Τα δυο Ποντιακά "προσφυγικά" χωριά του Δήμο μας Αγιος Νικόλαος Βόνιτσας και Αγιος Νικόλαος Κατούνας

Αναγκαστικό οδικό πέρασμα απο την Αιτωλοακαρνανία για το νησί της Λευκάδας και δέκα μόλις χιλιόμετρα μακρυά του.

Με κρυμμένες ομορφιές, που για να γίνει κανείς κοινωνός τους θα πρέπει να λοξοδρομήσει από τον κεντρικό δρόμο.

Η λίμνη της Βουλκαριάς από τη μια μεριά και η θάλασσα από την άλλη. Τις ενώνει η διώρυγα της Κλεοπάτρας. Από το σημείο αυτό διέφυγε η καλλονή βασίλισσα της αρχαιότητας, παρατώντας στα κρύα της θάλασσας τον εραστή της και συνδιεκδικητή του απέραντου ρωμαϊκού κράτους, μετά τη δολοφονία του Καίσαρα, Μάρκο Αντώνιο, όταν είδε τη πλάστιγγα να γέρνει υπέρ του Γάιου Οκτάβιου (του μετέπειτα αυτοκράτορα Αύγουστου ή Οκταβιανού) στη Ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ.

Το χωριό κτίσθηκε το 1925 από πρόσφυγες του Πόντου. Η ιστορία λέει ότι μετακινήθηκαν από την Πέρδικα Θεσπρωτίας, όπου είχαν εγκατασταθεί αρχικά, γιατί δεν έβρισκαν τόπο βοσκής για τα γιδοπρόβατά τους. Βρήκαν άπλα στην περιοχή και ρίζωσαν.

Ληξιαρχικό βιβλίο το νεκροταφείο του χωριού: Κυριακίδης, Φούντογλου, Μαυρίδης, Ηλιάδης, Μουρατίδης, Κυρικλίδης, Οικονομίδης, Κωφίδης, Σαββουλίδης, Τρανουλίδης, Μυλωνίδης, Τσολακίδης, Κασσαπίδης, Τσιτουρίδης, Αναστασιάδης, ενώ μεταξύ των οικογενειακών επιθέτων βρίσκονται -λογικό είναι μετά τόσες δεκαετίες- και αρκετά λευκαδίτικα.

Πολλά τα νεόκτιστα ή πλήρως ανακαινισμένα σπίτια στον οικισμό, ο οποίος διατηρεί όμως ακόμη ένα παλιό οικιστικό πυρήνα, ιδιαίτερα προς τη μεριά της ανοιχτής θάλασσας. Εντύπωση προκαλούν τα όμορφα διώροφα σπίτια, δίπλα σε παλιά προσφυγικά χαμόσπιτα.

Με μπαλκόνι, εξωτερική σκάλα και τα περισσότερα ανοίγματα στην επιμήκη πλευρά τους. Με ευρύχωρες αυλές απ΄ όπου δεν λείπουν τις περισσότερες φορές το πηγάδι (ή στέρνα) και ο φούρνος. Όλα βγαλμένα από το ίδιο σχέδιο. Μοιάζουν σαν μικροί πυργίσκοι με το δυσανάλογο ως προς τις άλλες διαστάσεις τους ύψος.

Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς κτίσθηκαν. Θα πρέπει όμως να έγινε σε μια εποχή που οι κάτοικοι απέκτησαν μια οικονομική ευμάρεια.

Προστάτης του χωριού ο Άγιος Νικόλαος. Μην τον μπερδεύεται όμως, πρόκειται για τον Άγιο Νικόλαο τον εν Βουνένοις, που έζησε περί τα τέλη του 9ου με αρχές του 10ου αιώνα στην Ανατολή. Γιορτάζει, και μαζί του το χωριό, στις 9 Μάη. Μια μεγάλη νεόκτιστη εκκλησία δεσπόζει στην ομώνυμη και επίσης μεγάλη πλατεία του χωριού, δίπλα από τα παλιό κοινοτικό γραφείο: Νομαρχία Αιτωλοακαρνανίας, Επαρχία Βόνιτσας, Κοινότητα Αγ. Νικολάου, γράφει η ταμπέλα στην πρόσοψη του κτιρίου.

Το γραφικό λιμανάκι του χωριού είναι γεμάτο με παλιά ξύλινα παραδοσιακά σκαριά: πριάρια, βάρκες και μικροκάικα.

Οι παραλίες του χωριού βρίσκονται λίγο πιο έξω από τον οικισμό. Η παραλία «Πευκάκια», στην άκρη ενός μικρού πευκοδάσους και η παραλία «Άγιος Ιωάννης» που είναι πολύ γνωστή για το άθλημα του Kite surfing.

 

Άγιος Νικόλαος Κατούνας 

Στο κέντρο του τριγώνου που σχηματίζουν τα χωριά Αετός, Κατούνα και Κωνωπίνα και στις ανατολικές παρυφές του υψώματος Ψάρι βρίσκεται ο μικρός οικισμός του Αγίου Νικολάου Κατούνας (υψόμ. 280 μ.).

Το όνομά του το χωριό το οφείλει στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, που είναι κτισμένο σε γειτονικό με τον οικισμό ύψωμα και για πολλά χρόνια χρησιμοποιούνταν ως ενοριακός ναός του χωριού. Με την εργατικότητά τους και την υπομονή τους οι φιλοπρόοδοι Μικρασιάτες έφτιαξαν ένα όμορφο μικρό χωριό και ζούσαν αρχικά αρμονικά. Προτίμησαν αυτές τις περιοχές για να αποφύγουν τον εκτουρκισμό.

Αρχικά ήρθαν γύρω στις 70 οικογένειες, όμως δεν έμειναν όλες εκεί, αλλά, λόγω των προστριβών για τα μοναστηριακά κτήματα, κυρίως με τους κατοίκους του Αετού, οι περισσότεροι έφυγαν και έμειναν μόνο 16 οικογένειες.

Αποσπάστηκε από την κοινότητα Αετού και προσαρτήθηκε στην Κατούνα βάσει του διατάγματος 24-1-1934 ΦΕΚ 34/ Α1 1934.

Νοτιοανατολικά του χωριού υπάρχει η μοναδική βρύση από την οποία υδρευόταν το χωριό μέχρι που δημιουργήθηκε το εσωτερικό δίκτυο ύδρευσης, με το λεγόμενο «ΣΥΞ» (Σύνδεσμο Ύδρευσης Ξηρομέρου), που φέρνει νερό από τα Αχυρά. Κατασκευάσθηκε μια δεξαμενή 50 κυβικών σε ψηλό σημείο του χωριού και από εκεί καταμεριζόταν σε κάθε νοικοκυριό.

Οι κάτοικοι του Αγίου Νικολάου, «τα Πρόσφυγα», όπως συνήθως ονομάζεται από τους κατοίκους των άλλων χωριών, είναι πρόσχαροι καλοσυνάτοι, ήπιοι και ανοιχτόκαρδοι άνθρωποι. Ήταν πάντα εργατικοί και χαμηλών τόνων, έτσι σιγά-σιγά εισχώρησαν στην κοινωνία της Κατούνας και της γύρω περιοχής.

Στη μέση του χωριού βρίσκεται ο νέος ενοριακός ναός, που για πολλά χρόνια ήταν χωρίς όνομα.

Το 2011 εγκαινιάσθηκε από το Μητροπολίτη Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ. Κοσμά και τον αρχιμανδρίτη Νεκτάριο Τριάντη και του δόθηκε το όνομα του Αγίου Νικόδημου του Αγιορείτη, που πανηγυρίζει στις 14 Ιουλίου.

Πολλά υπέφεραν οι κάτοικοι του χωριού από τους Γερμανούς το 1941-44, αλλά και στην περίοδο του Εμφυλίου, όπου για ένα διάστημα ήταν καταφύγιο πολλών κυνηγημένων οικογενειών από τα Άγραφα, γιατί είχε και καλούς βοσκότοπους.

Το 1971 το χωριό είχε 151 κατοίκους. Στις περισσότερες απογραφές ο πληθυσμός του αναφέρεται μαζί με την Κοινότητα Κατούνας. Αλλά και στις εκλογές ψηφίζουν σε εκλογικό τμήμα της Κατούνας. 

Το χωριό δεν εκλέγει πρόεδρο και υπάγεται στον πρόεδρο της Κατούνας. Σήμερα ο Άγιος Νικόλαος έχει γίνει ένα όμορφο μικρό γραφικό χωριό, όμως υπέστη και αυτός το πλήγμα της μετανάστευσης, όπως και ολόκληρη η ελληνική επαρχία. 
Από το 2006, που ολοκληρώθηκε ο δρόμος Άγιος Νικόλαος-Κωνωπίνα ενώνοντας τα δύο χωριά, μειώθηκε η απόσταση από τον Άγιο Νικόλαο προς το Αγρίνιο και την Εθνική οδό. 
Σήμερα το χωριό ανήκει στο Δήμο Ακτίου-Βόνιτσας, όπως και όλα τα χωριά και οι οικισμοί του πρώην Δήμου Μεδεώνος.

Τα σπίτια σήμερα είναι περίπου στα 40. Από τις λιγοστές οικογένειες που μένουν σήμερα στον Άγιο Νικόλαο είναι οι: Φυτοπούλου, Καρασάββα, Ταφιάδη, Αναστασιάδη, Τζάκη, Πετσινού, Σαββίδη, Βαρυβακίδου, Λιάπη κ.ά.

Το 2009 έγινε η πρώτη αναπαράσταση της μάχης του Αετού και αφιέρωμα στο μεγάλο ξεριζωμό της Μικράς Ασίας και του Πόντου από το Σύλλογο Κατουνιωτών Αθήνας. 
Στον εξωτερικό περίβολο του Μοναστηριού στις 9 Αυγούστου 2010 οι εν Αθήναις Πολιτιστικοί Σύλλογοι Κατούνας, Αετού, Κωνωπίνας και Τρυφιατών έκαναν τα αποκαλυπτήρια μνημείου του Γεωργίου Ν. Βαρνακιώτη, που είναι τοποθετημένο πάνω σε βράχο, ως ένδειξη σεβασμού στο μεγάλο αυτόν οπλαρχηγό της Δυτικής Στερεάς κατά την Επανάσταση του 1821 και αρχηγό στην ηρωική μάχη του Προφήτη Ηλία Αετού. 

Επίσης, έγινε μια όμορφη αναπαράσταση της μάχης του Αετού από τους εν Αθήναις Συλλόγους του πρώην Δήμου Μεδεώνος και με τη βοήθεια των κατοίκων του οικισμού. 
Στο χωριό σήμερα υπάρχει μικρό γήπεδο με χόρτο και δίπλα ακριβώς το κλειστό σχολείο, αφού πριν μερικά χρόνια καταργήθηκε και τα παιδιά του οικισμού πηγαίνουν στα σχολεία της Κατούνας. Σήμερα έχει μόνο δύο παντοπωλεία-καφενεία όπου περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους αυτοί οι θαυμάσιοι άνθρωποι.

Κύρια ασχολία των κατοίκων είναι πλέον η κτηνοτροφία. «Σημαία» τους είναι το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, που το παρέλαβαν ένα εγκαταλειμμένο ερείπιο και κατόρθωσαν από μόνοι τους να το μετατρέψουν σε ένα από τα πιο αξιόλογα μοναστήρια της Αιτωλοακαρνανίας, αφού όλοι τους αφιερώθηκαν σε αυτόν το σκοπό. Με την προσωπική τους εργασία, αλλά και δωρεές συγχωριανών τους, στο εσωτερικό ή εξωτερικό, έφτιαξαν τα πάντα, όμορφα κελιά, υποστύλωσαν το καθολικό, τις αίθουσες συναγωγής, έφτιαξαν τεράστιους πλακόστρωτους χώρους, μαντρότοιχους και δρόμους γύρω - γύρω και μια τεράστια πλατεία στο εξωτερικό του.

Έξω από το ναό έστησαν και μνημείο με την επιγραφή:

«ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΟΣΩΝ ΗΡΘΑΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΧΑΜΕΝΕΣ ΠΑΤΡΙΔΕΣ ΚΑΙ ΕΦΥΓΑΝ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ».

ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

Ένα σημαντικό εκκλησιαστικό και ιστορικό μνημείο του Ξηρομέρου είναι η Μονή του Αγίου Νικολάου, η οποία στα κείμενα των Ελλήνων λόγιων της Τουρκοκρατίας και των ξένων περιηγητών μας είναι γνωστή ως «Μονή Αγίου Νικολάου Αετού». Και αυτό γιατί υπαγόταν διοικητικά στον Αετό, που στη Βυζαντινή εποχή ήταν έδρα επισκοπής.

Το καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο Λυκίας και πιθανότατα κτίστηκε από μοναχούς που προέρχονταν από το παλαιότερο γειτονικό μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου Αετού. Αν κρίνουμε όμως από την κτητορική επιγραφή είχε δική του οργάνωση και διοίκηση και δεν ήταν μετόχι.

Από το αρχικό τείχος του μοναστηριού σώζεται η δυτική πλευρά ενώ το υπόλοιπο τμήμα του είναι πρόσφατη κατασκευή.

Σώζεται επίσης μία σειρά διώροφων κελιών, χωρίς στέγες και πατώματα και το διαβατικό. Το τοξωτό διαβατικό βρίσκεται σε καλή κατάσταση και η καμάρα του έχει μήκος 4 μ. Στις μέρες μας έγινε σημαντική προσπάθεια για την ανακατασκευή των κελιών.

Το καθολικό βρίσκεται περίπου στο κέντρο της αυλής και είναι μονοκάμαρο με δίκλινη στέγη και πεντάπλευρη αψίδα με αβαθείς κόγχες και νάρθηκα. Είναι μήκους 11,80 μ. και πλάτος 6,20 μ. και χτισμένο με κατεργασμένους ασβεστόλιθους με λίγους πλίνθους στους αρμούς του. Στο πάνω μέρος των τοίχων του τρούλου και πάνω από την αψίδα έχει οδοντωτή ταινία, ενώ το ανατολικό αέτωμα είναι διακοσμημένο με σκυφία.

Ο τρούλος του είναι δυσανάλογα μεγάλος και ψηλός σε σχέση με το κτήριο. Στο τύμπανό του ανοίγονται οχτώ μικρά τοξωτά παράθυρα που βοηθούν στον καλό φωτισμό του, αφού στις πλαϊνές πλευρές δεν υπάρχουν καθόλου παράθυρα. Δυτικά προστέθηκε σε μεταγενέστερη εποχή νάρθηκας (3 Χ 4), του οποίου σώζεται ολόκληρη η βόρεια πλευρά, τμήματα της δυτικής με την είσοδο και η νότια. Μπροστά από το νάρθηκα υπάρχει μια στέρνα οποία συγκεντρώνονται τα όμβρια ύδατα. Η εξωτερική πύλη της Μονής και η θύρα του ναού είναι χαμηλές για να μην μπορούν να μπαίνουν μέσα καβαλάρηδες, αλλά κυρίως για να μην το βεβήλωναν οι Τούρκοι με τα άλογά τους.

Ο ναός είναι γεμάτος με τοιχογραφίες του 17ου αι., στις οποίες απεικονίζονται διάφορα θρησκευτικά θέματα και άγιοι. Από τις τοιχογραφίες ξεχωρίζουν ο τρικέφαλος Άγγελος, ως σύμβολο της Αγίας Τριάδας και ο Χριστός στον Ακάθιστο. Επίσης υπάρχει και η προσωπογραφία του κτήτορα ηγουμένου Γιαννακοπούλου να προσφέρει ομοίωμα του ναού.

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή είχε μεγάλη περιουσία και πρόσφερε πολλά στον Αγώνα για την Απελευθέρωση. Το 1828-30 είχε 1.000 στρέμματα γης και άνηκε στο Δήμο Εχίνου. Στα μέσα της δεκαετίας του 1830 η Μονή διαλύθηκε. Στα ΓΑΚ (Μοναστηριακά, ΙΙΙ Ν.Αιτωλίας και Ακαρνανίας) σώζονται 3 έγγραφα της Μονής του 1834.

Το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, αναστυλωμένο και πανέμορφο, είναι πια σημείο αναφοράς για όλο το Ξηρόμερο.


ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ 



ΒΑΓΓΕΛΗΣ Δ. ΚΟΥΤΙΒΗΣ