Ο Αύγουστος του 1953 έχει μείνει ανεξίτηλα γραμμένος στις μνήμες των ανθρώπων της Ζακύνθου, της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης. Ο σεισμός του ’53 ισοπέδωσε τα τρία νησιά. Στο "Ζάντε" μάλιστα, συνοδεύτηκε από μεγάλη φωτιά που έκαιγε τις μέρες.
Ο σεισμός της Παρασκευής τη Ζάκυνθο ξύπνησε εφιαλτικές μνήμες. Ήταν ο ισχυρότερος σεισμός στην περιοχή του Ιονίου μετά από εκείνους του 1953. Ήταν τότε που Ζάκυνθος, Κεφαλονιά και Ιθάκη ισοπεδώθηκαν από τα Ρίχτερ.
Ήταν ο Αύγουστος της Αποκάλυψης. 455 νεκροί, 2.412 τραυματίες, 21 αγνοούμενοι. Χιλιάδες εγκατέλειψαν τον τόπο τους. Μια καταστροφή που όμοιά της δεν έχει ξαναυπάρξει.
Τρεις μεγάλοι σεισμοί, οι πιο καταστροφικοί στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας, σημειώθηκαν τον Αύγουστο του 1953. Τρεις σεισμοί, αυξανόμενης έντασης που συνοδεύτηκαν από 153 μετασεισμούς. Η καταστροφή ξεκίνησε στις 9 Αυγούστου. Τρεις μέρες μετά σημειώθηκε ο σεισμός των 7,2 Ρίχτερ, η ένταση του οποίου προσδιορίστηκε ως Χ+ (10+) στην κλίμακα Μερκάλι , ήταν δηλαδή «εξαιρετικά καταστροφικός».
Η κυβέρνηση Παπάγου, που είχε καθυστερήσει να αντιδράσει στην καταστροφή, φοβούμενη την ερήμωση των νησιών, απαγόρευσε στους κατοίκους να φύγουν. Παρά την απαγόρευση, χιλιάδες ήταν εκείνοι που απελπισμένοι εγκατέλειψαν τον τόπο τους για να μετακομίσουν στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Το χρονικό της καταστροφής
Ο πρώτος σεισμός έγινε στις 9 Αυγούστου 1953, ημέρα Κυριακή και ώρα 9.41 π.μ. Είχε μέγεθος 6,4 Ρίχτερ και επίκεντρο το Σταυρό Ιθάκης. Ο σεισμός προκάλεσε καταστροφές σε σπίτια στην Ιθάκη και στην Πύλαρο της Κεφαλονιάς, ενώ υπήρξαν και αρκετοί τραυματίες.
Αρχικά, όλοι πίστεψαν πως το κακό είχε περάσει. Δυστυχώς, έκαναν λάθος.
Την Τρίτη 11 Αυγούστου, ώρα 5.32 π.μ., έγινε ο δεύτερος σεισμός, μεγέθους 6,8 Ρίχτερ, με επίκεντρο βορειοδυτικά της Ζακύνθου. Είχε διάρκεια 30 δευτερόλεπτα… Την ίδια ημέρα σημειώθηκαν 10 μετασεισμοί οι μεγαλύτεροι των οποίων ήταν μεγέθους 5,3 και 5,1 Ρίχτερ. Μεγάλες καταστροφές προκλήθηκαν στη Σάμη, σε όλη την ανατολική πλευρά της Κεφαλονιάς καθώς και στις πόλεις του Αργοστολίου, του Ληξουρίου και της Ζακύνθου.
Σε τηλεγράφημά του προς το υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, ο νομίατρος Αναστάσιος Μαρίνος από το πλοίο «Κωστάκης Τόγιας» που εκτελούσε το δρομολόγιο Ζάκυνθος – Πειραιάς ανέφερε: «Σεισμός ισχυράς εντάσεως σήμερον ώραν 5.30 πρωινήν προϋκάλεσεν εκτεταμένας ζημίας εις οικήματα πόλεως. Πλείσται οικίαι κατέρρευσαν. Ανθρώπινα θύματα ουδέν. Τραυματίαι εννέα. Παρεσχέθη πρώτη περίθαλψις. Τηρήσωμεν δια νέας τηλεγραφικής ενημέρους υμάς».
Δυστυχώς, η καταστροφή δεν είχε ολοκληρωθεί.
Την επόμενη μέρα, Τετάρτη, 12 Αυγούστου, στις το πρωί, σημειώθηκε σεισμός 5,2 Ρίχτερ και αργότερα, στις 11.25 π.μ. την ίδια μέρα, έγινε ο ισχυρότερος και καταστροφικότερος σεισμός στην ιστορία της Κεφαλονιάς, μεγέθους 7,2 Ρίχτερ, με επίκεντρο την νοτιοανατολική Κεφαλονιά. Η έντασή του προσδιορίστηκε ως Χ+ (10+) στην κλίμακα Μερκάλι, ήταν δηλαδή «εξαιρετικά καταστροφικός». Είχε διάρκεια 45 δευτερόλεπτα.
Ο σεισμός ισοπέδωσε ολοκληρωτικά τις πόλεις του Αργοστολίου, του Ληξουρίου και της Ζακύνθου. Ανύψωσε την Κεφαλονιά κατά 60 εκατοστά! Στην πόλη της Ζακύνθου την καταστροφή ολοκλήρωσε μεγάλη πυρκαγιά η οποία ακολούθησε το σεισμό και διήρκησε μέρες. Ισχυρός μετασεισμός 6,3 Ρίχτερ σημειώθηκε μέσα στην ίδια μέρα.
Ακολούθησε κύμα μετασεισμών έως τα τέλη Σεπτεμβρίου, πολλοί από τους οποίους ήταν άνω των 5 Ρίχτερ. Στις 16 Οκτωβρίου σημειώθηκε σεισμός 5,2 Ρίχτερ στο Ληξούρι και στις 20 Οκτωβρίου σεισμός 5,1 στην Ιθάκη.
Η φωτιά στη Ζάκυνθο
Στη Ζάκυνθο, ο σεισμός συνοδεύτηκε από μεγάλη φωτιά, που εξαφάνισε από προσώπου γης πόλεις και χρονιά. Πολλοί εγκλωβισμένοι από το σεισμό κάηκαν ζωντανοί.
Με βάση τα επίσημα στοιχεία 3000 σπίτια στη χώρα της Ζακύνθου γκρεμίστηκαν ή κάηκαν και 11.688 στα χωριά του νησιού. Έμειναν άστεγοι 38.440 άνθρωποι. Βρέθηκαν και αναγνωρίστηκαν 82 άνθρωποι και εκατοντάδες άλλοι που η αναγνώριση τους ήταν αδύνατη εξ αιτίας της φωτιάς!
Απόλυτη καταστροφή
455 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 2.412 τραυματίστηκαν από τους καταστροφικούς σεισμούς. Ο Εγκέλαδος ισοπέδωσε σχεδόν ολοκληρωτικά τη Ζάκυνθο, την Ιθάκη και την Κεφαλονιά.
Από τα 33.300 σπίτια σε Ζάκυνθο, Ιθάκη και Κεφαλονιά καταστράφηκαν εντελώς τα 27.659, ενώ μόνο 467 σώθηκαν κυρίως στην περιοχή της Ερίσου, στο βόρειο άκρο της Κεφαλονιάς. Στην πόλη του Αργοστολίου, διασώθηκαν δύο μόνο σπίτια, το ισόγειο του αρχοντικού της οικογένειας Γκιντιλίνη – Κοσμετάτου και το σπίτι του Βρεττού δίπλα στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη. Ελάχιστα ήταν και τα οικοδομήματα που σώθηκαν στο Ληξούρι, όπως το Γηροκομείο και το αρχοντικό των Ιακωβάτων, ενώ ανάμεσα στα λίγα εναπομείναντα σπίτια στη Λειβαθώ ήταν και το ιστορικό σπίτι του Λόρδου Βύρωνος.
Με την πυρκαγιά που ξέσπασε στην πόλη της Ζακύνθου μετά τον τρίτο σεισμό, καταστράφηκαν μοναδικά μνημεία, όπως η Παναγία η Φανερωμένη, και το Μέγαρο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης όπου φυλάσσονταν χιλιάδες τόμοι βιβλίων, χειρογράφων και κειμηλίων. Καταστροφές προκλήθηκαν επίσης στη Λευκάδα, στην Ηλεία και την Αιτωλοακαρνανία.
Βοήθεια από παντού
Από τις 11 Αυγούστου υπήρξε η πρώτη κινητοποίηση για την αποστολή βοήθειας στους σεισμοπαθείς. Υγειονομικά συνεργεία, συνεργεία του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού καθώς και δυνάμεις του στρατού και του πολεμικού ναυτικού μετέβησαν στα νησιά.
Ο σεισμός της 12ης Αυγούστου 1953, εκτός από τις ελληνικές αρχές, κινητοποίησε τις ναυτικές δυνάμεις και άλλων χωρών, που βρίσκονταν στην περιοχή. Πρώτες έφτασαν στο λιμάνι του Αργοστολίου οι δυνάμεις του Πολεμικού Ναυτικού του Ισραήλ. Το δύσκολο έργο της διάσωσης και περίθαλψης των σεισμοπαθών, σε συνεργασία με δυνάμεις του Ελληνικού στρατού, ανέλαβαν δυνάμεις της Μ. Βρετανίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Νέας Ζηλανδίας και του Ισραήλ. Επίσης διατέθηκαν εναέρια μέσα για την ταχεία μεταφορά των τραυματιών, προμηθειών και υγειονομικού υλικού καθώς και διεθνής κινητοποίηση για συγκέντρωση εφοδίων και χρημάτων.
Η ελληνική κυβέρνηση, παρά την αρχική αδυναμία άμεσης αντίδρασης, τελικά έλαβε μέτρα έκτακτης ανάγκης. Με εντολή του Αλέξανδρου Παπάγου, διατάχτηκαν όλα τα πλοία του ελληνικού πολεμικού στόλου να πλεύσουν άμεσα στις πληγείσες περιοχές, ενώ παράλληλα έσπευσαν τμήματα του πεζικού και νοσοκομειακές στρατιωτικές μονάδες για να παράσχουν βοήθεια. Επίσης επιτάχθηκαν όλα τα πλοία του εμπορικού ναυτικού. Ειδικά συνεργεία ξεκίνησαν να ερευνούν στα ερείπια για επιζώντες και νεκρούς. Άλλα συνεργεία με μηχανήματα προσπαθούσαν να ανοίξουν τους δρόμους για την αποκατάσταση της επικοινωνίας. Ο 6ος Αμερικανικός Στόλος, ο Ιταλικός Ερυθρός Σταυρός και ο Βρετανικός Στόλος τέθηκαν στην διάθεση της ελληνικής κυβέρνησης, για τη μεταφορά εφοδίων, φαρμάκων και σεισμοπαθών.
Ανάμεσα σε εκείνους που βρέθηκαν στη Ζάκυνθο με τον αμερικανικό στόλο ήταν ο Τζέιμς Μπέικερ, μετέπειτα υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ. Έζησε από κοντά την καταστροφή στη Ζάκυνθο. Δεν ξέχασε ποτέ. Πρόσφατα, δώρισε στη δημόσια βιβλιοθήκη της Ζακύνθου σπάνιες έγχρωμες φωτογραφίες που είχε τραβήξει τις ημέρες της καταστροφής.
