iouliana-sarikostas.jp
Αστυνομικές δυνάμεις έξω από το Κοινοβούλιο κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης της 4ης Αυγούστου 1965- Δεξιά: ο φωτορεπόρτερ Αριστοτέλης Σαρρηκώστας | ΦΩΤ: Συλλογή Αρ. Σαρρηκώστα / Αρχείο ΕΡΤ
Ο Ιούλιος του 1965 έφερνε νέα καταιγίδα εξελίξεων στην πολύπαθη χώρα μας.
Τα Ιουλιανά κι η Αποστασία θα σημάδευαν τη νεότερη πολιτική ιστορία της Ελλάδας. Θα ακολουθούσε εκτεταμένη πολιτική αστάθεια, για να οδηγηθούμε τελικά δύο χρόνια μετά στη δικτατορία των συνταγματαρχών που έβαλε τη χώρα στον γύψο για μια επταετία…
Τον Ιούλιο του 1965 ο γνωστός φωτορεπόρτερ Αριστοτέλης Σαρρηκώστας, ή Αρις Σάρις διεθνώς, συμπλήρωνε περίπου έναν χρόνο συνεργασίας με το Ασοσιέιτεντ Πρες (AP).
«Προσπαθούσα -εξομολογείται- να μπω στο πνεύμα του πρακτορείου. Οταν δεν ζητούσαν, έκανα και θέματα που επέλεγα εγώ. Αν και το 1965 υπήρχε… πάρα πολλή δουλειά με όσα συνέβαιναν στην Ελλάδα. Από τις 16 Ιουλίου που έγιναν τα Ιουλιανά μέχρι τέλη Αυγούστου που ορκίστηκε η νέα κυβέρνηση έγιναν 327 διαδηλώσεις, εκ των οποίων οι 68 στην Αθήνα. Σχεδόν δύο διαδηλώσεις την ημέρα».
Η διαφωνία
Ο Μίκης Θεοδωράκης ανάμεσα στους διαδηλωτές, Ιούλιος-Αύγουστος 1965 | ΦΩΤ.: Συλλογή Αρ. Σαρρηκώστα / Αρχείο ΕΡΤ
Οταν τον ρωτάμε τι θυμάται περισσότερο από εκείνη την περίοδο, ο Αριστοτέλης Σαρρηκώστας χαμογελά και λέει:
«Για τα γεγονότα την περίοδο του Ανένδοτου μπορώ να μιλάω με τις ώρες. Φτάσαμε πάντως από μια κυβέρνηση που έχει πάρει 52,72%, 171 βουλευτές, ο βασιλιάς να ζητά να τοποθετήσει υπουργό Αμυνας πρόσωπο της επιλογής του. Ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου δεν το δεχόταν, αλλά εκείνος επέμενε να βάλει τον Γαρουφαλιά τον οποίο είχε διαγράψει από την Ενωση Κέντρου ο Παπανδρέου. Ηθελε ο Κωνσταντίνος σώνει και καλά να τοποθετήσει αυτόν και αρχηγό του ΓΕΣ δικό του άνθρωπο. Κι όμως, με το Σύνταγμα του ’52 δεν επιτρεπόταν να παρεμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις».
Ο γνωστός φωτορεπόρτερ θυμάται ότι υπήρχε φιλική διάθεση αρχικά, καθώς «ο Παύλος είχε πει στον Γεώργιο Παπανδρέου “σ’ τον αφήνω στα χέρια σου, είναι νέος, δεν ξέρει, να τον προσέχεις” και του υποσχέθηκε να τον προσέχει. Μετά όμως η μητέρα του η Φρειδερίκη έπαιξε άσχημο ρόλο και ήρθαν σε σύγκρουση. Τις μέρες πριν από τα Ιουλιανά είχαν ανταλλάξει οξύτατες επιστολές…»
Η ρήξη
Συμπλοκή μεταξύ βουλευτών κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης στη Βουλή για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Τσιριμώκου, 27 Αυγούστου 1965 | ΦΩΤ.: Συλλογή Αρ. Σαρρηκώστα / Αρχείο ΕΡΤ
Υπήρχαν τότε δύο φήμες. Ο Γ. Παπανδρέου μιλούσε με τον Κωνσταντίνο και στο τέλος του είπε “αφού δεν θες άλλον, θα το αναλάβω εγώ”, αλλά εκείνος αρνήθηκε. Σύμφωνα με τη μία εκδοχή, την ώρα που συζητούσαν αυτά, ο Νόβας ήταν σε άλλο δωμάτιο και περίμενε να ορκιστεί. Μια άλλη εκδοχή ήταν ότι βρισκόταν στη Βουλή… Αφού επήλθε ρήξη, ο Παπανδρέου είπε στον βασιλιά “αφού επιμένετε, θα υποβάλω την παραίτησή μου”, αλλά πριν φτάσει στο Καστρί για να ετοιμάσει το διάγγελμα, εκείνος είχε καλέσει τον Νόβα και όρκισε στις 20.30.
Βέβαια δεν κράτησε πολύ, έναν μήνα. Ακολούθησε ο Τσιριμώκος και μετά ο Στεφανόπουλος, που τον υποστήριξαν διάφοροι βουλευτές με τη δικαιολογία να σταματήσουν όλα αυτά τα επεισόδια, αλλά με αυτόν τον τρόπο… κέρδισαν τον τίτλο του αποστάτη.
Κρατήθηκαν μέχρι το 1967 και τελευταία ήταν να βάλουν τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο υπηρεσιακό πρωθυπουργό για να γίνουν εκλογές τον Μάιο. Αλλά τους πρόλαβαν οι συνταγματάρχες με τη δικτατορία…
Ο Πέτρουλας
Η Αστυνομία διαλύει με βία τη συγκέντρωση της ΕΦΕΕ στις 21 Ιουλίου 1965. Κατά τη διάρκεια των αιματηρών επεισοδίων σκοτώνεται ο Σωτήρης Πέτρουλας | ΦΩΤ.: Συλλογή Αρ. Σαρρηκώστα / Αρχείο ΕΡΤ
«Σκαλίζοντας» την πολύτιμη συλλογή του με τις φωτογραφίες της περιόδου, του ζητήσαμε βλέποντας κάποιες εξ αυτών να θυμηθεί τα γεγονότα.
Το μυαλό του πήγε αμέσως στη δολοφονία του 25χρονου τότε φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα, που ήταν και στέλεχος της Αριστεράς.
«Ανήκε στους Λαμπράκηδες» λέει. «Υπήρχε μια διαδήλωση που έκανε πορεία προς τη Βουλή. Εκεί, στο άγαλμα του Κολοκοτρώνη, είχε στήσει η αστυνομία μεγάλα φορτηγά. Είχαν κλείσει τον δρόμο και δεν άφηναν να περάσει κανείς.
Κάποια στιγμή ήμουν στη μέση και ξαφνικά συνεννοήθηκαν οι διαδηλωτές, έπεσαν στους αστυνομικούς με τα κοντάρια από τα πανό για να περάσουν. Πήγα στην άκρη, πήδηξα στο καπό ενός αυτοκινήτου κι άρχισα να φωτογραφίζω. Μιλάμε για πολύ ξύλο.
Κάποια στιγμή οι αστυνομικοί τούς πήραν φαλάγγι. Οπισθοχώρησαν οι διαδηλωτές και έξω από το ξενοδοχείο “Εσπέρια” έπεσαν κάποιοι κάτω και μέσα σε δέκατα του δευτερολέπτου σχηματίστηκε πυραμίδα από σώματα».
Στιγμιότυπο από την κηδεία του Σωτήρη Πέτρουλα, 23 Ιουλίου 1965. Η πομπή κατευθύνεται από το σπίτι της οικογένειας Πέτρουλα στον Κολωνό προς τη Μητρόπολη. | ΦΩΤ.: Συλλογή Αρ. Σαρρηκώστα / Αρχείο ΕΡΤ
Ξεχωρίζει κάποιες φωτογραφίες και μας τις δείχνει (μία εξ αυτών δημοσιεύουμε).
«Οι αστυνομικοί βρήκαν την ευκαιρία να τους ξυλοκοπήσουν αλύπητα. Με ξύλινα τότε γκλομπ, ορισμένοι είχαν φτιάξει και κάτι μεγαλύτερα στειλιάρια για να χτυπούν από μακριά. Διάλεγαν κεφάλι και βάραγαν. Εκεί σκοτώθηκε ο Πέτρουλας. Κάποιος τον πέτυχε για τα καλά και του τσάκισε το κεφάλι…».
Στιγμιότυπο από την κηδεία του Σωτήρη Πέτρουλα, 23 Ιουλίου 1965. Πλήθος κόσμου συνοδεύει τον νεκρό από τη Μητρόπολη προς το Α’ Νεκροταφείο. Διακρίνονται ο πατέρας και η αδελφή του νεκρού σπουδαστή. | ΦΩΤ.: Συλλογή Αρ. Σαρρηκώστα / Αρχείο ΕΡΤ
Θυμάται όμως και την κηδεία του Σωτήρη Πέτρουλα.
«Η αστυνομία δεν έδινε το σώμα του για να γίνει η κηδεία από τους δικούς του. Το έδωσαν τελικά μετά από τρεις μέρες κι αφού συνέβησαν διάφορα. Αυτή είναι φωτογραφία με τον πατέρα του και την αδελφή του στην κηδεία του και χιλιάδες κόσμου. Εχω τραβήξει φωτογραφίες και έξω από το σπίτι του στη γειτονιά του στον Κολωνό, την ώρα που άρχισε να μαζεύεται κόσμος…»
Οι διαδηλώσεις
Διαδήλωση οικοδόμων, Αύγουστος 1965 | ΦΩΤ.: Συλλογή Αρ. Σαρρηκώστα / Αρχείο ΕΡΤ
Μας δείχνει φωτογραφίες από διαδηλώσεις και σπεύδει να επισημάνει:
«Τότε δεν είχαμε ούτε μάσκες ούτε κράνη να βάλουμε. Τα δακρυγόνα έπεφταν βροχή και το ξύλο επίσης. Καθένας προσπαθούσε να βρει κάποιους τρόπους προφύλαξης. Ηταν επικίνδυνα γιατί μπορεί στην αρχή η αστυνομία απλά να μας έδιωχνε, αλλά μετά χτυπούσε και έπειτα έριχνε και πλαστικές σφαίρες. Και όταν σκοτείνιαζε και δεν έβλεπε κανείς τι και από πού έρχεται έριχναν κανονικά πυρά. Δύσκολες στιγμές, πολύ δύσκολες.
Και όταν λέμε για διαδηλώσεις, κατέβαιναν οι οικοδόμοι και βροντούσε ο τόπος, η Σταδίου και η Πανεπιστημίου σείονταν. Ηταν οργανωμένοι, μαζί τους ήταν και πολλοί της ΕΔΑ που είχαν συνδεθεί με τα εργατικά συνδικάτα και έπεφτε το ξύλο της αρκούδας. Θυμάμαι στιγμές απίστευτες. Δηλαδή χωρίς καμία αιτία η αστυνομία σταματούσε τα τραμ, έμπαινε μέσα και ξυλοκοπούσε τον κόσμο εν ψυχρώ για να μην κατέβει στην Ομόνοια…»
Διαδηλωτές σκίζουν φύλλα της εφημερίδας «Τα Νέα» και «Αθηναϊκή», αντιδρώντας στην προώθηση της λύσης Στεφανόπουλου από τους εκδότες τους, 9 Αυγούστου 1965 | ΦΩΤ.: Συλλογή Αρ. Σαρρηκώστα / Αρχείο ΕΡΤ
Λίγο μετά ξεχωρίζει κάποιες άλλες, μας τις δείχνει κι αρχίζει να εξιστορεί:
«Στην πλατεία Καρύτση ήταν τα γραφεία της Ενωσης Κέντρου απέναντι ακριβώς από “Τα Νέα”. Ο τότε πατέρας Λαμπράκης, ενώ ξέραμε όλοι ότι ήταν Παπανδρεϊκός, την ημέρα εκείνη βγήκε με ένα πρωτοσέλιδο εναντίον του. Κι έγινε το έλα να δεις.
Μαζεύτηκαν στην πλατεία, κάψανε εφημερίδες που υπήρχαν τριγύρω κι αν δεν προλάβαιναν να κλείσουν τη μεγάλη είσοδο θα καίγανε και το κτίριο. Πρόλαβαν στο τσακ. Ο Γέρος της Δημοκρατίας ήρθε, τον σήκωσαν στα χέρια και τους μίλησε… Στην είσοδο των γραφείων εκεί, μάλλον σε κάποιο ΚΑΦΑΟ ανεβασμένος, πρέπει να έχω φωτογραφήσει…»
Στιγμιότυπο από τη συγκέντρωση της 27ης Ιουλίου 1965, ημέρα γενικής πολιτικής απεργίας. | ΦΩΤ.: Συλλογή Αρ. Σαρρηκώστα / Αρχείο ΕΡΤ
Μας δείχνει φωτογραφίες με τη Βουλή περιτριγυρισμένη με αύρες, φορτηγά της αστυνομίας και αστυνομικούς παντού.
«Ο φόβος τους -λέει- ήταν να μην μπούνε στη Βουλή […] Κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Στεφανόπουλου παίζανε άγριο ξύλο και μέσα στη Βουλή. Επεφτε ξύλο μεταξύ βουλευτών της ΕΡΕ, της Ενωσης Κέντρου, της ΕΔΑ, οι οποίοι αντάλλασσαν απίστευτες ύβρεις…»
Οι τηλεφωτογραφίες
Στη συγκέντρωση της ΕΦΕΕ στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου, 21 Ιουλίου 1965. | ΦΩΤ.: Συλλογή Αρ. Σαρρηκώστα / Αρχείο ΕΡΤ
Είναι ο πρώτος που έστελνε από την Ελλάδα τηλεφωτογραφίες το 1965.
Λίγες μέρες πριν από τα Ιουλιανά, όπως θυμάται:
«... στη γέννηση της Αλεξίας, της πρώτης κόρης του Κωνσταντίνου, μου στείλανε από το Λονδίνο ένα τρανσμίτερ, το μούχερ, ένα τεράστιο βαρύ μηχάνημα με έναν κύλινδρο. Τύπωνες τη φωτογραφία, έγραφες τη λεζάντα, την κολλούσες πάνω της, την έβαζες στον κύλινδρο, έπαιρνες τηλέφωνο, συνέδεες το μηχάνημα και άρχιζε ο κύλινδρος να γυρνά. Εκανε 21 λεπτά για μια ασπρόμαυρη φωτογραφία. Την άφησα στα 11. Τώρα θέλεις… δευτερόλεπτα.
Την έγχρωμη φωτογραφία έπρεπε να τη στείλεις τρεις φορές… Αν υπήρχε παράσιτο, σχηματιζόταν μαύρη γραμμή, οπότε έπρεπε να την ξαναστείλεις. Ηταν λίγο μαρτύριο, αλλά μου άρεσε γιατί η φωτογραφία ήταν η ζωή μου. Στις αποστολές είχαμε και τους τηλεφωνητές στη ρεσεψιόν, που για να πάρουν μπαξίσι έκοβαν τη γραμμή και ρωτούσαν δήθεν αν τελείωσα. Οπότε μετά φρόντιζα από πριν να έχω δώσει το μπαξίσι για να μη με διακόπτουν…»
Ο Αριστοτέλης Σαρρηκώστας παρέμεινε στην ενεργό δράση για 36-37 χρόνια και ως απεσταλμένος του AP βρέθηκε στις περισσότερες εμπόλεμες ζώνες του πλανήτη.
«Τότε -λέει- για να πάω μια αποστολή κουβαλούσα επτά βαλίτσες! Τα χέρια μου έχουν μακρύνει μερικά εκατοστά από το βάρος που σήκωνα (γελά). Επαιρνα ολόκληρο το χημείο μαζί μου. Από χαρτιά εμφάνισης, εκτυπωτικές μηχανές, στεγνωτικές μηχανές, γραφομηχανή, τρανσμίτερ… Το μεγάλο μου βάπτισμα ήρθε στον Πόλεμο των Εξι Ημερών Ισραήλ - Αιγύπτου. Με έστειλαν γιατί ήμουν πιο κοντά από οποιονδήποτε άλλον κι αυτή ήταν η πρώτη μου αποστολή.
Μετά, έλειπα 7-8 μήνες τον χρόνο σε διάφορες αποστολές. Περισσότερο Μ. Ανατολή, Ιραν, Ιράκ, Λίβανο, Αφρική, τα έχω περάσει όλα αυτά. Υπήρχαν και κάποιες εξαιρέσεις. Εχω καλύψει καλλιστεία και τρεις Ολυμπιάδες, αυτά ήταν ας πούμε το δώρο για τη μαυρίλα που αντιμετώπιζα…»
Η τρέλα
Οταν τον ρωτάμε τι του έχει αφήσει όλη αυτή η περιπέτεια χαμογελά με μια αίσθηση… πίκρας και λέει:
«Οι δύσκολες στιγμές ήταν πάρα πολλές. Οι ευχάριστες ελάχιστες. Η ικανοποίηση όμως να είσαι παρών, να είσαι πρώτος, να βλέπεις και να καλύπτεις τόσα θέματα, η ικανοποίηση ότι από τα δικά σου χέρια θα φύγει φωτογραφία που θα δει εκατομμύρια κόσμος είναι το συμπλήρωμα της τρέλας που πρέπει να έχεις για να κάνεις αυτή τη δουλειά. Δεν αντέχεις σε τόσο μακρύ χρονικό διάστημα να κάνεις τόσες αποστολές και τόσο επικίνδυνες.
Υπήρχαν στιγμές που εξοργιζόμουν. Φωτογράφιζα τόσο τραγικές εικόνες, νεκρά παιδιά, παιδιά που πέθαιναν στην Αφρική και κάποια στιγμή είπα “τι κάνω εδώ;”. Τόσα χρόνια σε πολέμους ίσως ήταν η μοναδική στιγμή που αναρωτήθηκα τι κάνω.
Μετά συνήλθα και είπα ότι αυτή είναι η αποστολή μου. Ισως μέσα από αυτές τις φωτογραφίες κάποιοι συγκινηθούν, ταρακουνηθούν να αλλάξουν κάτι».
Αλήθεια, τώρα με τόσα γεγονότα όχι μόνο εκτός αλλά και εντός συνόρων, δεν του λείπει η… δράση;
Από τη δεύτερη μέρα που βγήκα σε άδεια, δεν λέω σύνταξη, αδειούχος είμαι (γελά), ήθελα να επανέλθω. Μόλις ξυπνήσω και πριν κοιμηθώ ακούω ειδήσεις. Πετάγομαι και λέω “τι κάνω εδώ, έπρεπε να είμαι εκεί”.
Αλλά η πραγματικότητα σε προσγειώνει. Βεβαίως συγκινούμαι και είμαι κοντά στους συναδέλφους - σκέφτομαι τον Μπεχράκη, τον Σταθάκη, όλους τους συναδέλφους κι εκεί θα ήθελα να είμαι.
Ολα όμως έχουν μια αρχή κι ένα τέλος...
www.efsyn
