ΒΑΤΟΣ: Ακαρνανικά, σωροί ερειπίων και μαντριά (Γνωρίζοντας τον τόπο μας)

Το ορεινό χωριό Βάτος ήταν χτισμένο σε πλάτωμα στη δυτική πλαγιά της υψηλότερης κορυφής των Ακαρνανικών, της Υψηλής Κορυφής (1589 μ.), βόρεια του παλαιού Βάρνακα και σε υψόμετρο 880 μ. Βορειοδυτικά του βρίσκεται το οροπέδιο Λιβάδι, που είναι πολύ πλούσιος βοσκότοπος. Ο Βάτος ήταν ο υψηλότερα χτισμένος γνωστός οικισμός του Ξηρομέρου. Τα περισσότερα σπίτια του σήμερα έχουν μετατραπεί σε σωρούς ερειπίων. Τα λίγα που παραμένουν όρθια χρησιμεύουν ως τόποι διαμονής των κτηνοτρόφων, που διαβιούν εκεί κατά τη θερινή περίοδο.

Η ιστορία του Βάτου είναι μικρή, αφού ήταν ένας μικρός εποχιακός οικισμός από καλύβες που δημιουργούνταν από κτηνοτρόφους. Χωριό δημιουργήθηκε το 1840, όταν κάτοικοι από τον οικισμό Λιβάδι και το Βάρνακα έχτισαν τα σπίτια τους εκεί για να είναι πιο κοντά στα χωράφια τους και τα καλοκαιρινά τους βοσκοτόπια. Δεν μας είναι γνωστό γιατί δόθηκε αυτό το όνομα στο χωριό και οι υπάρχουσες ερμηνείες δεν έχουν σοβαρή ιστορική ή λαϊκή βάση. Διοικητικά άνηκε αρχικά στην Κοινότητα του Βάρνακα.
        

   Ο Βάτος ήταν πάντα ένα πολύ καλό μέρος για καλοκαιρινή διαβίωση κτηνοτρόφων, όπως και φυματικών, αλλά και όσων αρρώστων είχαν την ανάγκη ενός ψυχρού και καθαρού κλίματος.

Το Λιβάδι ήταν παραθεριστικό κέντρο και κάθε καλοκαίρι ανέβαιναν πολλοί για να παραθερίσουν, μεταξύ αυτών και ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων, ο οποίος το 1807 έχτισε σε ύψωμα, πάνω από τη νότια πλευρά του Λιβαδιού, θερινή κατοικία (έπαυλη), σπίτια και στάβλους για την εγκατάσταση φρουράς.

  Από ενθύμημα σε εξώφυλλο μηνιαίου της Μονής Ρόμβης γνωρίζουμε ότι το 1864 είχε 56 οικογένειες. Σε μια απογραφή του 1890 αναφέρεται ότι είχε 204 κατ. Το 1920 παρουσιάζει μια σημαντική μείωση, αφού είχε 138 κατ. Μέχρι το 1912 ήταν οικισμός του Βάρνακα. Το 1919 αποσπάστηκε από τον Βάρνακα και έγινε αυτόνομη Κοινότητα. Από το 1951 και ύστερα αρχίζει η σταδιακή μείωση του πληθυσμού.

Στο χωριό λειτουργούσε και θερινό σχολείο, όμως αυτό καταργήθηκε το 1945, γιατί οι μαθητές πήγαιναν στα χειμερινά σχολεία των χωριών όπου κατέβαιναν για να ξεχειμάσουν με τα κοπάδια τους οι γονείς τους. Σήμερα η περιοχή του χωριού ανήκει στον Δήμο Ακτίου-Βόνιτσας και η πρόσβαση σε αυτή είναι εύκολη από το Μοναστηράκι. 

Η πρόσβαση είναι εφικτή και από τον παλαιό Βάρνακα, όμως ο δρόμος είναι χωμάτινος και παρουσιάζει δυσκολίες. Το χωριό υδρευόταν από μια πηγή που βρίσκεται σε μικρή απόσταση νότια. Μετά την ερήμωση του χωριού το νερό της χρησίμευσε, μέχρι και πριν μερικές δεκαετίες, για την ύδρευση του Αρχοντοχωρίου και του Αετού. 

Σε καλή κατάσταση σώζεται ο ενοριακός ναός του χωριού, που είναι αφιερωμένος στον Άγιο Γεώργιο. 

   Αρκετοί ήταν οι αγωνιστές από τον Βάτο που πολέμησαν στην Επανάσταση του 1821, πιο γνωστοί είναι οι οπλαρχηγοί Χρήστος και Δημήτρης Παληογιάννης. Ο Χρήστος ήταν επικεφαλής σώματος και πολέμησε υπό τον Καραϊσκάκη στη Στερεά Ελλάδα.

Ο Αϊ- Γιώργης -Η Εκκλησία του χωριού Βάτου

Το βουνό Μπούμστος απ'την Ψηλή Κορφή

Ο κάμπος στα Αχυρά-Κατούνα απ την Ψηλή Κορφή

Ζώα στην Ψηλή Κορφή

Εδώ είναι ο Βατός απ την Ψηλή Κορφή

Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

ΤΟ ΜΧΑΡΙ ΣΤΟ ΒΑΤΟ ΟΤΑΝ ΜΑΧΕΥΟΝΤΑΙ ΟΙ ΒΟΣΚΟΙ ΤΟΝ ΧΕΙΜΩΝΑ

Πηγή: «Πόλεις και χωριά του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας» των Γ. Μπαρμπαρούση και Ε. Κουτιβή.