Η οικογένεια Τσιτσώνης ή Τζιτζώνης της Κατούνας είναι μια ακόμα ιστορική οικογένεια από τις πολλές της Κατούνας και αποτελεί κλάδο της οικογένειας Μαυρομμάτη. Συγκεκριμένα πήραν αυτό το όνομα οι απόγονοι του Κωνσταντίνου Μαυρομμάτη. Αυτό έγινε πιθανόν τον 18ο αι, ίσως και νωρίτερα, γιατί την εποχή αυτή αναφέρεται ένας Τσιτσώνης από την Κατούνα ως κλέφτης, που είχε το λημέρι του κοντά στη Μονή Πόρτας Μπαμπίνης...
Τα τελευταία χρόνια πριν την Επανάσταση αναφέρεται ο Αναγνώστης Τσιτσώνης, που ήταν πρόκριτος της Κατούνας και μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Ο Αναγνώστης είχε σπουδάσει στη σχολή του Παναγιώτη Παλαμά στο Μεσολόγγι και έγινε δάσκαλος. Για άγνωστο λόγο κυνηγήθηκε από τον Αλή πασά των Ιωαννίνων και κατέφυγε στο Βουκουρέστι. Εκεί αρχικά εργάστηκε ως δάσκαλος, έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας και επιδόθηκε στη συγγραφή πολύτομης ιστορίας και άλλων ιστορικών συγγραμμάτων. Ταυτόχρονα εργάσθηκε ως απόστολος της Εταιρείας.
Με την κήρυξη της Επανάστασης ο Αναγνώστης, που ήταν σε μεγάλη ηλικία πια, ήρθε στην Ελλάδα και κατέφυγε για ασφάλεια στο Μεσολόγγι, όπως και οι άλλοι συγγενείς του που ζούσαν στην Κατούνα. Στις 20 Αυγούστου του 1821 υπογράφει μαζί με άλλους κατοίκους της πόλης επιστολή προς τον Επίσκοπο Ρώγων Ιωσήφ επιστολή και υπογράφει ως “Αναγνώστης Τζιτζώνης εκ της εν Ακαρνανία Κατούνης”.
Από εκεί έλαβε μέρος στις πολιτικές εξελίξεις και ήταν γενικά αντίπαλος της πολιτικής του Μαυροκορδάτου. Πιθανόν και για αυτό το λόγο δεν έλαβε κάποιο δημόσιο αξίωμα, παρά την εγνωσμένη προσφορά του ως μέλος της Φιλικής Εταιρείας και της μόρφωσής του. Τον Νοέμβριο του 1821 έλαβε μέρος στη Συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος ως εκπρόσωπος του Ξηρομέρου
Παρά τη μεγάλη του ηλικία πολέμησε στη Δεύτερη Πολιορκία του Μεσολογγίου, κατά τη διάρκεια της οποίας σκοτώθηκαν δύο παιδιά του. Σύμφωνα με τον Παπαντωνόπουλο, (Πεντηκονταετήριος λόγος) όταν ο τραγικός πατέρας είδε νεκρά τα δυο του παιδιά είπε: «Ας πάνε στο καλό τους για το Γένος τα γλυκά μου παιδι»” και στο τάφο τους εκφώνησε συγκινητικό λόγο. Δεν γνωρίζουμε τι απέγινε ο Αναγνώστης μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου, το πιο πιθανόν είναι να μην κατάφερε να διασωθεί.
Άλλοι γνωστοί από την οικογένεια είναι: Ιωάννης (Γιαννάκης) Τζιτζώνης: Γεννήθηκε το 1790 στην Κατούνα και ήταν ανάμεσα στους πιο σημαντικούς οπλαρχηγούς στην έναρξη του Αγώνα. Πολέμησε στη Μάχη του Αετού και σε πολλές ακόμα μάχες, όπως και στη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού και στον εμφύλιο πόλεμο στον Μοριά (1824-1825). Ονομάστηκε χιλίαρχος τιμητικά τον Απρίλιο του 1825, γιατί με 15 άνδρες πολέμησε γενναία στο νησί Ντολμά του Αιτωλικού υπό τον Γρηγόρη Λιακατά και κατάφερε να διασωθεί.
Στη συνέχεια ακολούθησε τον Καραϊσκάκη στις μάχες της περιοχής (Αμφιλοχία, Ρίβιο κ.ά.) και υπερασπίστηκε το Μεσολόγγι το 1825-27 ως υποσωματάρχης μαζί με τον αδερφό του Μήτσο. Στη συνέχεια και οι δύο ακολούθησαν τον Καραϊσκάκη στην εκστρατεία του στη Ρούμελη (Προφήτης Ηλίας Φωκίδας, Αράχωβα, Δόμβραινα κ.α.) Το 1828 ήταν στην χιλιαρχία του Αλέξη Γαρδικιώτη Γρίβα.
Στη συνέχεια ακολούθησε τον Καραϊσκάκη στις μάχες της περιοχής (Αμφιλοχία, Ρίβιο κ.ά.) και υπερασπίστηκε το Μεσολόγγι το 1825-27 ως υποσωματάρχης μαζί με τον αδερφό του Μήτσο. Στη συνέχεια και οι δύο ακολούθησαν τον Καραϊσκάκη στην εκστρατεία του στη Ρούμελη (Προφήτης Ηλίας Φωκίδας, Αράχωβα, Δόμβραινα κ.α.) Το 1828 ήταν στην χιλιαρχία του Αλέξη Γαρδικιώτη Γρίβα.
Ένας ακόμα αγωνιστής της οικογένειας ήταν ο Μήτσος Τζιτζώνης, ο αδελφό του Γιαννάκη, που γεννήθηκε το 1804 στην Κατούνα. Έλαβε μέρος στη Μάχη του Αετού και σε πολλές ακόμα μάχες με τον αδερφό του Γιαννάκη. Το 1828 ήταν στη χιλιαρχία του Γαρδικιώτη Γρίβα ως εικοσιπένταρχος και αργότερα πενήνταρχος πολέμησε στις τελευταίες μάχες το 1828-29 (Μακρυνόρος κ.α.).
Αναφέρονται ακόμα τρεις ανιψιοί του Αναγνώστη: ο Σωτήρης, που αρίστευσε σε πολλές μάχες και έπεσε στη μάχη του Πέτα το 1822. Οι Νικολάκης και Χρήστος που έπεσαν κατά τη διάρκεια της δεύτερης πολιορκίας του Μεσολογγίου. Και ο Κωνσταντίνος Γ. Τζιτζώνης, που πολέμησε στην Επανάσταση στο Μεσολόγγι και το Αιτωλικό. Στην πολιορκία του Αιτωλικού ο Κωνσταντίνας έχασε τρεις αδερφούς και τον πατέρα του. μετά το τέλος της Επανάστασης, το 1829, διορίσθηκε αποθηκάριος στον Καρβασαρά (Αμφιλοχία).
Γεώργιος Σπ. Μπαρμπαρούσης – Βαγγέλης Κουτιβής
