Πέμπτη 22 Σεπτεμβρίου 2016

Ο ΤΡΥΓΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΥΝΑ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΡΟ (ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ)

Οίνος ευφραίνει καρδίαν

ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΣΤΗΝ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΦΙΛΟΥ ΚΩΣΤΑ ΖΕΡΒΑ
Είχαμε τη χαρά φέτος το καλοκαίρι να βρεθούμε με το συνεργάτη του katounanews Δ.Α. σε Κατούνα και Πάλαιρο και να παρακολουθήσουμε από κοντά τον τρύγο, στο αμπέλι του Γιώργου Χαλιμούδρα στην Κατούνα και του Βλάση Χρυσούλη στην Πάλαιρο. Ήταν μια αξέχαστη χαρούμενη εμπειρία.

Τέλος του καλοκαιριού, αρχές Φθινοπώρου αρχίζει το μάζεμα των σταφυλιών και ο τρύγος. Για την κοπή των τσαμπιών χρησιμοποιούνται ειδικοί σουγιάδες, ψαλίδια ή λεπίδες. Οι τρυγητές ξεχύνονται στ’ αμπέλια με τα καλάθια τους και μαζεύουν τσαμπί - τσαμπί τα σταφύλια . Τα σταφύλια αφού μαζευτούν τοποθετούνται σε μεγάλα καλάθια που λέγονται ΚΟΦΙΝΙΑ- ΚΑΛΑΘΙΑ.

Οι Αρχαίοι Έλληνες έπιναν το κρασί αναμιγνύοντας το με νερό, σε αναλογία συνήθως 1:3 (ένα μέρος οίνου προς τρία μέρη νερού). Διέθεταν ειδικά σκεύη τόσο για την ανάμειξη (κρατήρες) όσο και για την ψύξη του.

Η πόση κρασιού που δεν είχε αναμειχθεί με νερό ("άκρατος οίνος") θεωρούνταν βαρβαρότητα και συνηθιζόταν μόνο από αρρώστους ή κατά τη διάρκεια ταξιδιών ως τονωτικό. Διαδεδομένη ήταν ακόμα η κατανάλωση κρασιού με μέλι καθώς και η χρήση μυρωδικών. Τα σταφύλια έμπαιναν στο πατητήρι και τα πατούσαν για να βγει ο μούστος. Σήμερα υπάρχουν μηχανήματα για αυτή τη δουλειά. Απόσταγμα γνώσης και εμπειρίας αιώνων...

Το αμπέλι μαζί με το σταφύλι και τα παράγωγα του ήταν γνωστά ακόμη από την παλαιολιθική εποχή.

Κουκούτσια σταφυλιών έχουν βρεθεί μετά από ανασκαφές σε κατοικίες που ανάγονται στην εποχή του χαλκού! Κατά την μυθολογία, ο Στάφυλος ήταν γιος του Διονύσου και της Αριάδνης, και βοσκός του βασιλιά Οινέα.

Ο Στάφυλος παρατήρησε ότι όταν έβοσκε τις κατσίκες του, κάποια από αυτές τρώγοντας τον καρπό των αμπελιών ''τρελαινόταν''! Ο Στάφυλος μάζεψε μερικά σταφύλια και τα πήγε στον βασιλιά του. Ο Οινέας παρασκεύασε τότε ένα χυμό τον οποίο ονόμασε "οίνο", ενώ στον καρπό έδωσε το όνομα του βοσκού του (σταφύλι) προς τιμήν του. Αυτή την εποχή, από τέλη Σεπτεμβρίου ως και τα μέσα Οκτωβρίου όπως σε όλη την Ελλάδα ξεκινάει ο τρύγος. Η γνώση της καλλιέργεια της αμπέλου είναι διαδεδομένη από τα βάθη της αρχαιότητας και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την λατρεία του Διονύσου. Τα παλιότερα χρόνια ο τρύγος είχε περισσότερο την μορφή πανηγυριού παρά μιας αγροτικής εργασίας.

ΤΣΙΠΟΥΡΟ

Και σήμερα όμως η όλη διαδικασία από τον τρύγο και το πάτημα των σταφυλιών, μέχρι και την παρασκευή του παραδοσιακού τσίπουρου, αποτελεί μια ευχάριστη διαδικασία για ανθρώπους κάθε ηλικίας που φροντίζουν να βρίσκονται αυτές τις ημέρες σε όλες αυτές τις πραγματικές "τελετουργίες".

Μετά το πάτημα τα σταφύλια θα παραμείνουν στα βαρέλια για έναν περίπου μήνα, ως που να μεταφερθούν στα "καζάνια" για την παραγωγή και την απόσταξη του τσίπουρου.

Εκεί θα στηθεί η πραγματική γιορτή και το αποκορύφωμα της όλης διαδικασίας!!

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ:
                «Τον Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια».
                «Αν βρέξει ο τρυγητής, χαρά στον τυροκόμο».
                «Τον τρυγητή τ’ αμπελουργού, πάνε χαλάλι οι κόποι».
                 «Θέρος, τρύγος, πόλεμος».

ΔΕΙΤΕ ΠΟΛΛΕΣ ΦΩΤΟ ΚΑΙ ΒΙΝΤΕΟ

Πάντως το ευχάριστο κλίμα που επικρατούσε κατά την παραγωγή του κρασιού θύμιζε όμορφες παλιές εποχές.

ΠΑΛΑΙΡΟΣ (Ο τρύγος στον αμπελώνα του Βλάση Χρυσούλη)

ΠΑΛΙΟΤΕΡΑ ΑΝΤΑΛΑΣΑΜΕ ΜΕ ΤΟΥΣ ΖΑΒΕΡΔΙΑΝΟΥΣ (ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΟΥΝ ΑΡΙΣΤΗΣ ΠΟΙΌΤΗΤΑΣ ΚΡΑΣΙ) ΜΙΑ ΝΤΑΜΙΖΑΝΑ ΚΡΑΣΙ ΜΕ ΜΙΑ ΑΡΜΑΘΑ ΚΑΠΝΟ.

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΒΙΝΤΕΟ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΥΝΑ

«Μπαίνω μες στο αμπέλι» το γνωστό τραγούδι κατά το μάζεμα του αμπελιού.

ΤΟ ΑΜΠΕΛΙ ΚΑΙ ΤΟ ΣΤΑΦΥΛΙ ΣΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Στη Θεία Κοινωνία το κρασί γίνεται το αίμα του Χριστού

Διόνυσος:

Ο θεός του κρασιού, του κεφιού και της χαράς

Ο Δίας θαμπώθηκε από την ομορφιά της παρθένας κόρης του Κάδμου Σεμέλης κι ενώθηκε μαζί της. Καρπός του έρωτά τους ήταν ο Διόνυσος. Έξαλλη απ’ την ζήλεια της η Ήρα, θέλοντας να τους εκδικηθεί, εμφανίζεται στη Σεμέλη και την πείθει να ζητήσει από τον Δία γι’ απόδειξη της αγάπης του, να εμφανιστεί μπροστά της με την θεϊκή μορφή του. Όταν λοιπόν την επισκέφτηκε ο Δίας στην κάμαρά της, του ζήτησε να πάρει τη θεϊκή μορφή του. Άδικα αυτός προσπάθησε να της αλλάξει γνώμη! Εμφανίσθηκε λοιπόν μπροστά της μ’ όλο το θεϊκό του μεγαλείο. Ήταν αδύνατο ν’ αντέξει η δύστυχη θνητή τη λάμψη των κεραυνών και των αστραπών που έφευγαν από τα χέρια του! Την τύλιξαν οι φλόγες! Ο Δίας πρόλαβε κι έσωσε το παιδί που είχε στα σπλάχνα της και το έραψε στο μηρό του. Έτσι μετά από εννέα μήνες, ο Διόνυσος ξαναγεννήθηκε από το πόδι του πατέρα του.

Επειδή όμως γνώριζε πως η ζήλεια κι ο θυμός της Ήρας θα ξεσπάσουν στο νεογέννητοΔιόνυσο, ανέθεσε στον Ερμή τη φύλαξή του, ο οποίος έδωσε τον Διόνυσο στην αδερφή της Σεμέλης, την Ινώ. Η Ήρα όμως τρέλανε την Ινώ και τον άνδρα της κι άρχισαν να σκοτώνουν τα παιδιά τους. Ο Ερμής πρόλαβε και γλίτωσε τον μικρόΔιόνυσο και τον εμπιστεύθηκε στις Νύμφες. Αυτές τον μεγάλωσαν με στοργή κι αγάπη, στο δάσος που κατοικούσαν, σ’ ένα ειδυλλιακό τοπίο γεμάτο δέντρα και πολύχρωμα λουλούδια. Όταν κάποτε ο βασιλιάς Λυκούργος τρόμαξε τον Διόνυσο,κυνηγώντας τις Νύμφες, ο Δίας τον τύφλωσε. Την ίδια τύχη είχαν και κάποιοιΤυρρηνοί πειρατές που αιχμαλώτισαν τον Διόνυσο. Ο όμορφος νέος που ήθελαν να αιχμαλωτίσουν μεταμορφώθηκε σ’ ένα άγριο λιοντάρι, που οι βρυχηθμοί του έκαναν τους ναύτες να πηδούν στη θάλασσα για να γλιτώσουν. Ο Διόνυσος τους μεταμόρφωσε όλους σε δελφίνια.

Ο Διόνυσος αγαπήθηκε και λατρεύτηκε από τους ανθρώπους γιατί τους γνώρισε την υπέροχη γεύση του κρασιού. Λένε πως το πρωτοφανέρωσε στον βασιλιά της Αιτωλίας Οινέα. Ο τσοπάνης του, ο Στάφυλος, είχε βρει ένα περίεργο φυτό γεμάτο καρπούς κι ενθουσιασμένος τους έφερε στον βασιλιά του. Ο Οινέας έστυψε τους καρπούς και απόλαυσε τον πλούσιο χυμό τους. Από τότε ο Διόνυσος ονόμασε αυτόν το χυμό οίνο και τους καρπούς σταφύλια. Πάντα με το θύρσο στο ένα του χέρι και ένα δοχείο κρασιού στο άλλο γύριζε στις πόλεις. Όπου έβρισκε φιλόξενους και πρόσχαρους ανθρώπους, τους μάθαινε πώς να φτιάχνουν κρασί. Έτσι έγινε και με τους κατοίκους της Ικαρίας, που τον υποδέχτηκαν μ’ ενθουσιασμό. Λίγο πριν φύγει από τον τόπο τους, συμβούλεψε το βασιλιά τους τον Ικάριο να φυλάξει καλά το κρασί που έφτιαξε. Αυτός όμως δεν ακολούθησε τη συμβουλή του! Οι τσοπάνηδές του, κάποια μέρα, βρήκαν τα βαρέλια και ήπιαν τόσο πολύ κρασί που μέθυσαν και άρχισαν να φέρονται με άγριο τρόπο. Πάνω στην μέθη τους σκότωσαν τον Ικάριο κι η κόρη του Ηριγόνηαυτοκτόνησε απ’ την στενοχώρια της.

Σκληρός τιμωρός εμφανίζεται ο Διόνυσος στους εχθρούς του και σ’ όσους είναι αντίθετοι στον τρόπο λατρείας του. Ενώ είναι γενναιόδωρος κι ευεργέτης για όσους τον τιμούν. Όταν ο βασιλιάς Μίδας φιλοξένησε το δάσκαλό του, το γέρο Σιληνό, που είχε χαθεί, αυτός δέχτηκε να εκπληρώσει την επιθυμία του για να τον ευχαριστήσει. Ο άπληστος Μίδας ζήτησε να μπορεί ότι πιάνει να το μετατρέπει σε χρυσάφι. Σύντομα ο δύστυχος διαπίστωσε πως θα γινόταν βαθύπλουτος αλλά θα πέθαινε από την πείνα και τη δίψα. Το ψωμί που άγγιζε να φάει μετατρεπόταν σε χρυσό και το νερό που ήθελε να πιει σε χρυσαφένιες σταγόνες. Μετανιωμένος ζήτησε από το θεό να τον κάνει όπως πριν κι ο Διόνυσος που τον λυπήθηκε του είπε να λουστεί στα νερά του Πακτωλού για ν’ απαλλαγεί από το μαρτύριό του.

Οι γυναίκες στη ζωή του Διονύσου ήταν οι παραμάνες του όταν ήταν μικρός κι αργότερα οι συντρόφισσές του στ’ ασταμάτητα γλέντια του. Κάποτε ερωτεύτηκε την όμορφη Αριάδνη, όταν την είδε να κοιμάται. Η κόρη του Μίνωα μαζί με τον Θησέαεπέστρεφαν στην Αθήνα από την Κρήτη. Ξυπνώντας ένα πρωί στη Νάξο η Αριάδνηβλέπει πως ο σύντροφός της έφυγε και την εγκατέλειψε. Χωρίς να το ξέρει η ίδια, είχε έρθει ο Διόνυσος στ’ όνειρο του Θησέα και μ’ απειλές τον ανάγκασε να φύγει για να τηνκάνει δική του. Ολομόναχη όπως ήταν στο έρημο νησί, εμφανίστηκε σαν σωτήρας ο θεός μπροστά της, νέος, γεροδεμένος, στεφανωμένος ως συνήθως με κισσόφυλλα κι αφού έγινε ο γάμος τους, πέταξαν μακριά με το άρμα του.

Τον Διόνυσο σ’ όλα τα ταξίδια του τον ακολουθούσαν οι Μαινάδες, οι Σάτυροι, οι Σιληνοί και πολλές φορές ο θεός Πάνας. Με επικεφαλής τον Διόνυσο η μεγάλη πολύβουη παρέα, ξεσήκωνε τον κόσμο με τις φωνές και τα τραγούδια της.Το κρασί έρεε άφθονο και το γλέντι έφτανε στο αποκορύφωμα. Η κεφάτη συντροφιά ταξίδευε από τόπο σε τόπο για να μάθουν όλοι οι άνθρωποι την καλλιέργεια του αμπελιού και την παραγωγή του οίνου. Τα ταξίδια τους ήταν ένα αδιάκοπο γλέντι. Τον ενθουσιασμό και τη χαρά τους μετέδιδαν σ’ όσους συναντούσαν.Οι Μαινάδες αντιπροσώπευαν το θηλυκό στοιχείο της συντροφιάς και κρατούσαν στο χέρι τους το θύρσο (ένα καλάμι τυλιγμένο με φύλλα κισσού ή κλήματος), όπως οΔιόνυσος. Μερικές φορές κρατούσαν φίδια ή άλλα ζώα. Τα ρούχα τους είναι ελαφρά για να μπορούν να χορεύουν χωρίς δυσκολία. Οι Σάτυροι κι οι Σιληνοί ήταν περίεργα όντα, μέχρι τη μέση άνθρωποι και το κάτω μέρος του σώματός τους ζώα. Ήταν φαλακροί, με μυτερά αυτιά και ουρά. Οι Σάτυροι είχαν πόδια και ουρά τράγου, ενώ οιΣιληνοί είχαν πόδια αλόγου. Πάντα συνόδευαν τον Διόνυσο στο γλέντι, χορεύοντας ασταμάτητα με τη συνοδεία μουσικών οργάνων ή παίζοντας οι ίδιοι τον αυλό και την κιθάρα. Ήταν όμως και πιστοί υπηρέτες του Διόνυσου.Έτρεχαν να βοηθήσουν όταν τους καλούσε στον τρύγο και στο πατητήρι. Άλλωστε αυτή η δουλειά για τους εύθυμους συντρόφους του θεού γινόταν διασκέδαση.

Προς τιμήν του Διονύσου ετελούντο τα Μεγάλα Διονύσια ή Διονύσια εν άστει, μία εκ των μεγαλυτέρων αττικών εορτών, τα μικρά Διονύσια ή εν Άγραις Μυστήρια, εορτή σχετικά με τα Ελευσίνια, οι Χύτροι 3η ημέρα της εορτης των Ανθεστηρίων, οι Χόες 2η ημέρα της εορτής των Ανθεστηρίων, τα Πιθοίγια 1η ημέρα της εορτής των Ανθεστηρίων και τα Λήναια μεγάλη εορτή κι εκ των αρχαιοτέρων. Με τις εορτές αυτές οι αρχαίοι Έλληνες ευχαριστούσαν τον Θεό για το δώρο του και για την ξενοιασιά, που απλόχερα τους μοίραζε.

Πηγή: Ελληνική Μυθολογία