Σε σχετική επιστολή του αρχιστράτηγου της Δυτικής Ελλάδος , Ρίχαρντ Τσώρτς , συνταχθείσα στις 29 Φεβρουαρίου 1828 στο στρατόπεδο του Δραγαμέστου και απευθυνόμενη στον κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια , διαβάζουμε τα εξής:
« Εξοχότατε . Λαμβάνω την τιμήν να αναγγείλω προς την Υ.Ε ότι ο στρατηγός Γεώργιος Βαρνακιώτης με τον αδελφόν του ( Γιώτης ) και τας οικογενείας των , με τον Κύριον Μεγαπάνον ( Γαλάνης ) και πολλάς άλλας Γραικικάς οικογενείας , ομού με ικανούς στρατιώτας παραίτησαν τον εχθρόν , ηνώθησαν με τους αδελφούς των υπό τας ελληνικάς σημαίας και ετάχθησαν υπό την οδηγίαν μου.... ούτος συντέλεσε μεγάλως εις την δημόσιον υπηρεσίαν , αφού καιρού μετέβην εις την Δυτικήν Ελλάδα, και επλήρωσεν ακριβώς όσας μόλις φθάσαντα ενταύθα μ΄ έδωκεν υποσχέσεις…..» { ΓΑΚ: Γεν. Γραμ. φακ. 22}
Την ίδια ημέρα ο αρχιστράτηγος της Δυτικής Ελλάδος , Ρίχαρντ Τσώρτς , απαντώντας προς τον Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη , του γράφει τα εξής:
« ευχαρίστως έλαβα το γράμμα σας και με μεγάλην ευχαρίστησιν έμαθα το φθάσιμό σας εις τας αγκάλας των συγγενών σας και της Πατρίδος...»
Ο δε Γεώργιος Βαρνακιώτης γνωστοποιεί την επάνοδο του σε διαφόρους οπλαρχηγούς , όπως π.χ προς τον στρατηγό Δημήτρη Μακρή , όπου στις 5 Μαρτίου 1828 από το Δραγαμέστο , αναφέροντας του , γράφει προς αυτόν τα ακόλουθα :
« Γενναιότατε Στρατηγέ και αδελφέ. Έμαθες πως εγώ ήλθα εδώ και ενώθηκα με τους άλλους συναδέλφους μου . Τι κινδύνους εδοκίμασα και τι αγώνας έως να γλυτώσω τας φαμελίας του αδελφού μου και των άλλων, αυτά , σαν ανταμωθώμεν , τότε τα λέγομεν..» { Α.Ε.Β, Αρχ. Μακρή 9585 } .
Η επιστροφή του Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη στο ελληνικό στράτευμα χαροποίησε τους αγωνιζομένους , ιδίως τους Ξηρομερίτες καπεταναίους , ιδιαιτέρως τους συγχωριανούς του και οι οποίοι άρχισαν να προσχωρούν όλοι στο στρατιωτικό του σώμα .Τεθείς υπό τον αρχιστράτηγο των ελληνικών δυνάμεων στη Δυτική Ελλάδα , Ρίχαρντ Τσώρτσ , ο Γεώργιος Βαρνακιώτης , έλαβε μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις στο Μακρυνόρος (14-20 Μαρτίου 1828) , στην απελευθέρωση της Βόνιτσας ( 15 Δεκ. 1828 και 5 Μαρτίου 1829 ) , στην παράδοση του Μαχαλά Ξηρομέρου (19 Μαρτ. 1829 ) και του Καρβασαρά ( 26 Μαρτίου 1829) που ως γνωστόν απετέλεσαν τα πρώτα προανακρούσματα της ελευθερίας του Μεσολογγίου. Ο Γεώργιος Βαρνακιώτης , έπαιξε κατά την γνώμη μας , σημαντικότατο και αξιολογότατο ρόλο στα 1828-9 , όπως εξάγεται από την ακόλουθη επιστολή του προς τον Πληρεξούσιο Τοποτηρητή στην Δυτική Ελλάδα , Αυγουστίνο Αντων. Καποδίστρια , την οποία είχε συντάξει στις 20 Μαρτίου 1829 από την Κανδήλα Ξηρομέρου και η οποία μας αναφέρει τα παρακάτω .
η ενυπόγραφος επιστολή του Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη από την Κανδήλα Ξηρομέρου στις 20 Μαρτίου 1829 , απευθυνόμενη προς τον Πληρεξούσιο Τοποτηρητή Στερεάς Ελλάδος , Αυγουστίνο Αντ. Καποδίστρια , στην οποία του αναφέρεται η απελευθέρωση του Μαχαλά Ξηρομέρου , της Ποδολοβίτσας ( Πεντάλοφος Ξηρομέρου ) και της Γουριάς Μεσολογγίου { ΓΑΚ : Συλ. Βλαχ. Πληρεξ. Τοποτ. φάκ . 117 ( 68) }
« Εξοχότατε
Διευθύνοντος του Αρχιστρατήγου το Στρατόπεδον εις Μακρυνόρος , εξήλθον κι εγώ εις Μαχαλάν , δια να ελευθερώσω τας φαμελίας των Χριστιανών οπού ευρίσκοντο εκεί υπό τας χείρας των εχθρών και να εμποδίσω οπωσούν και τους ιδίους εις τας θέσεις να μη δυνηθώσι να δώσωσι βοήθειαν εις Καρβασαράν και Μακρυνόρος. Καθώς και με το φθάσιμόν μου ηλευθέρωσα ευθύς τον Ηγούμενον Λιγοβιτσίου και όλας τας φαμελίας όπου ευρίσκοντο εκεί , ομοίως και εις Πόρταν { τοποθεσία του Ξηρομέρου , νοτιοδυτικώς του Μαχαλά με την γνωστή Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου Μπαμπίνης }, και τους μετέφερον ενταύθα . Έμειναν δε εκείναι του Μαχαλά με το να προεδόθησαν αφ΄ εαυτού των , και προέλαβον οι Τούρκοι και τας έκλεισαν εις τας μάνδρας , και επειδή η θέσις αύτη δυνατή , και είχον και ολίγην δύναμιν μαζί μου , δεν εκτύπησα τους Τούρκους , δια να μη βλάψω περισσότερον εκείνους τους χριστιανούς οπού έμειναν εις χείρας των . Όθεν έγραψα προς τους σημαντικούς των, συμβουλεύσαντες τους , ότι , αν αγαπώσι να αναχωρήσωσι με την υπόληψίν των και με τα άρματά των , να συναγροικηθώσι με όλας τας πέριξ θέσεις και να με ειδοποιήσωσι να οικονομήσω την ασφάλειάν των , όπου ευχαριστούνται , ή από το μέρος της Πούντας { το Άκτιον} ή προς το Κομπότι { χωριό κοντά στην Άρτα }.
Κατά την χτες λοιπόν μοι έστειλαν τον Προεστόν του Μαχαλά με ετέρους δυο χριστιανούς με δύο γράμματά των , εκ των οποίων σας εγκλείω απαράλακτα τα ίσα , παραγγέλοντές μοι και προφορικώς , με τους ιδίους , ότι ευκαίρωσαν όλας τας θέσεις , και συνήχθησαν όλοι εις Καρβασαράν όπου περιμένουσι να ασφαλίσω την διάβασίν των . Με τους ιδίους μοι παρήγγειλαν προς τούτοις ότι εκείνοι οπού ήτον εις Μποδολοβίτσαν και Γουριάν απέρασαν εις Ανατολικόν και Μεσολόγγιον , προσμένουσι το φθάσιμον σας δια να εμπιστευθώσι την ασφάλειαν των και να αναχωρήσωσι. Με το να μας χρησιμεύση λοιπόν μία τοιαύτη πολιτική , πηγαίνω σήμερον εις Βόνιτζαν και εκείθεν απερνώ εις Μακρυνόρος , να συνομιλήσω με τον Αρχιστράτηγον και να ενεργήσωμεν όσον το συντομώτερον την διάβασίν από Καρβασαράν , όπου ευκολύνη , δια να μείνωσιν έπειτα και το Μακρυνόρος και όλα τα ενταύθα μέρη ελεύθερα και ανά χείρας μας , τα οποία απ΄ αρχής οπού ήλθον κατά τα σχέδιά μου , εάν εγίνοντο δεκταί αι γνώμαι μου , ήθελον ήτον έκτοτε εις χείρας μας . Με την παρουσίαν σας όμως θέλει ανανεώσω τας περιστάσεις μου εις την αγαθήν σας ψυχήν και φρόνησιν , η οποία θέλει μεταφέρει τα πράγματα εις βελτίωσιν και ευταξίαν . Και επειδή εις μίαν τοιαύτην κρισιμωτάτην εποχήν είναι αναγκαιότατον το φθάσιμόν σας , αν είναι δυνατόν να επιταχυνθή , διότι όσον συντομώτερον , τοσούτον και σωτηριωδέστερον . Και με το ανήκον Σέβας, υποσημειούμαι.
1829 Μαρτίου 20 Κανδήλα. Της εξοχότητά σας ολοπρόθυμος των επιταγών
Γεωργάκης Νικολού »
Υ.Γ. Ήθελον στείλει τα ίδια γράμματα των Τούρκων . Τα αβάστασα όμως να τα δείξω του Αρχιστρατήγου ,μήπως πέση υποψία και ακολουθήσει διαφινονίκησις εις το στρατόπεδον.
Ο δε Πληρεξούσιος Τοποτηρητής της Δυτικής Ελλάδος , Αυγουστίνος Καποδίστριας , αποκρίθηκε στον Βαρνακιώτη συν τοις άλλοις στις 26 Μαρτίου 1829, ως εξής «…επαινώ την δραστηριότητά και τον ζήλον σου , με τον οποίον ενηργήσατε να ελευθερωθή το Ξηρόμερον από την παρουσίαν των Τούρκων » Αγαπητός { Ενθυμ. Σελ.317 }.
Ο δε Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος ( ιστορία του Ελληνικού Έθνους, εκδ.7η, τομ. ΣΤ΄σελ.56) αναφέρει για την συμβολή του Γεωργίου Βαρνακιώτη στην απελευθέρωση της Δυτ. Ελλάδας : « κατελήφθη υπό των ελληνικών δυνάμεων ο Καρβασαράς , συμβάλλοντος εις τούτο ιδιαιτέρως του Βαρνακιώτου » .
Αν λοιπόν ο στρατηγός , Γεώργιος Νικολού Βαρνακιώτης , αν λέμε δεν έχει να παρουσιάσει την περίοδο αυτή σημαντικό πολεμικό έργο , όμως ως πολιτικός διαπραγματευτής μετά των Τούρκων επί σοβαρών εμπολέμων υποθέσεων, αναδεικνύεται επιδέξιος χειριστής και πολύτιμος ελευθεροφόρος συντελεστής , όπως θα διαφανή ακολούθως , σαφέστατα και μάλιστα μέσα από αδιάσειστα και αναμφισβήτητα ιστορικά ντοκουμέντα και γεγονότα .
Απελευθέρωση του Μεσολογγίου.
Δι΄ άλλης από 4 Απριλίου 1829 αναφοράς του στρατηγού Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη προς τον Αυγουστίνο Αντ. Καποδίστρια , Πληρεξούσιο Τοποτηρητή του Κυβερνήτη Ιωάννη Αντ. Καποδίστρια , πληροφορούμαστε τα ακόλουθα :
«…. συνωμίλησα μετά του Αρχιστρατήγου και συγχρόνως επέστρεψα εις Καρβασαράν και ενήργησα την διάβασιν των εις Άρταν, οι οποίοι συνεποσούντο έως χίλιοι τριακόσιοι. Ομιλούντες λοιπόν εκεί με τους ιδίους μοι είπον ότι, αν πλησιάσω μόνος μου κατά του Μεσολογγίου , θέλει εμπιστευθώσιν εις εμέ οι εκεί Τούρκοι την ασφάλειάν των και να αναχωρήσωσιν εκείθεν. Συνομίλησα περί τούτου και με τον Αρχιστράτηγον Τσώρτσ…» { Πληρ. Τοπ. φακ.5}.
Και , στην επιστολή του Γεωργίου Βαρνακιώτη , απάντησε ο Αυγουστίνος Καποδίστριας στις 10 Απριλίου 1829 .
« …η ενέργειά σας εις το να εξέλθουν οι Τούρκοι από τον Καρβασαράν εφάνη εις εμέ και εις τον ίδιον τον Κυβερνήτην πολλά αρεστόν. Τούτο αυτό το ευτυχές επιτύχημα είμαι εύελπις ότι θέλομεν κάμει και εις το εν Μεσολογγίω και Αιτωλικώ με τον ενταύθα ερχομόν Σας, όπου σας προσμένω με όλην την χαράν να έλθητε προς αντάμωσιν μου μετά το Πάσχα …..( 15 Απρ. ήταν τότε το Πάσχα ) ».
Έτσι μετά την απελευθέρωση του Αντιρρίου ( 13 Μαρτίου 1829) και της Ναυπάκτου (11 Απριλίου 1829) , ήρθε και η στιγμή της απελευθέρωσης του Μεσολογγίου , το οποίο εκείνη την εποχή περικλείονταν στενά από ξηράς και θαλάσσης με σημαντικές ελληνικές δυνάμεις ( στρατός, ιππικό, πλοία ) . Την διαπραγμάτευση με τους Τούρκους ασκούσε με εντολή του Πληρεξουσίου Τοποτηρητή της Δυτ. Ελλάδος , Αυγουστίνου Καποδίστρια , ο ίδιος ο στρατηγός Γεώργιος Νικολού Βαρνακιώτης
Σε μία επιστολή προς τον Βαρνακιώτη με ημερομηνία 20 Απριλίου 1829 και υπογραφή του Μουσταφά Γκιριτλή Φρουράρχου του Μεσολογγίου και του Μπέη Νούρη , διαβάζουμε τα εξής :
« πολυαγαπημένε μου φίλε Καπετάν Γιωργάκη σε ακριβοχαιρετώ. Ερωτώ δια την υγείαν σας, καγώ Θεού θέλοντος υγιαίνω. Φίλε μου ακριβέ, λαμβάνοντας το γράμμα σου είδα να μου γράφεις , πράγματα άτοπα, οπού με όλην την φρονιμάδα οπού έχεις , εγελάστηκες πολύ, και ποτέ δεν ήλπιζα να εύγη τέτοιος λόγος από του λόγου σου , οπού εγώ εάν δώσω το Μισολόγγι , πλέον δεν έχω ζωήν από τον Ρούμελη , και κάλλιον να αποθάνω τιμημένος μετ΄ εσάς, και υγίαινε.
Μισολόγγιον 20 Απριλίου ο ακριβός σου φίλος Μουσταφάς Γκιριτλής
Ο Μπέγης Νούρης σε ακριβώς χαιρετά ” .
Παρά την αρνητική απάντηση του Μουσταφά Γκιριτλή ( Φρουράρχου του Μεσολογγίου) και του Μπέη της πόλης , ο Αυγουστίνος Καποδίστριας , ανέθεσε και επισήμως την διαπραγμάτευση στον στρατηγό Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη.
« προς τον Καπετάν Γεώργιον Βαρνακιώτην.
Βασισμένος εις την οποίαν έχετε προθυμίαν να συνεργήσετε εις τα συμφέροντα της Πατρίδος και εις την δούλευσιν της Κυβερνήσεως , και γνωρίζων την επιρροήν και σχέσιν , την οποίαν έχετε με τους εις το Μεσολόγγιον Αλβανούς , σας επιφορτίζω να υπάγετε εις τον Άγιον Σώστην , και να εμβήτε με τους αρχηγούς αυτών εις διαπραγμάτευσιν περί της παραδόσεως του ειρημένου φρουρίου καθώς και του Ανατολικού. Αφού οι ειρημένοι αρχηγοί γνωρίζουν καλώς , καθώς στοχάζομαι το εγνώρισαν, ότι το Μακρυνόρος, η Βόνιτσα, το Αντίρριο και εσχάτως η Ναύπακτος είναι εις χείρας μας , θέλουν καταπεισθή ότι δεν έχουν πλέον ελπίδα βοηθείας και ημπορείτε να τους βεβαιώσετε ότι εις δύο τρείς ημέρας όλα τα εδώ ευρισκόμενα στρατεύματα, το ιππικόν και αι θαλασσιναί δυνάμεις θέλουν κινήσει κατ΄ αυτών……………………………...
Η ευκολία με την οποίαν επετύχατε την ευκαίρωσιν των ταμπουριών του Ξηρομέρου και Καρβασαρά και η ευταξία και η καλή πίστις , με την οποίαν εκτελέσατε την συνθήκην ταύτην , θέλει καταπείσει τον αρχηγόν της φρουράς να δώση ακρόασιν εις τας προτάσεις σας. Διο και είμαι εύελπις εις την καλήν έκβασιν της διαπραγματεύσεως.
Εν τω δικρότω «Η ΕΛΛΑΣ » απέναντι της Ναυπάκτου 24 Απριλίου 1829 ο Πληρεξούσιος Τοποτηρητής του Κυβερνήτη { Κάρπου Παπαδόπουλου,Απομνημ.,σελ.211}.
Μετά από λίγες ημέρες ο Γεώργιος Νικολού Βαρνακιώτης αναφέρει προς τον Πληρεξούσιο Τοποτηρητή του Κυβερνήτη, τα παρακάτω.{ Βλαχ.φακ.117, ιδέ και συνημμένη φωτογραφία του κειμένου }
« Εξοχότατε Κύριε
Κατά την διαταγήν σας φθάνοντας εις τον Άγιον Σώστην δεν έλειψα να γράψω προς τον Μουσταφάγα Φρούραρχον Μεσολογγίου και Ανατολικού και χωρίς αργοπορίαν χρόνου μου έκαμεν την απόκρισιν , παρακαλώντας με να υπάγω να ομιλήσωμεν προσωπικώς. Και την ιδίαν στιγμήν επήρα μαζί μου και τον καπετάν Ιωάννην Παπασταύρου και επήγαμεν εις Μεσολόγγιον , και τα όσα ωμιλήσαμεν τα εδέχθησαν με ευχαρίστησιν . Πλήν επειδή και με το να έχει τον φόβον της ζωής του από το Δοβλέτι με επαρεκάλεσεν θερμώς , αν είναι δυνατόν , να μου δώση δύο τούρκους να τους στείλω εις Πρέβεζαν και Άρταν, δια να ημπορέσει να λάβει εν γράμμα από τους εκεί ομοπίστους του δια να το έχει δια την ασφάλειαν της ζωής του , επειδή και να έμαθαν από τους ανθρώπους του Πασά της Ναυπάκτου ότι έκαμαν και αυτού τοιουτοτρόπως. Εγώ όμως του απεκρίθην ότι αυτό δεν είναι εις το χέριν μου , αλλά γράφω εις τον Πληρεξούσιον και αν το δεχτή , σας κάνω την απόκρισιν. Και αν όμως το κρίνεται εύλογον στειλετέ μου δύω διαταγάς , η μία ότι εδέχθης την παρακαλεσίν τους και η άλλη ότι δια αγάπην μου εμπόδισες τα στρατεύματα της ξηράς και θαλάσσης και δεν εστάλθησαν έως τώρα , και περισότερον καιρόν δεν ημπορείτε να δώσετε. Και κατά το παρόν στέλνετε μέρος των στρατευμάτων . Και αν ιδήτε και σταθούν ενάντιοι , να με ειδοποιήσετε να σταλθούν όλες οι δυνάμεις δια ξηράς και θαλάσσης , δια να λάβη τέλος το πράγμα. εμπόδισες τα στρατεύματα της ξηράς και θαλάσσης και δεν εστάλθησαν έως τώρα , και περισότερον καιρόν δεν ημπορείτε να δώσετε. Και κατά το παρόν στέλνετε μέρος των στρατευμάτων .
Αυτές οι δύο διαταγές μας χρησιμεύουν , οπού πρώτον να παρρησιάσω αυτήν οπού δεν τους συγχωρείς τον καιρόν , δια να ιδούμεν εις τι ευρίσκονται και αν είναι ορισμός σου δια να τους δοθεί η άδεια να στείλουν τους ανθρώπους εις Πρέβεζαν και Άρταν, εξοπίσω τους φανερώνομεν και την δεύτερην.
Καλόν όμως , Εξοχότατε , να διορίσετε τον Καπετάν Δημήτριον Μακρήν και τον Πεντακοσίαρχον Κωνσταντήν Βέρην και την ήμισυ καβαλαρίαν του Χατζηχρήστου , οπού να στέκονται εις πολιορκίαν του Μεσολογγίου , αυτή όμως από το ένα μέρος , ημείς με την παρακίνησιν από εδώ , να τελειώσει αυτή η υπόθεσις μίαν ώραν αρχύτερα . Εξοχότατε , τα όσα εμιλήσαμεν με τους Τούρκους, τα μανθάνετε από τον Καπετάν Ιωάννην Παπασταύρου. Εγνωρίσαμεν ότι μας ομίλησαν χωρίς δόλον και μένω με όλον το σέβας .
τη 28 Απριλίου 1829 εις τας προσταγάς σας πάντα
Άγιος Σώστης Γεωργάκης Νικολού Βαρνακιώτης ».
Πράγματι ο Πληρεξούσιος Τοποτηρητής Δυτικής Ελλάδος , Αυγουστίνος Αντων. Καποδίστριας, συμμορφώθηκε με τις υποδείξεις του Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη και του έγραψε στις 30 Απριλίου 1829 από το δίκροτο « Η ΕΛΛΑΣ » που ευρίσκονταν αγκυροβολημένο ανοιχτά της Ναυπάκτου , τα ακόλουθα :
( 1778 -1857 ) Γεώργιος Βαρνακιώτης ( 1778 -1842 )
« Φίλε Καπετάν Γεωργάκη
Χτες εις Ναύπακτον έλαβα παρά του Καπετάν Ιωάννη Παπασταύρου το γράμμα σας, και βλέποντες εις αυτό τας προτάσεις οπού έκαμαν οι Τούρκοι δια τον συμβιβασμόν οπού τους επροβάλετε. Επιθυμώ να γένει ο συμβιβασμός προτού φθάσουν , και αμέσως έρχονται τα πλοία δια να έβγουν οι Τούρκοι. Άλλας προτάσεις από όσας τους εκάματε δεν ημπορώ να κάμω, και λοιπόν πρέπει να τους ειδοποιήσετε με βεβαιότητα ότι κάθε στιγμή και ώρα όπου αφήνουν θέλει τους προξενήσει μεγάλην ζημίαν….
Γνωρίζετε και ο ίδιος πόσην δυσκολίαν απαντώ δια να χαλινώσω την οργήν των στρατιωτών , οπού ευρίσκονται και γυμνοί από όλα και θέλουν να εκδικήσουν το αίμα τόσων συγγενών τους , των οποίων τα κόκκαλα ευρίσκονται μέσα στο Μεσολόγγιον » .
Παρά ταύτα ο Μουσταφάς Γκιριτλής ( τούρκος Φρούραρχος Μεσολογγίου ) επιμένει με νέα επιστολή του προς τον Γεώργιο Βαρνακιώτη στις 30 Απρ. 1829 στην άποψη του να μεταβεί απεσταλμένος του στην Άρτα και εφ΄ όσον λάβει εκείθεν έγκριση , τότε να προχωρήσει στη διαδικασία παραδόσεως των Φρουρίων του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού τα οποία και διοικούσε. Στις 1 Μαΐου 1829 μπαίνουν στο Μεσολόγγι για συνομιλία ο Γεώργιος Νικολού Βαρνακιώτης με διερμηνέα τον Ιωάννη Παπαρηγόπουλο ( π. διερμηνέας στο Ρωσικό προξενείο στην Πάτρα ) και άρχισαν την συνθήκη παραδόσεως { Πληρ. Τοπ. φακ.7 }.
Ο Μουσταφά αρχίζει να ενδίδει και προσανατολίζεται στην διαπραγμάτευση της συνθήκης . Ίσως γι΄ αυτό επείσθη και από τους Αγάδες του Ανατολικού , οι οποίοι μάλλον σε συνεννόηση με αυτόν , έγραψαν προς τον Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη την ακόλουθη επιστολή.
«Αγαπητέ μας Αδελφέ Καπετάν Γιωργάκη, ακριβώς σε χαιρετούμε και σου φιλούμε τα μάτια.
Και με το φιλικόν μας σου φανερώνουμε ότι μέραν με την ημέρα ακαρτερούσαμεν απόκρισίν σου να μάθωμεν τι κουβέντες έκαμες με τον Μουστάφαγα , ότι ξέρεις πολλά καλά οπού το Ανατολικόν το έχομεν να σου το δώσωμεν στο χέρι σου, καθώς σου έχομεν δώσει και την τιμήν μας και τα κεφάλια μας εις το χέρι σου και έτζι να το ξέρης. Δια τούτο, Αδελφέ μας , σου έχομεν πολύν ριτζά ( παράκλησις) χωρίς άλλο να κοπιάσης εις όποιον μέρος αγαπάς να κουβεντιάσωμε στοματικώς .
Μαΐου 2 Ανατολικόν. (Τ.Σ) Φετάγας (Τ.Σ) Μητζάνης
Ότι η συνθήκη φέρει χρονολογία υπογραφής την 2α Μαΐου 1829 είναι πλέον αναντίλεκτο , καθότι σώζεται στα Γ.Α.Κ. Από εκεί αναδημοσιεύουμε αυτή επί το ακριβέστερο, επειδή σε γνωστές δημοσιεύσεις , παραλείπονται ή παραλλάσσονται αρκετές λέξεις , ενώ οι περισσότερες υπογραφές των Οθωμανών αξιωματούχων εκπροσώπων αποδίδονται λανθασμένα. Η συνθήκη δε παραδόσεως των Τούρκων και η απελευθέρωση του Μεσολογγίου στις 2 Μαΐου 1829 από τον Ξηρομερίτη στρατηγό Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη έχει ως εξής { Βλαχ. Πληρ. Τοπ. φ.118} :
Η συνθήκη δε παραδόσεως των Τούρκων και η απελευθέρωση του Μεσολογγίου στις 3 Μαΐου 1829 από τον Ξηρομερίτη στρατηγό Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη έχει ως εξής :
« Συνθήκη γενομένη μεταξύ του Μουσταφάγα Κρητικού
Πληρεξουσίου του Φρουρίου του Μεσολογγίου και Ανατολικού, και λοιπών πρωτίστων Οθωμανών & Κου Καπετάν Γεωργίου Βαρνακιώτου & Ιωάννου Παπαρηγοπούλου κατ΄ επιτροπήν του Εκλαμπρότατου Πληρεξουσίου Τοποτηρητού του Κυβερνήτου της Ελλάδος.
Αφού οι εν Μεσολογγίω και Ανατολικώ Οθωμανοί επολιορκήθησαν και επολεμήθησαν δια ξηράς και δια θαλάσσης δια πολύν καιρόν, βλέποντες , ότι δεν ημπορούν να αντιτείνουν περισσότερον , απεφάσισαν ως ακολουθεί.
Α '. Να υπάγουν δια θαλάσσης οι φαμιλίαι των εις Μεσολόγγιον και Ανατολικόν Οθωμανών, συνδροφευμέναι με τους άνδρας των, συμποσούμενοι όλαι ψυχαί σχεδόν εξακόσιαι (600) , και να πληρωθή ο ναύλος έως εις Σαγιάδα ή Πρέβεζαν, από την Ελληνική Κυβέρνησιν. Τα άνω πλοία θέλουν είναι συνδροφευμένα από δύω πολεμικά δια ασφάλειαν.
Β '. Αι άνω φαμιλίαι θέλουν εμβαρκαρισθή ευθύς οπού ειδοποιηθούν ότι τα πλοία είναι έτοιμα, πέρνοντες μαζί των όσα από τα κινητά των είδη, ή πράγματα θελήσουν, εκτός των ζώων.
Γ '. Ευθύς οπού αι φαμίλιαι έμβουν εις τα πλοία, όλα τα λοιπά Στρατεύματα με τα ζώα των θέλουν αναχωρήσει δια ξηράς, παίρνοντας ενέχυρα αμοιβαίως κατά την θέλησιν του καπετάν Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη, όστις θέλει τους συντροφεύει έως εις την Μπούντα (΄Ακτιο) Πρεβέζης, δια να μην ενοχληθούν καθ’ οδόν.
Δ '. Όλοι τόσον οι δια ξηράς καθώς και οι δια θαλάσσης θέλουν αναχωρήσει με τα άρματα των και την λοιπήν κινητήν περιουσίαν.
Ε '. Αφού έμβουν εις τα πλοία αι φαμίλιαι των, θέλουν διορισθή εκ μέρους του Πληρεξουσίου Τοποτηρητού δύο γυναίκες δια να εξετάσουν με ακρίβειαν και όσαι γυναίκες θέλουν να μείνουν με τους Οθωμανούς, να μείνουν με αυτούς , όσαι δε θελήσουν να μείνουν με τους χριστιανούς να μείνουν με αυτούς. Εάν καμμία από εκείνας όπου μείνουν με τους Έλληνες έχει παιδί ομολογούμενον από την ιδίαν μητέραν ότι είναι από Οθωμανόν, να το κρατή ο πατήρ του.
ΣΤ '. Τα ανήλικα, είτε θηλυκά, είτε αρσενικά παιδία, όντα ολιγώτερον των δεκατεσσάρων χρόνων, εάν είναι και Τουρκευμένα, να κρατώνται από τους Έλληνες χωρίς να εξετάζεται η θέλησίς των , τα οποία υπόσχονται οι Οθωμανοί να τα φανερώσουν όλα, και αν ευρεθή κανένα χωρίς να το παραστήσουν, ή θέλοντες να το απεράσουν δια Τούρκον , θέλουν είναι παραβάται της συνθήκης.
Ζ '. Όσα πράγματα έχουν ίδια κινητά, τα οποία θέλουν να πωλήσουν, ημπορούν να τα δώσουν εις όποιον θέλουν, όμως χωρίς άργητα.
Η΄. Τα Ελληνικά στρατεύματα δεν θέλουν έμβή ,ούτε πλησιάσει εις το Φρούριον του Μεσολογγίου, εάν πρώτον δεν εύγουν οι εν αυτών όλοι Οθωμανοί.
Της παρούσης συνθήκης έγιναν δύο ίσα, και επεκυρώθησαν από τον Πληρεξούσιον Τοποτηρητήν, και εσφραγίσθησαν από τα μέρη αμφότερα δια να έχουν όλην την ισχύν και βεβαιότητα. Προσθέτομεν ότι εις την άνω συνθήκην ενοούνται και οι εν τω Ανατολικώ Οθωμανοί.
Εν Μεσολογγίω την 2 Μαΐου 1829
Κατής Μουσταφάς Χασάν Σουνουλά ΕφέντΗς Γκιριτλής Τοπτζούμπασης
(Τ.Σ) (Τ.Σ) (Τ.Σ)
Νούρης Νούρης Χατζή
Τζάνης Ζουλουφκάρης Χουσένης Τζάμης
(Τ.Σ) (Τ.Σ) (Τ.Σ)
Μετζάνης Φετάς
Τζορογούης Ουσκιουπλής
(Τ.Σ) (Τ.Σ)
Ίσον τω πρωτοτύπω απαράλλακτον
Επιβεβαιώ την ως άνω Συνθήκη , Ιωάννης Παπαρηγόπουλος
Γεωργάκης Νικολού Βαρνακιώτης » { Βλαχ. Πληρ. Τοπ. φ.118}
Παρατηρούμε ότι στην συνθήκη παράδοσης του Μεσολογγίου έθεσαν την υπογραφή τους οχτώ Οθωμανοί αξιωματούχοι ( Αγάδες , Μπέηδες , Κατήδες του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού ) και ένας αξιωματούχος Έλληνας , ο Γεώργιος Νικολού Βαρνακιώτης , ο οποίος λειτουργούσε κι έπαιρνε εντολές από τον Πληρεξούσιο Τοποτηρητή Στερεάς Ελλάδος , Αυγουστίνο Αντων. Καποδίστρια και με διερμηνέα και γράφοντα την συνθήκη , τον Ιωάννη Παπαρηγόπουλο ( π. διερμηνέας στο Ρωσικό προξενείο στην Πάτρα ).
Η συνθήκη της απελευθέρωσης του Μεσολογγίου υπογράφηκε την Τετάρτη 2 Μαΐου 1829 και σε πρωτότυπη μορφή , είναι η ακόλουθη , η οποία και βρίσκεται στα Γ.Α.Κ και έχει δημοσιευθεί, περίληψής της , στην εφημερίδα ΓΕΝΙΚΗ ,φ.35/ 8 Μαΐου 1829 .
Η συνθήκη απελευθέρωσης του Μεσολογγίου υπογεγραμμένη στις 2 Μαΐου 1829 από τους πασάδες Μεσολογγίου –Αιτωλικού και τους : Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη ( στρατηγός ), Ιωάννη Παπαρηγόπουλο ( ως διερμηνέα ) που ήταν αμφότερα εξουσιοδοτημένοι από τον Πληρεξούσιο Τοποτηρητή , Αυγουστίνο Καποδίστρια , δια την σύνταξη και την υπογραφή της συνθήκης της απελευθερώσεως του Μεσολογγίου.
Αν μελετήσουμε διεξοδικώς τις δύο ακόλουθες επιστολές του Μουσταφά Γκιριτλή , θεωρούμε στην πραγματικότητα ότι η συνθήκη υπογράφηκε στις 3 ή και 4 Μαΐου 1829. Τούτο εξάγεται από τα παρακάτω.
« Τω επιποθητώ ακριβώ μοι φίλω Καπετάν Γεωργάκη Βαρνακιώτη εις Βασιλάδι.
Επιποθητέ φίλε μοι Καπετάν Γεωργάκη , ακριβώς χαιρετώ σε.Ειδοποιώ σε ότι κατά την ομιλίαν , οπού επροχτές εκάμαμεν , δεν εσταθήκετε . Έστειλα και τους ανθρώπους μου και μου τους εκρατήσατε , αφού και εχθές σας έγραψα ότι να μου εστέλνετε τους ανθρώπους μου μαζί να έρχονταν και ο Παπαρηγόπουλος δια κάθε κουβέντα μας. Ούτε εις αυτό απόκρισιν δεν έλαβον , αλλά ούτε τους ανθρώπους εστείλετε , και από αυτό εκατάλαβα οπού δεν είναι ο σκοπός σας δια να διορθώσωμεν καμίαν δουλειάν. Βλέποντας εγώ, έστειλα και εμποσιάτισα το Ανατολικόν και έμασα ούλα τα ασκέρια μου , ειδέ δια τούτο να στείλετε να το κάμετε ζάμπι ίσια με τες τρεις ώρες της ημέρας δια να μην το κάμη το ασκέρι καμμίαν απιστίαν και είναι εντροπή σας. Δώσε είδησιν του Γκενεράλη και τους ανθρώπους , αν θελήσετε , να μου τους στείλετε και να έλθης του λόγου σου μαζί με τον Παπαρηγόπουλον δια να τελειώσωμεν καιμίαν δουλειάν. Θεόθεν υγιαίνετε.
1829 φίλος σου
3 Μαΐου Μουσταφάς
Μισολόγγιον Γκιριτλής ( Τ.Σ)
Οι δυο επιστολές του Μουσταφά Γκιριτλή προς τον Γεώργιο Βαρνακιώτη με ημερομηνία 3 Μαΐου 1829
{ Βλαχ. Πληρ. Τοπ. φ. 118 }
« Τω ευγενεί τω φίλω Γκενεράλ του Ελληνικού Στρατεύματος εις Ντόναμαν ( στόλον)
Την Ευγενίαν , φίλε μου Γκενεράλη , φιλικώς χαιρετώ.
Ειδοποιώ σε ότι αύριον ημέραν Παρασκευήν εις τες τρείς ώρες της ημέρας να στείλης να κάμης ζάμπι ( κατοχή , κατάληψις) το Ανατολικόν , ότι εγώ το ασκέρι οπού έχω εκεί ίσια με την διορίαν οπού γράφω σηκώνεται. Ακόμα ειδοποιώ σε ότι τους ανθρώπους οπού έστειλα αυτού , αν και με τους εστείλατε κάτω , καλώς , ειδέ να μου τους στείλης εδώ. Ας ελθή και ο καπετάν Γιωργάκης Βαρνακιώτης εδώ μαζί με τον Παπαρηγόπουλον δια να κάνωμεν κάθε κουβέντα . θεόθεν υγιαίνετε.
1829 Φίλος σου
3 Μαΐου Μουσταφάς
Μισολόγγιον Γκιριτλής ( Τ.Σ)»
Από τις επιστολές αυτές διαπιστώνεται ότι ο Βαρνακιώτης και ο Παπαρηγόπουλος δεν συναντήθηκαν με τους Τούρκους στις 2 Μαΐου , καθόσον εισήλθαν μόνον οι απεσταλμένοι του Βαρνακιώτη στο Μεσολόγγι ο εκατόνταρχός του , Γεώργιος Κουτσούμπας { κουνιάδος του, αδελφός της γυναίκας του Ειρήνης Κουτσούμπα ( Κουτσουμποπούλα ) } και ο Καπετάν Ιωάννης Παπασταύρου . Παράλληλα από τις επιστολές αυτές διακρίνεται διάχυτη η ανησυχία του Μουσταφά Γκιριτλή , απ’ την τροπή των πραγμάτων , να προσχωρήσει άμεσα στην συνθηκολόγηση. Αποφασίζει να αποσύρει τα στρατεύματα του από το Αιτωλικό και για να επιδείξει δε την καλή του θέληση , γνωστοποιεί την απόφαση – πρόθεσή του και στον Γεώργιο Βαρνακιώτη και προς τον Αυγουστίνο ( τον οποίο αποκαλεί κατά λάθος Γκενεράλη , έτσι ως γνωστόν λέγονταν ο Αρχιστράτηγος Ρίχαρντ Τσώρτς ).
Υπάρχει και τρίτη επιστολή του Μουσταφά Γκιριτλή , Φρουράρχου Μεσολογγίου , με ημερομηνία 3 Μαΐου 1829 , η οποία και αναφέρει :
« Ακριβέ φίλε Παπαρηγόπουλε , Φιλικώς σε χαιρετώ
Ημείς αλλέως ομιλούμεν , και το πράγμα αλλέως φαίνεται από τους ανθρώπους , οπού έστειλα έξω με το γράμμα σας. Το ασκέρι εσκότωσαν ένα και τον εδιαγούμισαν , κάμνοντες όλες αυτές τες αταξίες .Κατά διαταγήν σα πάλιν , από εκεί δενη σηκώνονται. Βλέποντας τα τοιαύτα τα στρατεύματα μας , εμβήκαν εις υποψίαν , δεν ημπορώ να βεβαιώσω κανένα κατά τα φερσίματα των ιδικών σας. Υγίαινε
1829 , 3 Μαΐου Μεσολόγγι Φίλος σας
Μουσταφάς Γκιριτλής »
Στο δε ημερολόγιο του Αυγουστίνου Καποδίστρια , αναφέρεται , ότι :
« Τη 3 Μαΐου . Ακολουθία της διαπραγματεύσεως των εν Μεσολογγίω και Ανατολικώ Τούρκους περί παραδόσεως.΄Ηλθον τα στρατεύματά και στρατοπέδευσαν έξω του Μεσολογγίου περί τας 4 ώρας της ημέρας . Ο Παπαρηγόπουλος , ο Βαρνακιώτης και ο Βούλγαρης εισήλθαν εις Μεσολόγγιον και εξελθόντες έφεραν εις το δίκροτον και δύο Τούρκους σημαντικούς μαζί δια συνομιλίαν. Το εσπέρας εστάλθη ο Βαρνακιώτης εις Ανατολικόν και Μεσολόγγιον , ίνα εκτελέση την ειρήνην εγγράφως και βαρκαρισθούν οι Τούρκοι τη αύριον. Τη 4 , ετελείωσεν η συνθήκη του Μεσολογγίου υπογραφείσα παρά των Τούρκων. Μετά από αυτά διατυπώθηκε το κείμενο της συνθήκης και μυπεγράφη πραγματικώς την 3η προς 4η Μαΐου 1829 . Η συνθήκη υπεγράφει την νύχτα » { Απομνημ. Νικόδημου , σελ. 91}.
Έτσι ο Πληρεξούσιος Τοποτηρητής Στερεάς Ελλάδος , Αυγουστίνος Καποδίστριας , στέλνει προς τον Κυβενήτη Καποδίστρια το χαροποιό άγγελμα { Γεν. Γραμ. φ. 198 }:
« Αριθ. 507 Ελληνική Πολιτεία
Προς τον Εξοχώτατον Κυβερνήτην
Λαμβάνω την τιμήν να Σας περικλείσω την μετά του Φρουράρχου και λοιπών Αγάδων του Μεσολογγίου και Ανατολικού Συνθήκην , γενομένην τη 2 του τρέχοντος , δια της οποίας οι πολύπαθοι και δια τας τόσας των Ελλήνων θυσίας ένδοξοι ούτοι τόποι έρχονται τέλος πάντων πάλιν δια της νθείας χειρός υπό την εξουσίαν της Ελληνικής Κυβερνήσεως .
Ελπίζω ότι η ευκαίρωσις θέλει λάβει σήμερον την αρχήν της , διότι και τα πλοία , εις τα οποία μέρος της φρουράς θέλει εμβακαρισθή , είναι έτοιμα , και όλα τα άλλα μέτρα ελήφθησαν , δια των οποίων οι επίλοιπποι των τούρκων εμπορούν δια ξηράς να περάσουν ασφαλώς εις την Πρέβεζαν. Εις της παραδόσεως την διαπραγμάτευσιν και εις πάν άλλο αφορών την υπόθεσιν ταύτην , εχρησίμευσαν μεγάλως ο Κος Παπαργηγόπουλος και ο Κος Γεώργιος Βαρνακιώτης και μάλιστα ο δεύτερος ούτος , όστις από την 21 του παρελθόντος είχε σταλή παρ΄ εμού εις τον Άγιον Σώστην προς προετοιμασίαν και ευκολίαν της παραδόσεως .
Ο Κος Ναύαρχος ειδοποιεί την Εξοχότητά Σας περί του εις τα ενταύθα ερχομού της Αγγλικής φρεγάτας Μαδεγασκάρι , διοικουμένης παρά του πλοιάρχου Σπένσερ , και Σας δηλοποιεί εν ταυτώ τον σκοπόν του ερχομού του πλοιάρχου τούτου και τα διατρέξαντα έως την ώραν. Με τον ίδιον εκατόνταρχον Γ. Σέχον , όστις θέλει Σας εγχειρήσει την παρούσαν μου προσμένω ανυπομόνως τας περί τούτων διαταγάς της Εξοχότητός Σας .
Υποσημειούμαι με σέβας βαθύτατον
Εν τω δικρότω «Η ΕΛΛΆΣ » Ο Πληρεξούσιος Τοποτηρητής
Απέναντι του Μεσολογγίου της Α.Ε
Τη 5η Μαΐου 1829 Τ.Σ) Α. Α. Καποδίστριας »
Η επιστολή του Πληρεξούσιου Αυγουστίνου Καποδίστρια προς τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια με την οποία εξάρει ιδιαίτερα την προσφορά του Γεωργίου Βαρνακιώτη στην απελευθέρωση του Μεσολογγίου στις 2 Μαΐου 1829
Και ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας , απάντησε στις 9 Μαΐου 1829 , γράφοντας μεταξύ άλλων :
« Η Κυβέρνησις ευγνωμονεί δια τα ευτυχή των ασχολιών και προσπαθειών σας αποτελέσματα . Η άλωσις του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού είναι πολλού αξία ως προς την ενεστώσαν περίστασιν , ως προς τας εκπηγαζούσας από το Πρωτόκολλον της 22 Μαρτίου διαφιλονικήσεις και ως προς τα μέτρα , με τα οποία έλαβεν η Αγγλική Κυβέρνησις , φρονούσα ότι πρέπει να σπεύση εις το να μας υποχρεώση να διακηρύξωμεν και να εκπληρώσωμεν τα της ανακωχής….» { Βλαχ. Απαντα , σελ. 332 }.
Δυο ημέρες μετά την πρώτη επιστολή , ο Αυγουστίνος Καποδίστριας , υπέβαλε στις 7 Μαΐου 1829 , νέα συναφή αναφορά προς τον Κυβερνήτη , αναφέροντάς του τα ακόλουθα :
« Αριθ. 526 Ελληνική Πολιτεία
Προς τον Εξοχώτατον Κυβερνήτην
Δια της προλαβούσης μου υπ. αριθ. 507 έλαβον την τιμήν να Σας διευθύνω την μετά των Οπλαρχηγών Οθωμανών του Μεσολογγίου και Αιτωλικού γενομένην Συνθήκην της 2 του τρέχοντος . Ήδη δε σπεύδων ειδοποιώ την Εξοχότητά σας , ότι κατά την Συνθήκην ταύτην , οι μεν των Οθωμανών τούτων ανεχώρησαν χθες δια ξηράν συνοδευομένοι από μιαν εκατονταρχίαν , τον Καπ. Γεώργιον Βαρνακιώτην και έναν υπασπιστήν μου , οι δε δια θαλάσσης εις Πρέβεζαν , και ότι η ευκαίρωσις του ρηθέντος Φρουρίου και Αιτωλικού έγινε με όλην την ησυχίαν και ευταξίαν. Όσοι δ΄ ευρέθησαν εις τους Τούρκους Χριστιανοί αιχμάλωτοι , εστάλησαν ελευθερωθέντες εις τα ίδια. Καταγίνομαι ήδη να διορίσω εις αμφότερα ταύτα τα μέρη έναν άξιον Προσωρινόν Διοικητήν , τους ανήκοντας αστυνόμους , πολιτάρχας και λοιπούς αναγκαίους εις την εσωτερικήν αυτών Διοίκησιν. { Γεν. Γραμ. φ. 199 }
Η επιστολή του Αυγουστίνου Καποδίστρια προς τον Κυβερνήτη
Ιωάννη Καποδίστρια , με ημερομηνία 7 Μαΐου 1829
Στις 2 Μαΐου 1829 ότι παραδόθηκε και το ένδοξο Μεσολόγγι , μας αναφέρει επίσης και ο Αρτέμιος Ν. Μίχος « με τας ιδίας συνθήκας όπως και η Ναύπακτος και οι μεν στρατιώται , αι γυναίκες και οι αδύνατοι επεβιβάσθησαν εις πλοία , οι δε λοιποί , συμποσούμενοι εις πεντακοσίους περίπου ιππείς και τριακοσίους πεζούς , επέρασαν δια ξηράς δια Ξηρομέρου και Βονίτσης εις Πρέβεζαν , συνοδευόμενοι υπό του καπετάν Γεωργίου Νικολάου Βαρνακιώτου ». { απομνημονεύματα της Β΄ πολιορκίας του Μεσολογγίου ,σελ. 120, έκδ. 1883}.
Βλέπουμε λοιπόν ότι στις 5 Μαΐου 1829 μπαρκαρίστηκε ο Τούρκικος άμαχος πληθυσμός σε ελληνικά πλοία για Πρέβεζα και Σαγιάδα και , στις 6 Μαΐου οι ένοπλοι Τούρκοι συνοδευόμενοι από τον Γεώργιο Βαρνακιώτη εξήλθαν πορευόμενοι προς Πρέβεζα , που όριζε όρος της συνθήκης , ενώ την ίδια ημέρα εισήλθαν και τα ελληνικά στρατεύματα στο Μεσολόγγι.
Στις 6 Μαΐου 1829 , ημέρα που έφυγαν οι ένοπλοι Τούρκοι και εισήλθαν στο Μεσολόγγι οι Έλληνες , οι πρόκριτοί του Μεσολογγίου απηύθυναν προς τον Πληρεξούσιο Τοποτηρητή Στερεάς Ελλάδος , Αυγουστίνο Καποδίστρια , ευχαριστήριο επιστολή , στην οποία ανέφεραν τα εξής : { Βλαχ. Τοπ. φ. 118 }
Ευχαριστήρια προς τον Αυγουστίνο Καποδίστρια επιστολή των προκρίτων του Μεσολογγίου
“ ‘Εξοχώτατε
Οι κάτοικοι Μεσολογγίου , ελεύθεροι , εις τους κόλπους της ελευθέρας και πολυστενάκτου ημών πόλεως ευρισκόμενοι , αποδίδομεν τας ευχάς μας εις τον υπερούσιον εν Τριάδι Θεόν , όστις μας την εχάρισε .
Μένουν ανεξάλειπτα εις αιώνα τον άπαντα τα ονόματα της Σεβαστής ημών Κυβερνήσεως και της Εξοχότητός Σου , τα οποία με φλογερούς χαρακτήρας ενεχαράχθησαν εις τας καρδίας ημών , και των απογόνων μας , ότι μας ηξίωσαν να ίδωμεν και εκ δευτέρου ελευθέραν την ποθητήν πατρίδα μας ταύτην , η οποία ανεσκαμμένη από τους αναρίθμητους πυροβολισμούς των προλαβόντων πολέμων των εξαισίων , καταζυμωμένη από τα αίματα και κατασκεπασμένη από τα κόκκαλα των αδελφών και συγγενών μας , και τοσούτων άλλων ηρώων , δενδροκοπημένη από τα πλήθη των απανθρώπων τυράννων μας , κεχερσωμένη και αγρία , προξενεί φρίκην και τρόμον εις τους ορώντας και γίνεται σχεδόν αγνώριστος και εις ημάς τους ιδίους.
Σήμερον φίλτατα αναγνωρίζοντα τάς ιδίας αυτών φιλοστόργους μητέρας , αδελφαί τους αδελφούς και συγγενείς των και συνεναγκαλιζόμενοι χύνουν δάκρυα χαράς και ευγνομωνούσι προς Σε τον δια της Συνθήκης ελευθερωτήν των.
Αι σκιαί των αθανάτων μεγάλων ηρώων Ελληνων και Φιλλελήνων , των οποίων τα ιερά σώματα ενταύθα κείνται , περιιπτάμενοι πανηγυρίζουσι και χαίρουσι μεθ΄ ημών.
Η ελληνική σημαία του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού , αναπεπταμένη ήδη εις όλα τα φρούρια του Μεσολογγίου επαγγέλλεται , εις ημάς την μέλλουσαν ευδαιμονίαν και την πολιτικήν ηθικήν αναμόρφωσιν , εις δε τους πεσόντας ενταύθα αθανάτους ήρωας και ευεργέτας μας την δόξαν και αθανασίαν .
Κλάδος ελαίας και ευγνωμοσύνης ανέκφραστα προσφέρομεν εις τα ειρηνικά και νικηφόρα όπλα της ξηράς και της, τα οποία ελευθέρωσαν την πόλιν μας .
Ο λαός άπας υψόνων χείρας ευχαριστηρίων και ικέτιδας προς τον Υψιστον ευχόμεθα γονυπετώς .
Ζήτωσαν οι τρείς Σύμμαχοι Βασιλείς και Μονάρχες οι ελευθερωτές του τωρινού με του έθνους ομού .
Ζήτω η Σεβαστή Κυβέρνησις μας .
Ζήτω ο Πληρεξούσιος .
Εν Μεσολογγίω τη 6 Μαΐου 1829 Οι πρόκριτοι του Μεσολογγίου
Π. Μποσινέρης , Λουκάς Ραζικώτσικας , Παπαλουκάς , Σταμ. Μαυρομμάτης ,
Δ. Ζαβογιάννης , Μ. Παπούλιας , Θεοφ. Θεοφίλου , Ανδρέας Κωνσταντίνου ,
Δημ. Παπαπαναγιώτου , Δημ. Στ. Ραζής , Κ. Αναστασίου , Αναστ. Παπαλουκάς »
Στις 11 Μαΐου 1829 τελέστηκε στο Μεσολόγγι δοξολογία στην οποία παρέστησαν ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας , ο Πληρεξούσιος Τοποτηρητής Αυγουστίνος Καποδίστριας , ο Ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης , ο υπ. Εξωτερικών Σπυρίδων Τρικούπης και πολλοί άλλοι αξιωματούχοι εκείνης της εποχής .
Η είδηση της ελευθέρωσης του Μεσολογγίου και όλης της Δυτικής Ελλάδος ( Ξηρόμερο , Βόνιτσα , Καρβασαράς , Βραχώρι , Αιτωλικό , Αντίρριο , Ναύπακτος και Μεσολόγγι) έγινε γνωστή προς όλα τα ελληνικά μέρη και στην Κυβέρνηση στην Αίγινα , όπου στις 8 Μαΐου 1829 έγινε πάνδημη γιορτή και ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας , σε διακήρυξη του την οποία ευτυχήσαμε να συλλέξουμε στην αέναη έρευνά μας στα Γ.ΑΚ , τόσο σε μορφή χειρόγραφη{Τοπ.φ.6 }όσον και στην εφημερίδα ΓΕΝΙΚΗ {Φ.40/25-5-1829}, μας αναφέρει:
« Αριθ: 12.449 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
« Ηυδόκησεν ο Κύριος και επί των τειχών του Μεσολογγίου κυματίζει πάλιν η σημαία του Σταυρού. Εις τα τείχη της πόλεως του Μεσολογγίου κείνται τα οστά των γενναίων εκείνων ανδρών , οίτινες προμαχόμενοι αυτής έπεσον ενδόξως .
Το πρώτιστον των χρεών μας , το οποίον οφείλομεν ν΄ αποδώσωμεν εις την μνήμην των αοιδίμων εκείνων μαρτύρων , είναι το να προσφέρωμεν επί του θυσιαστηρίου του υψίστου τας υπέρ αναπαύσεως των ψυχών αυτών ενθέρμους ευχάς μας.
Το χρέος τούτο αφού αποδώσωμεν , έχομεν και άλλο όχι ολιγώτερον ιερόν να εκπληρώσωμεν . Έχομεν χρέος να συλλέξωμεν μετ΄ τα σεβάσμια αυτών λείψανα , και να τα καταθέσωμεν εις τι μνημείον , όπου η πατρίς ν΄ αποδίδη κατ΄ έτος τον φόρον της ευγνωμοσύνης της εις την κόνιν των ανδρών εκείνων , οι οποίοι εμαρτύρησαν ηρωικώς υπέρ του ιερού αγώνος αυτής Η Κυβέρνησις διερμηνεύουσα τα αισθήματα των Ελλήνων , υπερποθούντων να εκπληρώσουν τα τοιαύτα χρέη των
Δ ι α τ ά τ τ ε ι
Α. Την ιδίαν ημέραν , καθ΄ ήν θέλει εγκαινιασθή η πρώτη εκκλησία , η οποία επισκευάζεται ήδη εις Μεσολογγι , να ιερουργήση ο μητροπολίτης , δια να δεηθή υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των ηρωικών προμάχων της πόλεως του Μεσολογγίου.
Β. Ο Πληρεξούσιος Τοποτηρητής να διορίση επιτροπήν , συγκειμένην από άνδρας του ιερού κλήρου , ως και από πολεμικούς και πολιτικούς αξιωματικούς , ήτις οφείλει να λάβη τ΄ αναγκαία μέτρα , δια να ενεργηθώσι τα εφεξής.
α. Να συντεθή κατάλογος των εκκλησιαστικών , αξιωματικών , στρατιωτών , πολιτικών υπουργών , ή απλών πολιτών , οίτινες έπεσαν ως θύματα της πολιορκίας του Μεσολογγίου κατά το 1822 , 1823 , 1825 και 1826.
β. Να συλλεχθώσι τα νεκρά αυτών λείψανανα , και να προσδιορισθή ο τόπος , όπου να εναποτεθούν.
Γ. Ο Κυβερνήτης θέλει υπάγει αυτοπροσώπως εις Μεσολόγγι , δια να παρευρεθή εις την μεγάλην επικήδειον πομπήν , την εσομένην προς μετακόμισιν των οστέων αυτών εις το μέρος εκείνο , όπου θ΄ ανεγερθή μνημείον αφοσιούμενον από το έθνος εις την μνήμην των γενναίων εν Μεσολογγίω προασπιστών του Σταυρού.
Η Κυβέρνησις θέλει εκδώσει πρόγραμμα , προσκαλούσα δι αυτού τους ομογενείς αρχιτέκτονας και λιθοξόους να στείλωσιν εις αυτήν , εντός ενός έτους , σχέδια και πρωτότυπα δια το μνημείον , περί ου ο λόγος .
Εν Αιγίνη τη 14 Μαΐου 1829
Ο Κυβερνήτης
Ι.Α.ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ
Ο Γραμματεύς της Επικρατείας
Ν. ΣΠΗΛΙΑΔΗΣ »
{ ΓΕΝΙΚΗ,Φ.40/1829 , ΓΑΚ, Τοπ.φ.6α, Σπυρίδωνος Τρικούπη . Δ΄, σελ. 340 }
Η διακήρυξη του Κυβερνήτη για την απελευθέρωση του Μεσολογγίου { Τοπ.φ.6α }
« Ηυδόκησεν ο Κύριος και επί των τειχών του Μεσολογγίου κυματίζει πάλιν η σημαία του Σταυρού. Εις τα τείχη της πόλεως του Μεσολογγίου κείνται τα οστά των γενναίων εκείνων ανδρών , οίτινες προμαχόμενοι αυτής έπεσον ενδόξω
Αξιοσημείωτο είναι στην προκειμένη περίπτωση , ότι το ιερόν χρέος της συλλογής των οστών των ηρώων , τα οποία τοποθετήθηκαν στον Τύμβο του Ηρώου της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου * , πραγματοποιήθηκε σε διάστημα έξι μηνών όπως προκύπτει από την αναφορά του Διοικητή του Μεσολογγίου προς τον Καποδίστρια { Γεν. Γραμ.φ. 225 }
Στην οποία αναφορά , μεταξύ των άλλων αναφέρεται : «……Δεν θέλω λείψει να επαγρυπνώ εις την διατήρησιν της κοινής ευταξίας των υπό την οδηγίαν μου επαρχιών , δια συνετών μέτρων , κατά το πνεύμα και γράμμα ,της ειρημένης διαταγής της , και περί όσων ημπορούσαν να ταράξουν κατά συμβεβηκός την κοινήν ησυχίαν . ……Οι Μεσολογγίται ευγνωμονούν δια την φιλάνθρωπον διάθεσίν της εις το να συνδράμη την κοινότητα ταύτην περί των αιτημάτων της δια την εκκλησίαν και το νερό , καθ΄όν τρόπον ενέκρινεν . Εζήτησα της εδώ Δημογεροντίας και άλλων προκρίτων να με ιδεάσουν καταλεπτώς περί τούτων των αντικειμένων , δια να διευθύνω εις την Εξοχότητά σας , τας ακριβείς πληροφορίας , τας οποίας ευαρεστήθη να μου ζητήση .Ετελείωσεν η συλλογή των οστέων των μακαρίτων εδώ πεσόντων Ελλήνων υπέρ Πατρίδος και της ιεράς ημών πίστεως , και τα οποία σχηματίζουν έναν μεγάλον σωρόν .
Μενω με βαθύτατον Σέβας Εν Μεσολογγίω τη 2 Νοεμβρίου 1829
ο Προσωρινός Διοικητής
Γ. Πυλαρινός »
Η προς τον Κυβερνήτη Ιω. Καποδίστρια επιτολή του Διοικητή Μεσολογγίου
με ημερομηνία 2 Νοεμβρίου 1829 { Γεν. Γραμ. φ. 225 }
----------------------------------------------
Μεσολόγγι *. Ιερή πόλη με τον αναγκαστικό Νόμο υπ’ αριθ. 645/1937 ΦΕΚ 153/Τ. Α΄ / 26 Απριλίου 1927, με την ακόλουθη πρόταση του ΓΕΩΡΓΙΟΥ Β΄ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ: « προτάσσει του Ημετέρου Υπουργικού Συμβουλίου. Απεφασίσαμεν και διατάσσομεν. Άρθρο 1. Η πόλις του Μεσολογγίου ονομάζεται Ιερά Πόλις Μεσολογγίου ».
Και ο μεν Κυβερνήτης διέταξε δοξολογία , ο δε επί των Εξωτερικών υπουργός , Μεσολογγίτης , Σπυρίδων Τρικούπης , απήγγειλε στην εκκλησία λόγο που απέσπασε δάκρυα και ευφημία και το βράδυ φωτίσθηκε η πόλη . Στον λόγο του εκείνο ο υπουργός Εξωτερικών , Σπυρίδων Τρικούπης , είπε και τα παρακάτω { ΓΕΝΙΚΗ εφημερίς , φ. 35/ 8-5-1829 και , Ευαγγελάτος Γ. Χρήστος . Φιλλέληνες . εκδ. 1938 }
Επιπρόσθετα η εφημερίδα ΓΕΝΙΚΗ , 8 Μαΐου 1829 , στη σελ. 136 αναφέρει , μόλις πέντε ημέρες μετά την συνθήκη απελευθέρωσης του Μεσολογγίου { 1-3 Μαΐου 1829} που υπέγραψε ο στρατηγός Γεώργιος Νικολού Βαρνακιώτης , για λογαριασμό των ελληνικών αρχών και με εντολή του Αυγουστίνου Καποδίστρια , που ήταν , τότε , Πληρεξούσιος του Κυβερνήτη στη Δυτική Ελλάδα , τα εξής :
« τριάκοντα χιλιάδες εχθροί εφθάρησαν εις την δούλωσίν της , ούτε ρανίς αίματος δεν εχύθη εις την ανάστασίν της ……. »
Αυτά είναι λόγια του Σπυρίδωνος Τρικούπη , στον πανηγυρικό που εκφώνησε στον Άγιο Σπυρίδωνα του Μεσολογγίου , παρουσία και του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια και ο οποίος πανηγυρικός , επί λέξει , έχει ως ακολούθως .
ΙΔΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΤΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
« Ασύντακτον και απροσμελέτητον με ανέβασεν εις το ιερόν τούτο βήμα το σημερινόν άκουσμα , αλλά μόλις ανέβηκα εις το βήμα τούτο , αισθάνομαοι τον εαυτόν μου κατεχόμενον από το πνεύμα του Κυρίου και φαίνεταί μου ότι ανέβηκα εις το υψηλόν όρος , το αναφερόμενον από τον Προφήτην Ηλίαν , δια να διασκορπίσω εκείθεν την αγαθήν αγγελίαν εις την νέαν Σιών , και να είπω μεγαλοφώνως εις όλας τας πόλεις της Ελλάδος « Ανέστη η Ελληνική νέα Σιών , ανέστη η αγία Σιών και ανέστη .
Θρίαμβος θρίαμβον διαδέχεται και χαρά προκαταγγέλλει . Εγγύς ήσαν οι οκταετείς αγώνες της Στερεάς Ελλάδος να απολεσθώσι μετ΄ ήχου , εγγύς το σκότος της δουλείας να συγκαλείψη την γην εκείνην……..
Το έργον τούτο δεν είναι έργον ανθρωπίνης δυνάμεως , είναι έργον του θεού , είναι δώρον της παντοδυνάμου χειρός του , και ό,τι η Παντοδύναμος χείρ δωρείται , ποία θνητή δύναται να αφαιρέση ; και όταν φανερόνεται λαμπρότερον του ηλίου η θέλησις του Κυρίου , ποίος τολμά να αντείπη ; της Παντοδυνάμου ταύτης χειρός δώρον είναι και η ανέγερσις της πόλεως , την οποίαν ανέβηκα να ευαγγγελισθώ την στιγμήν ταύτην. Ναι της παντοδυνάμου χειρός δώρον είναι η ανέγερσίς της .
Τριάκοντα χιλιάδες εχθροί εφθάρησαν εις δούλωσιν της . Ούτε ρανίς αίματος δεν εχύθη εις την ανάστασίν της ! Ώ πόλις του Μεσολογγίου! Πόλις βασίλισσα των άλλων πόλεων της Ελλάδος !
Πόλις περί ης πολλά και μεγάλα ελαλήθησαν και της οποίας το έδαφος εζημιώθη με το αίμα τόσων ανδρείων , τόσων ακάκων νηπίων και παρθένων , τόσων αδυνάτων γερόντων και γυναικών , με το αίμα των ιδίων μου αδελφών !
Ω πόλις του Μεσολογγίου ! Τριών χρόνων ζοφερά νέφη έπεσαν κατεπάνω σου , εφάνης ότι κατέβης εις τον Άδην , δια να μην αναβής εκείθεν πλέον , αλλ΄ η χείρ του Κυρίου σε ανύψωσε , φως σήμερον σε περικυκλώνει όλην , ουράνιος δόξα ανατέλλει επάνω σου , στέφανος κάθεται επί της κεφαλής σου . Σκιρτά και αγάλλεται η Ελλάς και πλήρης των αναστασίμων ύμνων σου ψάλλει την αλλοίωσιν ταύτην ως αλλοίωσιν της δεξιάς του Υψίστου .
Αλλά δεν σκιρτά , αλλά δεν αγγάλεται η Ελλάς μόνη , συσκιρτά και συναγάλλεται όλη η Ευρώπη , όλη η Αμερική. Το Μεσολόγγι δεν ανήκει πλέον εις σας Έλληνες μόνον, το υιοθέτησεν όλος ο παλαιός και νέος κόσμος .
Εθρήνησε θρήνον μέγαν, όταν έμαθε την πτώσιν σου , ανεκλάλητος θέλει είναι η χαρά του , όταν μάθη την ανάστασίν του. Ναι οι βασιλείς από τους θρόνους των θα το χαιρετήσουν , οι πτωχοί από τας καλύβας των θα αλαλάξουν , πάσα τάξις ανθρώπων θα χειροκροτήση.
Οι άμβωνες ,τα βήματα , αι καθέδραι , τα θέατρα , αι αγοραί , όλα όσα εθρήνουν και θρηνούν ακόμη τους επιταφίους θρήνους του θα εορτάσουν εορτήν μεγάλην . Λαμπρόν φως θα περιχυθεί και στην συνθήκην της 6 Ιουλίου , την οποίαν η ιδία πόλις καιομένη εκυοφόρησεν .
Ακτινοβόλος σταυρός θα λάμψει και εις το μέτωπον των αγγελοψύχων εκείνων Φιλλελήνων, αι οποίαι , όταν έμαθαν ότι εκινδύνευεν η πόλις αύτη , έτρεχαν τους δρόμους και τους οίκους των Παρισίων και λοιπών πόλεων της φιλανθρωπιστικής Γαλλίας και κοιμώσαι εις το μέτωπον μαύρον σταυρόν έκραζαν έλεος έλεος
Εις έναν λόγον , η δευτέρα Μαΐου, θέλει είναι ημέρα παντοτινής του χριστιανικού κόσμου πανηγύρεως.
Συνοδεύσετε με τώρα , λειτουργοί του Θεού του Υψίστου, Σεβαστέ Κυβερνήτα , πρώται αρχαί της Πατρίδος , παμπληθέστατον μου ακροατήριον , συνοδεύσατε με ερχόμενον και προσπίπτοντα με ευλάβειαν και ταπείνωσιν εις τους πόδας της θείας Μεγαλειότητος , και συνευχηθήτε μαζί μου την ικετήριον ευχήν, την οποίαν αναπέμπει όλη η ψυχή μου , όλη η καρδία μου , όλη η διάνοιά μου .
Θεέ του ελέους , είδες ότι η κληρονομία μας μετετέθη εις αλλοφύλους , είδες ότι ο λαιμός μας κατεκάμφθη από σιδηράς και πολυχρονίους αλύσους , είδες ότι ξίφος ερημώσεως έπεσε κατεπάνω μας , είδες ότι ή μέρα πένθους και ονειδισμού έγεινεν η ζωή μας , ήκουσας τους στεναγμούς τους αναβαίνοντας από τα δεσμά μας , εκινήθης εις έλεος, και ως θεός των δυνάμεων έστειλας θάρσος εις την ταπεινωμένην καρδίαν μας και έξώπλισας το αδύνατόν μας χέρι με το ξίφος της δυνάμεώς σου , έδειξας τον όλιγοστόν εις χιλιάδας και τον ελάχιστον εις έθνος μέγα , έρριψας εναντίον των εχθρών μας τας φλόγας της οργής σου, και έστησας έμπροσθέν μας την κραταιάν αιγίδα των πιστών σου τριών Βασιλέων, απέστειλας λύτρωσιν εις τον κατά την Πελοπόννησον λαόν σου τον πιστόν σου θεράποντα Κάρολον, τον και πράγματι και ονόματι χριστιανικώτατον , του οποίου αι πολυένδοξοι και φιλελληνικώταται δυνάμεις , μόλις φανείσαι , απήλλαξαν την Πελοπόννησον από την Αιγυπτιακήν μοχθηρίαν.
Δια να συμμεθέξη και ο ανέστιος λαός της Στερεάς Ελλάδος των αυτών σου χαρίτων , ηυδώκησας να ανυψώση εσχάτως μόνη η Ελληνική Κυβέρνησις δια των όπλων της ιδίας Στεράς Ελλάδος την θεοδόξαστον μας σημαίαν επί των τειχών της Βονίτσης , του Αντιρρίου και της Ναυπάκτου , και δι αυτής μόνης και των αυτών όπλων να παύση σήμερον δια της ανεγέρσεως του Μεσολογγίου το τριετές πένθος του λαού σου , να τον ενδύση ιμάτιον σωτηρίου και χειτώνος ευφροσύνης.
Συ Κύριε, κατάστησε και επί των τειχώντων φρουρίων τούτων και της πόλεως ταύτης φύλακας όλην την ημέραν και όλην την νύκτα περιφρούρησε την νέαν σου Ελληνικήν Πολιτείαν , σκέπασον τους Προστάτας Βασιλείς και τον Κυβερνήτην αυτής υπό την σκέπην των πτερύγων σου, ειρήνην χάρισε εις τον λαόν σου , δος εις αυτόν ατάραχον και αμείωτον κληρονομίαν την γην των πατέρων του , και καθ΄ ήν ώραν οροθετείται, το νέον Κράτος , το οποίον η δεξιά σου ύψωσε , βάλε Σύ εις τα θεμέλια αυτού λίθον πολυτελή , εκλεκτόν , ακρογωνιαίον , έντιμον , δια να λέγωσιν οι βλέποντες αυτόν .
Ο λίθος ούτος είναι λίθος ,τον οποίον έβαλεν ο Κύριος των Δυνάμεων, ο Βασιλεύς της Δόξης. ”
Εφημερίδα ΓΕΝΙΚΗ . Φ.15/ 8 Μαΐου 1829 , σελ. 136
Την νύχτα η πόλη φωταγωγήθηκε . Μαζεύτηκαν το απόγευμα στο σπίτι του Σπυρίδωνος Τρικούπη οι εγκριτώτεροι του Έθνους , οι παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεως αντιπρόσωποι Αυλών ( Διπλωμάτες ) και οι ευρεθέντες σημαντικοί ξένοι , όπου τραγουδούσαν και χόρευαν με ευθυμία . Παρών βρίσκονταν και ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας , μας αναφέρει ο τύπος εκείνης της εποχής . { ΓΕΝΙΚΗ , 8 Μαΐου 1829 , σελ. 136-7 } .
Και συνεχίζει η εφημερίδα ΓΕΝΙΚΗ να μας πληροφορεί , δια την φωταγώγηση του Μεσολογγίου και τους παρευρισκόμενους στο σπίτι του Σπυρίδωνος Τρικούπη , ότι :
Από τις παραπάνω επίσημες εορταστικές εκδηλώσεις για την απελευθέρωση του Μεσολογγίου , απουσίαζαν δύο εκ των κυριότερων ουσιαστικών ελευθερωτών του . Ο Αρχιστράτηγος Ρίχαρντ Τσώρτς , ο οποίος , ναι μεν δεν έλαβε μέρος στις διαπραγματεύσεις , όμως , με την κατάληψη της Βόνιτσας και του Μακρυνόρους από τον ίδιο τον Ρίχαρντ Τσώρτς , αποκλείστηκε από ξηρά ο ανεφοδιασμός του Μεσολογγίου. Δεν παρευρέθηκε , πιθανότατα γιατί χολώθηκε, επειδή ο Πληρεξούσιος Τοποτηρητής δεν τον προσκάλεσε στις προαναφερόμενες διαπραγματεύσεις με τον Φρούραρχο Μεσολογγίου, Μουσταφά Γκιριτλή . Φέρεται ότι επισκέφθηκε το Μεσολόγγι στις 8 Μαΐου 1829 , επισκέφτηκε το σπίτι του Λόρδου Μπαύρον και του επιφυλάχθηκε από τους κατοίκους θερμή υποδοχή.
Ο άλλος σημαίνων απών , στην κυριολεξία ο κυριότερος όλων ανεξαιρέτως των ουσιαστικών απελευθερωτών του Μεσολογγίου , Γεώργιος Νικολού Βαρνακιώτης , βρίσκονταν μακριά των επισήμων απελευθερωτικών εκδηλώσεων , διότι κατά τους όρους της συνθήκης παράδοσης του Μεσολογγίου , συνόδευε την αποστολή των πεζών προς την Πρέβεζα Τούρκων ως ρεέμι ( όμηρος ) αυτών .
Φθάνοντας ο Βαρνακιώτης στη Βόνιτσα , τους Τούρκους που συνόδευε να τους παραδώσει στην Πρέβεζα , τους παρέλαβαν άνδρες του Νικηταρά Σταματελόπουλου του οποίου η Χιλιαρχία , τότε , βρίσκονταν στην Βόνιτσα στο Ταξιαρχικό Σώμα, και τους οδήγησαν στην Πρέβεζα , προλαμβάνοντας έτσι τυχόν κίνδυνο στην σωματική ακεραιότητα του Γεωργίου Βαρνακιώτη , που απάτησε - κατά τον Μουσταφά Γκιριτλή - τους Τούρκους του Μεσολογγίου και παρέδωσαν το Μεσολόγγι και το Αιτωλικό αναίμακτα , όπως τούτο μας το αναφέρει και ο Κάρπος Παπαδόπουλος. { Κάρπου Παπαδόπουλου , Απομνημ. σελ. 217-9 }.
Από την ακόλουθο λίαν ενδιαφέρουσα επιστολή του Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη , απευθυνόμενη προς τον Πληρεξούσιο Τοποτηρητή , Αυγουστίνο Καποδίστρια , στην οποία μας διηγείται τα βάσανά του κατά την διεκπεραίωση των Τούρκων από το Μεσολόγγι στην Πρέβεζα , αξίζει τον κόπο για ιστορικούς λόγους, αλλά και για προβληματισμό μας , να την λάβουμε σοβαρά υπόψιν, με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή , θα αποκατασταθεί , πλήρως , το όνομα του Γεωργίου Βαρνακιώτη και η οποία επιστολή , έχει ως εξής : [ Πληρ. Τοπ.φ. 6α ]
« Εκλαμπρότατε
Προχτές με το μεσημέρι έφθασα τέλος πάντων υγιής ενταύθα εις τον Μύτικαν, έπειτα από σημαντικούς κινδύνους και της ζωής μου. Τα καθ΄ οδόν βάσανά μου μεγάλα. Ένδεκα αλογομούλαρα μας εκράτησαν διάφοροι , των οποίων τα ονόματα γνωρίζω , και προς τους οποίους έγραψα μερικώς , ότι , αν δεν τα δώσουν , θέλω αναφερθή προς την Εκλαμπρότητάν σας παρουσιάζοντάς τους καταπατητάς της συνθήκης.
Είχα την απόφασιν να τους απεράσω δια του Μακρυνόρους , αλλά μια ειδοποίησις οπού έλαβον ότι εκεί εσκευώριζον ενέδραν , τους απέρασα εις την Πούνταν ( Άκτιο) .
Όλοι μ ΄εγκατέλιπον εις το μέσον των Τούρκων μόνον , από την λίμνην του Παπαδάτου ( λίμνη Αμβρακία ) . Και εν τρελλόπαιδον οπού είχα μαζί μου μου εβάρεσε με το τουφέκι ένα εκ των Τούρκων προς το μέρος του Λουτρακίου. Εκεί βέβαια υπώπτευσα τότε και την ζωήν μου , αλλ΄ ο Μουσταφάς εστάθη πιστότατος και μήτε δυσαρέσκειαν έδειξε. Η αχρειότης των εις συντροφίαν μου , όσον διότι εκράτησαν τα αλογομούλαρα , όσων της υποψίας εις το Μακρυνόρος , καθώς και η τόλμη να σκοτώσουν από τους συντροφευμένους , και τέλος πάντων να καταντήσω μονώτατος , χωρίς τουλάχιστον άλλον ένα , όλα αυτά με εψύχραναν και μ΄ απέλπισαν σχεδόν από το να κινδυνεύσω άλλην φοράν.
Ενυπόγραφος επιστολή του Βαρνακιώτη προς τον Αυγουστίνο Καποδίστρια στις 12 Μαΐου από τον Μύτικα Ξηρομέρου
Γλυκύ είναι και ένδοξον να δουλεύη ένας το έθνος του και να κινδινεύη . Αλλά τέτοιοι κίνδυνοι συντροφεύονται και με ατιμίαν . Μόλον τούτο εγώ δι αγάπην τα λησμόνησα και προθύμως εφρόντισα και έστειλα προς τον Βελήμπεην δια να μου στείλη τον Κώσταν, Γραμματικόν του Αλή πασά Τεπελενιού. Έγραψα και προς τον Κώσταν ( Βουρμπιανίτης ) , τον οποίον γνωρίζω φιλογενή , φίλον μου , καίτοι πιστόν Βελίμπεη. Πάλιν χθες ξανάγραψα προς τον Κώσταν και προσμένω την απόκρισιν των. Εν και μόνον υποπτεύω , οπού μανθάνω ότι η διάλυσις του αμπλόκκου ( μπλόκο, πολιορκία ) έδωσαν στους Τούρκους να ελπίζουν καλύτερα . Μόλον τούτο εκείνο οπού ημπορώ έκαμα και ακολουθώ να ενεργώ.
Και δια όλα ταύτα , Εκλαμπρότατε , μένω ευχαριστημένος να ιδώ εις τας ελληνικάς εφημερίδας την ευχαρίστησίν μου εις τας κινδυνώδεις εκδουλεύσεις μου η Ευρώπη ότι κακά μ΄ εκατηγόρει .
Μόλον αυτό το αφήνω εις την προς εμέ σας αγάπην , ελπίζων ότι , γράφοντες όπου ανήκει την αλήθειαν , θέλει σβεσθή και παν ό,τι ο φθόνος και το μίσος υπηγόρευσαν εναντίον μου .
Υποσημειούμαι με το προσήκον σέβας .
Τη 12 Μαΐου 1829 Μύτικα Της Εκλαμπρότητός σας
ολοπρόθυμος των διαταγών σας
Γεώργιος Νικολού »
Άξιο ιδιαιτέρας παρατηρήσεως είναι ότι ο Γεώργιος Βαρνακιώτης στην παραπάνω επιστολή του , στην οποία γνωστοποιεί το κατόπιν μυρίων βασάνων πέρας της αποστολής του , επιζητούσε και την αποκατάσταση της σπιλωθείσης τιμής του με διαφώτιση της ελληνικής και ευρωπαϊκής γνώμης.
Η εκ βαθέων αυτή ανάγκη του Βαρνακιώτη , κάθε άλλο παρά θεραπεύθηκε , διότι , αντί διαφωτίσεως ακολούθησε αποσιώπηση ή και συσκότιση , ακόμη δε και εκεί , που η αλήθεια πρόβαλλε ως φαεινότερη του ηλίου , όπως π. χ στην αναίμακτο απελευθέρωση του Μεσολογγίου στις 2 Μαΐου 1829. Μέχρι και των ημερών μας δεν έχει επέλθει πλήρως η αποκατάστασή του Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη .
Παρά ταύτα , σώζονται πρωτότυποι γραμμένοι λόγοι και επιστολές και πριν της 5ης Μαΐου 1829 από τον Πληρεξούσιο Τοποτηρητή Αυγουστίνο Καποδίστρια προς τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια , επιστολές που τις προαναφέραμε κι έλεγαν για τον Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη , τα ακόλουθα :
« Εις της παραδόσεως την διαπραγμάτεσυσιν και εις παν άλλο αφορών την υπόθεσιν ταύτην , εχρησίμευσαν μεγάλως ο κ. Παπαρηγόπουλος και ο κ. Γεώργιος Βαρνακιώτης , και μάλιστα ο δεύτερος ούτος , όστις από την 21η Απριλίου 1829 είχε σταλή παρ΄ εμού εις τον Άγιον Σώστην προς προετοιμασίαν και ευκολίαν της παραδόσεως » { Γεν. Γραμ. φ. 198 }.
Ο δε Κάρπος Παπαδόπουλος , ως απολογητής του , μας αναφέρει : « η ανάκτησις του Μεσολογγίου ως και η του Αιτωλικού ήτον επιφυλαγμένη υπό της Θείας Προνοίας εις τον Βαρνακιώτην » ( Ενθυμ. σελ. 201-1) , και , του Γεωργίου Γαζή , Γραμματέα στο Στρατιωτικό Δικαστήριο στο Μεσολόγγι , του οποίου πρόεδρος ήταν ο Γεώργιος Βαρνακιώτης , μας αναφέρει στο Λεξικόν της Επαναστάσεως σελ. 22, ότι :
« Την δε απελευθέρωσιν του Μεσολογγίου την χρεωστούμε σχεδόν εις τον Γεώργιον Βαρνακιώτην » .
Ο Γεώργιος Βαρνακιώτης ως πρόεδρος στο Στρατιωτικό Δικαστήριο στο Μεσολόγγι το 1830 ( ΓΕΝΙΚΗ ,φ.100/1830 ).
Αναντίρρητα λοιπόν στον Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη αναγνωρίζεται επισήμως , πλέον , ως ένας εκ των πρώτων απελευθερωτών της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου , στην οποίαν άφησε την τελευταία του πνοή και τα αμνημόνευτα κόκκαλά του στις 30 Ιανουαρίου του 1842 .
2 Μαΐου 2020
Νίκος Θεοδ.Μήτσης
Αρχοντοχώρι ( Ζάβιτσα) Ξηρομέρου
