Η «κατάρα» του προεπαναστατικού ξωκλησιού του Αγίου Νικολάου στην Παλαιομάνινα!!!

Με την απουσία του κράτους και των αρμόδιων υπηρεσιών του έγιναν βάρβαρες παρεμβάσεις στη μοναδική εκκλησιαστική αρχιτεκτονική του ναού με .. σύγχρονα σκέπαστρα, μαρκίζες, πέργολες και … μανιώδη βαψίματα και ασβεστώματα

Του Δημήτρη Στεργίου

Φωτογραφία πρώτη: Το εκπληκτικό σε αρχιτεκτονική γραφικό προεπαναστατικό ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου στην Παλαιομάνινα, όπως το είχα γνωρίσει στα παιδικά μου χρόνια (δεκαετία του 1950)

Φωτογραφίες δεύτερη, τρίτη, τέταρτη και πέμπτη: Το ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου, όπως κατάντησε σήμερα από τις απίστευτες σε … έμπνευση παρεμβάσεις, με τα εκπληκτικά, από την άλλη μεριά, έργα ανάδειξης και αξιοποίησης του περιβάλλοντος χώρου

Σπεύδω να διευκρινίσω για να μην παρεξηγηθώ ότι η ανάρτησή μου αυτή και τα σχόλιά μου δεν αφορούν στα εντυπωσιακά έργα υποδομής που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια στον περιβάλλοντα χώρο του ξωκλησιού του αγίου Νικολάου στον ομώνυμο γραφικό λόγο. Για τα έργα αυτά, όπως θα αναφέρω πιο κάτω, είχε υποβάλει προτάσεις και η ταπεινότητά μου, όταν ζητήθηκαν από τον ομώνυμο Σύλλογο.

Η ανάρτησή μου αναφέρεται σε παρεμβάσεις που έχουν στην όλη παραδοσιακή, μέσα κι έξω, κατάσταση του ξωκλησιού, χωρίς την επικουρία κανενός ειδικού ή καθ΄ ύλην αρμοδίου για την πολιτιστική κληρονομιά. Γιατί κι ένα ξωκλήσι με ιστορία αιώνων και μάλιστα με μιαν εκπληκτική εκκλησιαστική αρχιτεκτονική είναι πολιτιστική κληρονομία την οποία οφείλουμε να διασώσουμε, έτσι όπως ήταν, και να την αναδείξουμε, έτσι όπως ήταν. 

Η εικόνα που παρουσιάζεται στις παρατιθέμενες φωτογραφίες δίνει την εντύπωση ότι έτσι έπρεπε να είχε γίνει, για παράδειγμα, και με την Ακρόπολη των Αθηνών, το αρχαίο Θέατρο Στράτου και Οινιαδών, δηλαδή να τοποθετούσαν ο καθένας στέγαστρα, να ασβεστώνανε την ορχήστρα, τα καθίσματα, τα διαζώματα και να προσθέτανε και μερικά άλλα από … τσιμεντόλιθους, τούβλα και πλακάκια!!!

Λοιπόν, για να μπούμε στο θέμα μας, καθώς λόγω γήρατος και εποχής (χειμερία αποχή από αγροτικές εργασίες και πανδημία κορωνοϊού) ασχολούμαι συνεχώς με την τακτοποίηση και την ταξινόμηση του απέραντου αρχείου μου, εντόπισα και μια παλιά φωτογραφία του ξωκλησιού του Αγίου Νικολάου της Παλαιομάνινας, όπως το είχα δει στα παιδικά μου χρόνια, αλλά με παρεμβάσεις μόνο στους εξωτερικούς τοίχους δια του προσφιλούς σοβά και αθάνατου ασβεστώματος. Δηλαδή, ναι μεν και τότε είχε λασπωμένους και ασβεστωμένους τους εξωτερικούς τοίχους, αλλά με τη μεγαλοπρέπεια της αρχιτεκτονικής του έξωθεν και έσωθεν. Θυμάμαι ότι ήταν ένα επίμηκες ξωκλήσι με παράξενη για μια απόμακρη και έρημη τοποθεσία, εκκλησιαστική αρχιτεκτονική, το οποίο χαρακτηριζόταν για το επιμελημένο Άγιο Βήμα, τέμπλο και, κυρίως, για τον πρόναο στην απέναντι, στη δυτική, πλευρά του μέρος με μια ασβεστολιθική πλάκα αμετακίνητη (μας έλεγαν να μην τη σηκώσει κανείς!) σαν να έκρυβε πολλά ιδρυτικά, τελετουργικά και ιστορικά μυστικά. Όλα αυτά μού είπαν ότι δεν υπάρχουν πια, εξαφανίστηκαν με τη δικαιολογία ότι έπρεπε να μεγαλώσει ο χώρος για να χωράει τους … πιστούς.

Ίσως, μερικοί να προβάλλουν τη ρήση ότι … φυτρώνω εκεί όπου δεν σπέρνω, με την έννοια ότι στο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου έχουν γίνει εντυπωσιακά έργα υποδομής και ανάδειξης της περιοχής και το τοπίου. Πράγματι, είμαι υποχρεωμένος να εκφράσω τα θερμά συγχαρητήρια προς όλους όσοι με κόπο, κόστος, αγωνία και τρεξίματα επετέλεσαν αυτό το εντυπωσιακό έργο στον περιβάλλοντα χώρο του ξωκλησιού. Θέλω όμως να εκφράσω με συγκίνηση και απογοήτευση ότι, επειδή είχα εμπλακεί, ύστερα από πρόσκληση, στη διαδικασία ανάδειξης και αξιοποίησης του γραφικού αυτού ξωκλησιού, δεν συμμετείχα σ΄ αυτόν το βανδαλισμό του ιερού κτιρίου του Αγίου Νικολάου. Αντιθέτως, όπως προκύπτει και από το σκαρίφημα που παραθέτω, η συμβολή μου και η διακαής επιθυμία μου είχε περιοριστεί μόνο στην ανάδειξη του περιβάλλοντος χώρου αναψυχή και ψυχαγωγία. Και όλα αυτά διότι πίστευα και πιστεύω ότι η πολιτιστική μας κληρονομιά πρέπει να διασώζεται στη μορφή που ήταν, να αναδεικνύεται στη μορφή που ήταν και να αξιοποιείται στη συνέχεια για μάθηση, ψυχαγωγία και αναψυχή…

Θυμάμαι, λοιπόν, ότι ο τότε πρόεδρος του Συλλόγου «Άγιος Νικόλαος» Λεωνίδας Μίχας, που είχε βάλει ως μοναδικό και ιερό στόχο του την ανάδειξη του ξωκλησιού με επιστολές, παρεμβάσεις και αιτήσεις για προσφορές, αποτάθηκε και στην ταπεινότητά του το 2006 για να κάνω προτάσεις και να ενισχύσω οικονομικά ένα σχετικό και συγκεκριμένο πρόγραμμα έργων. Πράγματι, επισκέφθηκα, ύστερα από πολλά χρόνια, μαζί με τον Λεωνίδα και άλλα στελέχη του το ξωκλήσι και επεσήμανα την ανάδειξη και αξιοποίηση ΜΟΝΟ του περιβάλλοντος χώρου με δημόσιες υποδομές για ψυχαγωγία και εορταστικές οικογενειακές εκδηλώσεις, με την πρόταση μάλιστα να αποκαλυφθούν οι πέτρινοι τοίχοι του ξωκλησιού με αμμοβολή και με διατήρηση ανέπαφης της αρχιτεκτονικής του κτιρίου.

Πράγματι, όταν επέστρεψα στην Αθήνα, χωρίς να είμαι αρχιτέκτων εξωτερικών αρχαιολογικών χώρων και ζωγράφος αποτύπωσα σε ένα απλό χαρτί τις προτάσεις μου, τις οποίες έστειλα με fax (διακρίνεται άλλωστε) στον ανεψιό μου Δημήτρη Πούλιο, αντιπρόεδρο τότε της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας με την παράκληση να επιδώσει το σκαρίφημα αυτό στον Λεωνίδα Μίχα. Αολο το παρατιθέμενο σκαρίφημα προκύπτει ότι «ζωγράφισα» τα ακόλουθα:

Πρώτον, ένα κιόσκι ομπρελοειδές με τραπέζι στο μέσο και καθίσματα γύρω – γύρω σταθερά από το τραπέζι.

Δεύτερον, ένα μπάρμπεκιου (ψησταριά) κι ένα κιόσκι παράπλευρα για μαγείρεμα φαγητού σε καζάνια.

Τρίτον, ένα χοροστάσιο για τις ανάγκες διασκέδασης των συνδαιτημόνων

Τέταρτον, ένα χώρο για παιδιά, δηλαδή παιδική χαρά

Πέμπτον, παγκάκια σε θέσεις με θέα, η οποία είναι απεριόριστη από το ξωκλήσι.

Βλέποντας τις φωτογραφίες του περιβάλλοντος χώρου του ξωκλησιού αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω τα θερμά συγχαρητήρια για τις υποδομές που έγιναν εκεί, αλλά και την απογοήτευσή μου για τις βάρβαρες παρεμβάσεις στο κτίριο του ναού. Και λυπάμαι, ειλικρινά, μετά δακρύων ότι το ίδιο έγκλημα έγινε και στο ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευή και του Αγίου Γεωργίου.