Έτοιμος ο Γληγοράκης Αχυρένιος
για να βολτάρει την Καθαρή Δευτέρα στις γειτονιές της Βόνιτσας και να παρελάσει προς την
παραλίας που τόσο αγαπά.
ΒΟΝΙΤΣΑ : ΚΑΘΑΡΗ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 Φεβρουαρίου Ώρα 16:00
«ΓΛΗΓΟΡΑΚΙΑ 2017»
Το
παλαιότερο δρώμενο και το μοναδικό που γίνεται Καθαρή Δευτέρα. Ένας συνδυασμός
Καρναβαλιού και Δρώμενου μαζί που συγκεντρώνει στην Βόνιτσα πολλούς επισκέπτες
.
Το
άρμα του ”ΓΛΗΓΟΡΗ” ( και μόνο αυτό ) θα
ξεκινήσει και φέτος παραδοσιακά
από την Μπούχαλη ( πίσω από το Κ.Υ. Βόνιτσας ) και αφού θα περάσει από
αρκετές γειτονιές θα κατευθυνθεί προς τη
Κεντρική Λεωφόρο της Βόνιτσας ( Ελευθερίου Βενιζέλου) για να καταλήξει
στην παραλία της Βόνιτσας ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΥ όπου θα διαβαστεί ο
σατιρικός επικήδειος και με τραγούδι και χορό θα δοθεί στην πυρά .
Την ίδια ημέρα τα υπόλοιπα καρναβαλικά άρματα και πεζοπόρα αποκριάτικα
τμήματα που θα πάρουν μέρος θα ξεκινήσουν στις 16.00 από την θέση βρυσούλα στην
πρώτη διασταύρωση της Βόνιτσας ερχόμενοι
από Πάλαιρο και Λευκάδα ( στην κορυφή της Ελευθερίου Βενιζέλου εκεί που
βρίσκονται τα καφενεία του Ζαφειρούλη και το καφέ Κόρνερ). Η παρέλαση θα
κατευθυνθεί προς την παραλία και θα προηγηθεί κατά 20 λεπτών του άρματος του «
ΓΛΗΓΟΡΑΚΗ ».
Λίγα λογία γα την προέλευση του εθίμου του Γληγοράκη -
Αχυρένιου:
Το
έθιμο του Αχυρένιου – Γληγοράκη το οποίο αναβιώνει κάθε Καθαρά Δευτέρα στην
πόλη της Βόνιτσας είναι μια νότα
παράδοσης που συνδυάζει σάτιρα και διασκέδαση και προσφέρει κάθε φορά ξεχωριστές στιγμές στους
επισκέπτες και τους ντόπιους.
Οι απόψεις για τη προέλευση του εθίμου διίστανται. Σε μια
προσπάθεια να βρούμε τις ρίζες του ερχόμαστε μπροστά σε πολλές και διαφορετικές
εκδοχές, η καθεμιά από τις οποίες αποδίδει με το δικό της τρόπο τη γέννηση
& καταγωγή του εθίμου. Πρέπει χρονικά να πάμε πολύ πίσω.
Έχοντας ως σημείο την ημέρα πραγματοποίησης του δρώμενου
δηλ. την Καθαρή Δευτέρα, ημέρα έξω από τα καθιερωμένα δρώμενα των Αποκρεών
(κρεατοφαγία – κάλυψη προσώπων με μάσκες), αλλά και το σχήμα του δρώμενου, η
αναδρομή της σκέψης μας οδηγεί στην αρχέγονη προέλευση του εθίμου, την
Διονυσιακή λατρεία με στοιχεία των
αρχαίων τελετών που γίνονταν για την υποδοχή της 'Άνοιξης.
Με το πέρασμα των αιώνων, νέα στοιχεία προστέθηκαν σ' αυτό ανάλογα με τις αντιλήψεις
που επικρατούσαν στη κοινωνία κάθε εποχή αλλά και την εξέλιξη της κοινωνίας.
Ισχυρές επιδράσεις πρέπει να δέχθηκε την εποχή της
ενετοκρατίας (1500-1530) και (1684-1797) περίοδοι κατά τις οποίες αρκετά έθιμα
των Ιταλών ήρθαν στη Βόνιτσα.
Μέσα από τα συγγράμματα για τα γεγονότα του 16 – 17 και
18ου αιώνα, μπορεί ο καθένας μας να φανταστεί τις φασκοκωμοδίες που
διαδραματιζόντανε στις συνοικίες της Βόνιτσας.
Δεν γνωρίζουμε αν οι διοργανωτές προέρχονταν από όλες τις
συνοικίες της Πόλης, ή αυτό ήταν αποκλειστικό δικαίωμα της συνοικίας των
Ευγενών, αλλά οι δια λόγου μεταφερθείσες «ατάκες», μας οδηγούν στην υπόθεση ότι
τουλάχιστον οι κάτοικοι της συνοικίας Cochino και της Bocalli, θα
ήταν συνδιοργανωτές.
Μια παλιά μαρτυρία προεστού της περιοχής θέτει την
εκκίνηση του δρώμενου ως μια διακωμώδηση της φυγής και παραμονής ενός κατοίκου
της συνοικίας Mirtasi (ήταν στην στενή λωρίδα γης με λίγα σπίτια αχυροκαλύβες,
στο ακρωτήριο απέναντι από το Κάστρο, που εμείς σήμερα το λέμε ΚΑΒΟ), στην
συνοικία Borgo Serato, που
κατοικούσαν κυρίως κάτοικοι καθολικοί. Η συνοικία Borgo Serato ήταν στην σημερινή περιοχή
Χώρα, είχε κατά βάση δίπατα οικήματα, κατοικούνταν από Ευγενείς και από τους
Βιοτέχνες υποστήριξης φαγητών και τροφοδοσίας πολεμικών στρατών.
Από το 19ο αι. μέχρι το πρώτο τέταρτο του 20ο τον
εορταστικό τόνο έδιναν παρέες μεταμφιεσμένων, που κυκλοφορούσαν στους δρόμους
και γύριζαν τα βράδια στις γειτονιές τραγουδώντας άσεμνα και σκωπτικά
τραγούδια. Τη περίοδο αυτή πρέπει να έγινε και η προσθήκη της αχυρένιας κούκλας
που συμβόλιζε την απόλυτη φτώχια που βίωναν οι ψαράδες και το κάψιμό της για να
ξορκίσουν τη φτώχια και τη μίζερη ζωή. Τους δινόταν επιπλέον έμμεσα η
δυνατότητα, να διαμαρτυρηθούν με τη σάτιρα για τη δύσκολη ζωή τους κάτι που δε
μπορούσαν να κάνουν άμεσα.
Η παλαιότερη γνωστή αναφορά στο δρώμενο, προέρχεται από
φύλο τοπικής εφημερίδας του 1911 όπου γίνεται λόγος για σατυρικές αυτοσχέδιες
παραστάσεις που οργάνωναν οι ψαράδες της Βόνιτσας τη Καθαρή Δευτέρα στις
φτωχογειτονιές, σε αντίθεση με το καρναβάλι των πλουσίων ή των αστών της
προηγούμενης μέρας.
Την δεκαετία του 1960-70 αυτή η άτυπη μορφή «τραγωδίας –
κωμωδίας επί δρόμου» με τους κεντρικούς ηθοποιούς, με τον πρώτο του χορού και
με τον χορό- όχλο (την καλώς ονομαζόμενη «μουλαρία») υπήρχε, και ο κάθε Βονιτσιάνος
έστω και αν έλειπε ένα ολόκληρο χρόνο, εκεί θα άκουγε και θα μάθαινε με ένα
ωραίο και αστείο τρόπο, όλα τα γεγονότα της χρονιάς.
- Μήπως στεναχωρήθηκες που ο …….
έκανε και πέμπτη κοπέλα;
- Μήπως παράφαγες στο Τραπέζι που
έκανε ο Πρόεδρος της Κοινότητας στον Νομάρχη;
- Μήπως δεν άντεξες που φέτος δεν
λειτούργησαν την Μεγάλη βδομάδα οι Αι’ Απόστολοι
Μια εκδοχή του
19ου αιώνα αναφέρει ότι ο Γληγόρης, έχει
ετοιμαστεί για να παντρευτεί, αλλά το ξημέρωμα τον βρίσκει νεκρό. Στην νεκρώσιμη
πομπή κυρίαρχη θέση έχουν γύρω από τον νεκρό
(ο αχυρένιος καθισμένος σε καρέκλα ή πάνω σε γάιδαρο) οι
γονείς του, η μέλλουσα γυναίκα του (ακόμη ντυμένη με το νυφικό), οι συγγενείς.
Στην πομπή συν τον χρόνο προστέθηκε ο γιατρός, που μετά τον διαχωρισμό της αριστεράς (το 1968
και μέσα από την λογοκρισία της εποχής) οι γιατροί έγιναν δύο, ο ντόπιος και ο
από το κυΠΑΡΙΣΙ). Επίσης από μια εποχή και μετά στην συνοδεία προστέθηκε και ο παπάς (μετά την άρνηση της εκκλησίας να
χειροτονηθεί κάποιος παπάς). Η συνοδεία του νεκρού διαβαίνοντας τους
δρόμους συζητά δυνατά για τα γεγονότα
του θανάτου, οι άμεσα συγγενείς οδύρονται χρησιμοποιώντας κωμικές φράσεις, οι
γιατροί συνεχώς αποφαίνονται για τα αίτια θανάτου, και ο παπάς με
νεκρώσιμα-κωμικά συνοδεύει την ακολουθία
Κατά μία άλλη εκδοχή το έθιμο είναι εξέλιξη της σκωπτικής
παράστασης κάποιων μοναχών της Αγίας Παρασκευής εις βάρος ενός μοναχού με το
όνομα Γρηγόριος. 'Άλλη εκδοχή
υποστηρίζει, ότι το σημερινό δρώμενο αποτελεί εξέλιξη του παιχνιδιού των
παιδιών του Κόκκινου σε βάρος ενός γραφικού τύπου με τα χαρακτηριστικά του
Γληγοράκη (ρακένδυτος, με οξύ πνεύμα και υπερμεγέθη σεξουαλικά όργανα). '
Άλλη άποψη θέλει το Γληγοράκη αγρότη, να ασχολείται με τη
θάλασσα, μη γνωρίζοντας τους κινδύνους της και να αποτυγχάνει σε όσα κάνει. Η
επικρατέστερη άποψη είναι αυτή που θέλει τον Γληγοράκη ψαρά ο οποίος αρνήθηκε
τη θάλασσα και έψαξε τη τύχη του στη στεριά. Η θάλασσα όμως τον εκδικήθηκε και
τον έριξε στα ξένα, να ταλαιπωρείται και να μην μπορεί να έχει σταθερή δουλειά.
Η διατήρηση και ο εμπλουτισμός του δρώμενου οφείλεται
ουσιαστικά σ στους ντόπιους ψαράδες.
Κάθε χρόνο την Αποκριά, οι ψαράδες ξαναθυμούνται εκείνο τον ψαρά, τον
Γληγοράκη, και τον καταδικάζουν με το δικό τους τρόπο. Αφού πιούν, μασκαρευτούν
από το Σαββατόβραδο της Τυρινής έως την Καθαρά Δευτέρα βλέπουν τον αρνητή της
θάλασσας να έρχεται όπως τότε, που τον έφεραν σηκωτό για να τον πάνε στο
Κοιμητήριο του ψαράδικου συνοικισμού. Πρόχειρα φτιαγμένος από άχυρο και
παλιόρουχα κάνει την είσοδό του πάνω σε γάιδαρο, που τον τραβά ένας δραγάτης
και τον παραστέκουν δυο γιδοβοσκοί. Οι ρόλοι είναι από χρόνια μοιρασμένοι. Η
μάνα, η γυναίκα, οι μοιρολογίστρες, ο γιατρός, οι συγγενείς, ο παπάς. Κάθε
χρόνο καινούργια βάσανα περιμένουν το Γληγοράκη. Κάθε χρόνο οι προσπάθειες του
γιατρού να τον σώσει αποβαίνουν άκαρπες, πεθαίνει. Η μέρα γέρνει, φορτώνουν το
Γληγοράκη πάνω στο γάιδαρο και τον περιφέρουν μοιρολογώντας. Που και που
σταματούν και ένας ψαράς ρωτά τον Γληγοράκη:
- Μην έφαγες τ' ανάποδου τα γης;
- (Όλοι μαζί)
: Οτς αφέντη μ'.
- Μην έφαγες το σύρμα του γιαλού (=χέλι);
- (Όλοι μαζί)
: Οτς αφέντη μ'.
- Μην έφαγες εκείνο π' κάν' πουφ και
βγαν' μαύρο (=σουπιά);
- (Όλοι μαζί)
: Οτς αφέντη μ'.
Σε κάθε στάση δίνεται και μια μικρή θεατρική παράσταση. Ο
γιατρός βγάζει γνωμάτευση κάνοντας ερωτήσεις στους συγγενείς και εξετάζει τον
ασθενή. Με το πέρασμα των χρόνων η γνωμάτευση άρχισε να προσαρμόζεται στα
δεδομένα της κάθε εποχής και κατέληξε σε αναπαράσταση και διακωμώδηση της
επικαιρότητας. Μέσα σε μοιρολόγια και θρήνους πλησιάζει ο παπάς με τα
παπαδοπαίδια. Τα λόγια του παραλλαγμένα τροπάρια της νεκρώσιμης ακολουθίας.
Το δειλινό στην κεντρική πλατεία της Βόνιτσας δίνεται η
πιο μεγάλη παράσταση. Γλέντι με θαλασσινά, άφθονο κρασί, χορός και τραγούδι.
Προς το τέλος της τελετής, σε κάποια διακοπή του γλεντιού, κάποιος εκφωνεί τον
επικήδειο, που δεν είναι παρά μια καυστική σάτιρα της επικαιρότητας.
Το απόβραδο ο Γληγοράκης στην άκρη του γιαλού ή μέσα σε
πρόχειρα κατασκευασμένη βάρκα, ρίχνεται στη φωτιά. Γύρω από τον αχυρένιο που
σιγοκαίγεται, γίνεται το γλέντι κορυφώνεται με χορό και ποτό. 'Άλλη μια Αποκριά φεύγει μαζί με το
Γληγοράκη που θα επιστρέψει του χρόνου, για να σατιρίσει και να διαπομπεύσει
πρόσωπα και καταστάσεις, και για να μας υπενθυμίσει, πως ότι είναι παλιό δεν
είναι απαραίτητα και ξεπερασμένο.
