Γιορτάζει στις 7 και 8 Σεπτεμβρίου, η Ιερά Μονή Ρόμβου ή Ρόμβης Βάτου (Παναγία η Ρομβιάτισσα) - Η Ιστορία της Ι. Μονής.

Σήμερα Κυριακή   8 Σεπτεμβρίου  πανηγυρίζει το Μοναστήρι της Ιεράς Μονής Ρόμβου στο Βάτο στα Ακαρνανικά όρη. Την παραμονή 7 Σεπτεμβρίου  το απόγευμα πλήθος πιστών ανεβαίνουν για να παρακολουθήσουν το μέγα εσπερινό και την επομένη ημέρα που είναι η γιορτή της Παναγίας Ρόμβης (Ρομβιάτισσας) θα τελεσθεί Πανηγυρική Θεία λειτουργία.

Η ιστορία της Μονής Ρόμβης η Ρόμπου η Ρόμβου 

Η ιστορική μονή Παναγίας Ρόμβης ή Ρόμπου βρίσκεται βόρεια από το χωριό Βάτος, στην πλαγιά ανατολικά του Λιβαδιού, είναι αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου και πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Η μονή είναι χτισμένη σε μεγάλο και συμπαγή βράχο, από τον οποίον προέρχεται μάλλον και το όνομά της. 
Το τείχος της βόρεια είναι χτισμένο κοντά σε απότομο μεγάλο βάραθρο. Η παράδοση λέει ότι η μονή ιδρύθηκε εκατό χρόνια μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, η οποία, ως γνωστόν, έγινε 1453. Η πρόσβαση στη μονή γίνεται από δύο δρόμους, ένας από τη Χόλιανη, τον οποίο κατασκεύασε ο ηγούμενος Μελέτιος Σαρδελής και ο άλλος από το Βάτο, τον οποίο κατασκεύασαν οι κάτοικοι του χωριού.

Το καθολικό της, με διαστάσεις 7Χ4, είναι ρυθμού βασιλικής μονόκλιτος σκεπασμένο με πλάκες. Έχει τρείς εισόδους και νάρθηκα. Ο περίβολός της έχει τοξωτή πύλη νότια. Διασώθηκαν οι τοιχογραφίες του πετρόχτιστου τέμπλου, του ιερού και του Παντοκράτορα. 

Όλες οι τοιχογραφίες του σώζονταν μέχρι το 1900, από τότε όμως, λόγω της φθοράς και του ασβέστη, σβήστηκαν ή σκεπάστηκαν, ενώ η εικόνα της Γέννησης, που ήταν άριστης τέχνης, κλάπηκε. Αριστερά στο τέμπλο εικονίζεται η Γέννηση της Θεοτόκου, στο κέντρο η Δέηση με την Παναγία, το Χριστό και τον Ιωάννη Πρόδρομο. Στο επιστύλιο εικονίζονται οι Απόστολοι. Σε μικρή επιγραφή στο νότιο τοίχο αναφέρεται: «δέησις δούλου του Θεού Θεοδώρα Κοπούλου και υιού». Στην Πεντηκοστή υπάρχει η επιγραφή: «δέησις δούλου του Θεού Αντρέα Μαγκλάρα, 1781». 

Στον Παντοκράτορα διασώζεται και η μοναδική επιγραφή με την υπογραφή του δημιουργού της: «1751 χηρ Γεωργίου Μπαλαδήμα εκ Σκουρτούς». Ο Παντοκράτορας παρουσιάζει ενδιαφέρον για την κυκλικά γραμμένη τριγύρω του επιγραφή: «ΚΥΡΙΕ ΕΠΙΒΛΕΨΟΝ ΕΞ ΟΥΡΑΝΟΥ ΚΑΙ ΙΔΕ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΨΑΙ ΤΗΝ ΑΜΠΕΛΟΝ ΤΑΥΤΗΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΑΙ ΑΥΤΗΝ ΗΝ ΕΦΥΤΕΥΣΕΝ Η ΔΕΞΙΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΨΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟΝ ΟΝ ΕΚΠΑΤΑΙΩΣΑΣ ΣΕ ΑΥΤΩ ΕΜΠΕΠΥΡΙΣΜΕΝΗ ΠΥΡΙ ΚΑΙ ΑΝΕΣΑΜΜΕΝΗ». Σε δεύτερη εξωτερική σειρά εικονίζονται 36 ολόσωμοι προφήτες και άγιοι. Στην τρίτη εικονίζονται κίονες, που συνδέονται μεταξύ τους με τόξα και ανάμεσα τους χερουβείμ, ενώ στα σφαιρικά τρίγωνα εικονίζονται οι ευαγγελιστές. Όλες οι τοιχογραφίες είναι επιζωγραφισμένες σε σημείο που καθιστούν αδύνατη την αισθητική εκτίμηση του ζωγράφου.  

Γνωστοί ηγούμενοί της στην εποχή της Τουρκοκρατίας ήταν ο Βαρθολομαίος Ζαβογιάννης από τη Ζάβιτσα, ο ιερομόναχος Ναθαναήλ (1798)  και ο Μελέτιος Σαρδελής από το Μεδρενίκου (νυν Παναγούλα). Πολλές φορές στα κελιά της βρήκαν προστασία οι κλέφτες και οι κυνηγημένοι. Το 1773 πέρασε από τη Μονή ο Κοσμάς ο Αιτωλός ερχόμενος από τη Βόνιτσα, από εκεί πήγε στο Βάρνακα και ύστερα στην Κανδήλα και τη Ζάβιτσα.

Η μονή πρόσφερε πολλά χρήματα στην Επανάσταση του 1821, όπως μαρτυρούσαν τα έγγραφα που σώζονταν μέχρι πριν πενήντα περίπου χρόνια στη μονή, αλλά και αυτά που περιλαμβάνονται στο Αρχείο Μαυροκορδάτου. Από ενθύμημα σε βιβλίο της μονής μαθαίνουμε ότι τον Ιούνιο του 1823 έφτασε εκεί από τη θέση Σκαμνό του Περγαντί ο Σουλιώτης Μάρκος Μπότσαρης με 48 παλικάρια. 

Μετά την απελευθέρωση (1830) η μονή είχε 100 στρ. ξερικής γης καλλιεργημένα και 677 στρ. ακαλλιέργητης. Όμως επί Όθωνα διαλύθηκε και τα περιουσιακά της στοιχεία πέρασαν στην Εκκλησιαστική επιτροπή. Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους σώζονται 99 έγγραφα της μονής που αφορούν στα έτη 1834-1847. 

Το 1890 η μονή ήταν πάλι σε λειτουργία, είχε 9 μοναχούς και υπαγόταν στο Δήμο Σολλίου. Τριάντα χρόνια αργότερα είχε μόνο 2 μοναχούς. Μέχρι το 1930 είχε αποκτήσει πάλι μεγάλη περιουσία, βόδια, αιγοπρόβατα και κτήματα στους γύρω Δήμους: Σολλίου, Εχίνου και Ανακτορίου, τα περισσότερα όμως βρίσκονταν στο Δήμο Σολλίου. Πολλά ήταν και τα παλαιά βιβλία και χειρόγραφα που είχε η μονή και σε μερικά από αυτά οι μοναχοί είχαν σημειώσει πολλά ενθυμήματα σχετικά με την ιστορία του τόπου. Δυστυχώς, πολλά από αυτά καταστράφηκαν λόγω της αμάθειας ή εκλάπησαν. Το 1942 οι Γερμανοί έκαψαν τα κελιά της και στις 13 Ιουλίου του 1944 εκτέλεσαν στο νεκροταφείο της Βόνιτσας τον ηγούμενό της Ιάκωβο Μαυροκέφαλο μαζί με άλλους έξι λαϊκούς. 

Στα επόμενα χρόνια η μονή λειτουργούσε με ένα μοναχό και έναν εργάτη. 

Όμως τα λίγα έσοδά της δεν επαρκούσαν να τους θρέψουν, γιατί τα κτήματά της είχαν απαλλοτριωθεί και είχαν μοιραστεί στους ακτήμονες, εκτός από λίγα, που όμως δεν ήταν ικανά να συντηρήσουν ικανοποιητικά τη μονή. Έτσι, γρήγορα έπεσε σε μαρασμό και ερήμωσε. Για τους κατοίκους των γύρω χωριών, αλλά και του νησιού Κάλαμος, η Παναγία η Ρομβιάτισσα αποτελεί σεβαστό προσκύνημα και κάθε χρόνο, στις 8 Σεπτεμβρίου, συρρέουν στη Χάρη της.

Σήμερα η μονή έχει ανακαινιστεί, έχουν γίνει νέα κελιά στην αυλή, τραπεζαρία, βοηθητικοί χώροι και έχει τοποθετηθεί ηλεκτρογεννήτρια. Η πρόσβαση σε αυτή είναι εύκολη από το Μοναστηράκι, αφού ο δρόμος είναι στρωμένος με άσφαλτο και πριν τη μονή με τσιμέντο. Από τον παλαιό Βάρνακα, διαμέσου του Βάτου, ο δρόμος είναι χωμάτινος και η πρόσβαση από αυτόν είναι δύσκολη.

Ε. Κουτιβής. - Γ. Μπαρμπαρούσης