονές της Επανάστασης ο Μακρής μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και υπήρξε εκείνος που έδωσε το έναυσμα της επαναστατικής έκρηξης στη Δυτική Ελλάδα, χτυπώντας Οθωμανούς φοροεισπράκτορες στη Σκάλα του Μαυρομάτη (5 Μαΐου 1821). Πρωταγωνίστησε επίσης στις καταλήψεις από τις επαναστατικές δυνάμεις των πόλεων του Μεσολογγίου, του Αγρινίου και του Αιτωλικού. Αργότερα ακολούθησε το γενικό διευθυντή της Δυτικής Στερεάς, Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, στην εκστρατεία του. Στη συνέχεια, η δράση του περιορίστηκε γύρω από την πόλη του Μεσολογγίου.
Το 1823 πήρε το δίπλωμα της στρατηγίας από την τότε Προσωρινή Κυβέρνηση. Στους εμφύλιους πολέμους δεν ακολούθησε τους άλλους Ρουμελιώτες οπλαρχηγούς στην εκστρατεία τους κατά των «στασιαστών» στην Πελοπόννησο. Το 1825 - 26, επικεφαλής πολυάριθμου στρατού, πήρε μέρος στην άμυνα του πολιορκημένου Μεσολογγίου, ως ένας από τους σωματάρχες της φρουράς, και ήταν αρχηγός μιας από τις τρεις φάλαγγες της Εξόδου. Όταν ο Καραϊσκάκης αναδείχτηκε αρχιστράτηγος της Στερεάς, ο Μακρής τον ακολούθησε με το σώμα του και μετά το θάνατο του, όταν σχεδόν όλοι οι καπετάνιοι είχαν προσκυνήσει, εκείνος αποσύρθηκε στο αρματολίκι του, αποτελώντας έτσι μια φωτεινή εξαίρεση.
Επί Καποδίστρια, ο Μακρής δεν πήρε καμιά θέση και παρέμεινε, ηθελημένα, στο περιθώριο. Υπήρξε πάντως πληρεξούσιος Ζυγού στην Δ' κατά συνέχεια Εθνοσυνέλευση (1831). Στην οθωνική περίοδο έγινε ανώτερος αξιωματούχος της Φάλαγγας αλλά εξακολουθούσε να αρνείται κάθε οργανικό αξίωμα. Όταν, μάλιστα, ο Όθων τον ονόμασε υπασπιστή του, εκείνος αρνήθηκε να δεχτεί. Ο Δημήτριος Μακρής ανήκει στη γενιά των παλιών αρματολών που δεν μπόρεσαν να εγκλιματιστούν στη νέα πραγματικότητα, όπως αυτή αναδύθηκε από μέσα από το νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Δίχως να του λείπει η εθνική συνείδηση, είχε έντονα αναπτυγμένη την τοπικιστική. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός, ότι σπάνια απομακρυνόταν από την περιοχή του (τη Δυτική Στερεά) και εξαντλούσε το ενδιαφέρον του, κυρίως, στη διαφύλαξη του αρματολικιού και της ευρύτερης γύρω από αυτό περιοχής. Κι έτσι, ενώ είχε σημαντικότατη παρουσία στην περίοδο 1821 - 27, επί Καποδίστρια και 'Οθωνα, έμεινε έξω από τη δημόσια ζωή και αποτραβήχτηκε στο χωριό του, όπου έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του ως κτηνοτρόφος και τοπικός παράγοντας.
Στο Δημαρχείο του Μεσολογγίου που λειτουργεί η κεντρική πινακοθήκη/μουσείο βρίσκονται πολλά από τα όπλα του Δημητρίου Μακρή , ανάμεσα τους και ο ξακουστός Λιάρος , το ασημένιο καριοφίλι του.
Πηγή: http://www.epoxi.gr/persons37.htm
